Prot

Jest to imię pochodzenia greckiego. Funkcję imienia pełni tu liczebnik porządkowy pr-tos 'pierwszy'. Znaczeniowo odpowiada mu łacińskie imię Primus. Imię Prot może być też skróceniem dwuczłonowych imion greckich: Pr-tagóras, Pr-tarchos, Pr-tónikos, Pr-togén-s. Ze starożytności znany jest Pr-tos z Rodos - rzeźbiarz z II w. przed Chr.

W Polsce imię pojawiało się tylko sporadycznie.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Protus, fr. Prote, wł. Proto.

W martyrologiach pojawia się czterech świętych, którzy nosili to imię. O jednym z nich wspominaliśmy pod imieniem Kancjusz. Drugiego, diakona umęczonego w Egipcie, a wspominanego razem z Dionizym, Passamonem i innymi (14 lub 9 lutego), możemy śmiało pominąć: jest purum nomen, imieniem, do którego nie potrafimy niczego pewnego i konkretnego dopowiedzieć. Pozostaje dwóch z czasów wielkich prześladowań.

Prot i Hiacynt, męczennicy rzymscy. Są doskonale zaświadczeni w dokumentach liturgicznych i innych starożytnych pomnikach. Mówią o nich Depositio martyrum, Itinerarium salzburskie, Epitome de locis sanctorum, sakramentarze i marmurowy kalendarz z Neapolu. Wszystkie te przekazy wiążą przy tym pamięć męczenników z datą 11 września. Co więcej, w r. 1845 ekspedycja kierowana przez włoskiego jezuitę, Marchiego, wbrew jakimkolwiek przewidywaniom odkryła w Katakumbach Bazylli grób św. Hiacynta z dobrze zachowanym napisem. Ciało było niewątpliwie spalone, zaś przy nim znajdowała się resztka drogocennego materiału, w które było spowite. Św. Damazy nazwał męczenników braćmi, nie wiadomo jednak, czy chodziło o więzy krwi. Późna, pełna cudowności Passio Eugeniae, która powstała zapewne po to, by w jakiś sposób związać ze sobą męczenników spoczywających niedaleko siebie, opowiada o Procie i Hiacyncie, że byli eunuchami tejże Eugenii. Ona to dała ich Bazylli jako katechistów, gdy ta chciała przyjąć chrzest. Wszyscy mieli zginąć w tym samym prześladowaniu. Czy w r. 304- Tego, niestety, nie wiemy.

Prot i January. Męczeństwa mieli dostąpić w Porto Torres, na Sardynii. Wedle legendy chrzest otrzymali z rąk papieża Kajusa (283- -296). Potem Prot został kapłanem, a January diakonem. Stali się też preceptorami Gawina i innych, z którymi ich w legendzie powiązano. Wedle Martyrologium Hieronimiańskiego zginęli za Dioklecjana w dniu 25 października. Kult na Sardynii rozkrzewił się zwłaszcza w XVI stuleciu.