Saba (Sawa)
Jest to imię męskie pochodzenia hebrajskiego, wywodzące się od słowa saba 'zajęcie, niewola, zmiana'. Wśród prawosławnych Słowian jest to częste imię i ma wówczas nowogrecką formę Sawa. U chrześcijan wschodnich spotykamy liczne klasztory pod wezwaniem św. Saby (Sawy).
W Polsce imię to jest bardzo rzadkie. Częściej występowało na ziemiach wschodnich (ruskich), o czym świadczą nazwiska Sawa, Sawka, Sawczyn, Sawicki itp. Z czasów konfederacji barskiej znany jest jej uczestnik kozak Sawa Caliński (+ 1771).
Odpowiedniki obcojęz.: łac., niem. Sabas, Sabbas, fr. Sabas, Sava, wł. Saba, Sabba, ros. Sawa, Sawwa.
W martyrologiach i innych pomnikach dawnej hagiografii doliczyć się można co najmniej piętnastu świętych tego imienia. Tutaj przedstawimy pięciu. Kilku innych ukażemy pod imieniem Sawa, które - jak zauważono powyżej - jest słowiańskim odpowiednikiem Saby.
Saba, męczennik rzymski. Martyrologium Rzymskie wspominało go pod dniem 24 kwietnia i nazywało go ductor militum. Wykazano jednak jasno, że pasja, z której zaczerpnięto martyrologiczną wzmiankę, jest późnym zlepkiem motywów pozbieranych z innych pasji, także z opisu męczeństwa Saby Gota. Nie przedstawia ona jakiejkolwiek wartości historycznej.
Saba Got. Zachował się wiarogodny list, który współczesny świadek wysłał do Kościołów Kapadocji. Już od wczesnej młodości Saba był, wedle tego świadectwa, przykładem cnót i gorliwym głosicielem wiary. Gdy w 371 r. król Atanaryk rozpoczął prześladowanie, Saba zachęcał ziomków, aby nie spożywali mięsa składanego w ofierze pogańskim bóstwom. Dwa razy go aresztowano i skazywano na wygnanie. W okresie wielkanocnym następnego roku wytropił go syn Atanaryka i kazał utopić w rzece Musaeus, w Dacji (dzisiejsza Rumunia). Męczennik miał wówczas 38 lat. Jego ciało książę Scytii Julian Soranus kazał potem przenieść do Cezarei Kapadockiej. Martyrologium Rzymskie wspomina męczennika 12 kwietnia, natomiast synaksaria 11, 15, 16, 17 lub 18 kwietnia
Saba, męczennik perski. Pochodził z prowincji Arbaye, a żył za Sapora II (339-379). Był synem Zamispa, który razem z Adurem Afrozgerdem dowodził strażami wystawionymi na granicy z cesarstwem rzymskim. Jakiś młody jeniec, Anastazy, zapoznał go z zasadami wiary i nawrócił. Za namową maga Kubaya skazano potem Anastazego na śmierć, a Sabę zaczęto namawiać do apostazji. Gdy odmawiał, poddano go torturom, w końcu także skazano na śmierć. W którym roku zginął, nie wiemy. Jako jego dies natalis syryjska pasja wskazuje dzień 16 sierpnia.
Saba Jerozolimski. Urodził się w r. 439 w Mutalasce, niedaleko Cezarei Kapadockiej, jako syn oficera armii cesarskiej. Gdy ojca przeniesiono do dalekiego garnizonu, wychowywał się u krewnych, a od ósmego roku życia przebywał w klasztorze. Mając lat osiemnaście, udał się do Palestyny, gdzie spotkał Eutymiusza Wielkiego. Przez jakiś czas przebywał w klasztorze Theoktistos. W r. 469 rozpoczął na Pustyni Judzkiej życie pustelnicze. Z czasem zaczęli doń przybywać uczniowie. W r. 483 założył dla nich Wielką Ławrę (dziś Mar Saba), następnie zaś sześć innych klasztorów i schronisk dla pielgrzymów. Na liturgię słowa i odmawianie psalmów gromadził mnichów we własnym kościele, gdzie posługiwano się językiem ojczystym, żądał natomiast, aby na ofiarę eucharystyczną, odprawianą po grecku, zbierali się wspólnie. W wieku 48 lat przyjął sam święcenia kapłańskie i w ten sposób pozbawił oręża niektórych intrygujących przeciwko niemu mnichów. W r. 494 został archimandrytą wszystkich klasztorów i pustelników palestyńskich, Gdy jednak nie udało mu się zdyscyplinować niektórych mnichów, raz jeszcze usunął się do pustelni, a potem założył Nową Ławrę; poświęcenie kościoła w tej ostatniej odbyło się w r. 507. Potem uczestniczył jeszcze w sporach doktrynalnych i bronił gorliwie nauki soboru chalcedońskiego. W roku 511 jeździł w związku z tym do cesarza Anastazego I, a potem skierował doń ponadto pismo protestacyjne (518). Saba jest również autorem Typikonu, tj. księgi regulującej przebieg całorocznej liturgii; poprzez Bizancjum przyjął się on w całym Kościele Wschodnim. Natomiast przypisywana Sabie reguła zakonna jest przeróbką z czasów wypraw krzyżowych. Święty zmarł w Mar Saba (na wschód od Jerozolimy) 5 grudnia 532 r. Mnich z Nowej Ławry, Cyryl ze Scytopolis, napisał jego życiorys, który uchodzi za jedną z najlepszych biografii tej epoki. Śmiertelne szczątki Saby przeniesiono później do Konstantynopola. W X lub XI stuleciu dostały się stamtąd do Wenecji. W r. 1965 przekazano je na powrót do Jerozolimy, gdzie prawosławni mnisi pilnowali przez wieki pustego grobu świętego. W Rzymie znajduje się bazylika dedykowana Sabie, jedyny kościół pod jego wezwaniem na Zachodzie.
Saba Młodszy, Sycylijczyk. Urodził się na początku X stulecia na Sycylii. Gdy dorósł, razem ze swym bratem Makarym wstąpił do bazylianów w Collesano. Gdy około 940 r. klasztorowi zagroziła inwazja arabska, uszedł do Kalabrii. Tam oraz w Lukanii pozakładał kilka klasztorów. Odbył także pielgrzymkę do Rzymu. Ostatnie lata życia spędził w pustelniach w pobliżu Amalfi i Salerno. Zmarł 5 lutego 995 r.