Teoktyst

Imię pochodzenia greckiego, złożone z członów: theo- 'Bóg' i -ktist-s 'twórca, założyciel'.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Theoctistus, gr. Theóktistos, niem., ang. Theoktistus, fr. Théoctiste, ros. Fieoktist, wł. Teoctisto.

Imię pojawia się w synaksariach co najmniej dwanaście razy. Wzmianki śmiało zredukować można do sześciu, przy czym także wśród tych sześciu znajdują się męczennicy wyliczani w większych zgrupowaniach, w niczym nie wyodrębnieni, pozbawieni swej indywidualnej historii (np. wśród sześćdziesięciu męczenników jerozolimskich, w liczbie męczenników z Sebasty itp.). Tych tu pominiemy. Pominiemy także rzekomego męczennika z Amphipolis, wspominanego w dniach 4, 5, 8 i 9 stycznia oraz 3 października i 4 lutego; nie odnajdujemy wyrazistszych śladów jego kultu, natomiast Passio, którą mu poświęcono (BHG 2424), jest kopią pasji o św. Mocjuszu: por. F. Halkin, w An. Boll. 73 (1955), 55-65; oraz LCI 8 (1974), 459. Pominiemy ponadto enigmatyczną wzmiankę o jakimś mnichu z nie zidentyfikowanego klasztoru, położonego rzekomo na Sycylii; w niektórych synaksariach wspominano go bez dalszych określeń w dniu 4 stycznia. Tak więc do zwięzłego omówienia pozostaje tylko dwóch:

Teoktyst, ihumen. Był mnichem w palestyńskim klasztorze w Faran. W 411 r. udał się na Pustynię Judzką i w pobliżu drogi wiodącej do Jerycha wiódł odtąd życie pustelnicze. Na prośbę niektórych mnichów z Faran razem ze swym przyjacielem Eutymiuszem Wielkim założył potem nowy klasztor, który nazwano jego imieniem. Zmarł 3 września 466 r. Pod koniec VI stulecia klasztor, nękany napadami arabskimi, opuszczono. W latach 1927-1928 zidentyfikowano jego ruiny.

Teoktyst Sabaita. Pochodził z palestyńskiej Gazy. Wcześnie wstąpił do klasztoru Św. Saby pod Jerozolimą. Odznaczył się tam łagodnością i czystością obyczajów. Był uczniem i ulubionym towarzyszem św. Stefana, zwłaszcza w ostatnich latach życia tego wielkiego mnicha. Stefan miał też doznać wizji, która ukazała mu przyszłą chwałę jego ucznia. Teoktyst zginął razem z innymi w dniu 13 marca 788 r.