Walery

Jest to imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie nomen gentilicium. Valerius to pierwotnie 'człowiek z rodu Valeria'. Nazwa rodu wywodzi się prawdopodobnie z języka etruskiego. U niektórych pisarzy starożytnych ród Valeria ma nazwę Valesia (np. u Owidiusza, Ep. ex Ponto 3, 2, 105).

Imię Walery pojawia się w Polsce w w. XVI prawdopodobnie pod wpływem włoskim. Bywa też mieszane z pochodnym od Valerius cognomen, a mianowicie z Walerianem (Valerianus). Imię Walery występuje do dziś. Formą spieszczoną jest Walerek.

Odpowiedniki obcojęz.: łac., ang., niem. Valerius, fr. Val-re, Valier, Valéry, Vallier, Vaury, ros. Walerij, wł. Valerio.

Walery z Trewiru. Był drugim biskupem tego miasta, a więc działał najpóźniej w drugiej połowie III stulecia. Pochodził prawdopodobnie ze środowiska miejscowego. Późna legenda chciała w nim widzieć ucznia św. Piotra apostoła. Wedle najstarszych zapisów, zmarł 29 stycznia w roku bliżej nie określonym. Pochowany został obok swego poprzednika, Eucheriusza. Posiadamy napis grobowy z V stulecia, który zawdzięczamy biskupowi Cyrylowi, odnowicielowi ich grobowców. Dwa późnorzymskie sarkofagi można do dziś oglądać w katedrze trewirskiej. Wspomnienie znalazło się w Martyrologium Rzymskim pod dies natalis.

Walery, biskup Saragossy. Przypuszcza się, że wywodził się ze starej rzymskiej rodziny Waleriów, która przybyła do Saragossy jeszcze przed jego narodzeniem. W czasie rządów Dioklecjana brał zapewne udział w synodzie w Elwirze. Gdy w 303 r. rozgorzało prześladowanie, stał się ofiarą Decjusza, jednego z najokrutniejszych wykonawców cesarskich dekretów. Aresztowano go razem z subdiakonem Wincentym i przewieziono do Walencji. Przetrzymywano ich w warunkach okropnych, bo sądzono, że w ten sposób osłabnie ich wytrwałość we wierze. Potem biskupa skazano na wygnanie. Gdy przebywał w Anet, w Aragonii, dowiedział się o męczeństwie Wincentego. Sam zmarł w 315 r. Pochowano go wówczas w kościele, który później spłonął. Wpłynęło to na umniejszenie czci oddawanej wygnańcowi. Dopiero w 1065 r. Arnulf, biskup Roty, dzięki cudownemu doznaniu miał odnaleźć jego relikwie, złożyć je w kościele Św. Wincentego i odnowić kult. Wspomnienie obchodzono razem ze wspomnieniem Wincentego 22 stycznia i 31 października. Do Martyrologium Rzymskiego wpisano go jednak pod dniem 28 stycznia (obecnie 22 stycznia).

Walery, archidiakon z Langres. Wedle Sigeberta z Gembloux (+ 1112) śmierć męczeńską poniósł w Portus Abucinus, który utożsamia się z dzisiejszym Port-sur-Saône (w depart. Haute-Saône). Zginął rzekomo z rąk Chrocusa, wodza Wandali, kiedy razem z wiernymi próbował się ratować ucieczką. Miało się to stać około 407 r. Ale Walery nazwany został również archidiakonem biskupa Dezyderego, a pontyfikat tego ostatniego przypadał na lata 343-357. Jak więc pogodzić te chronologiczne rozbieżności- Czy nie chodziło jednak o męczennika doby wcześniejszej- Nie wdając się w hipotetyczne odpowiedzi na te pytania, formułowane przez historyków francuskich, dodajmy, że wspomnienie Walerego zawsze przypadało 22 października.

Walery, biskup Sorrento. Na liście biskupów tegoż miasta zajmuje miejsce czwarte. Przypuszcza się więc, że działał około połowy V wieku. Inne szczegóły przekazane o świętym wydają się być na wskroś legendarne lub przejęte z różnych pomników hagiografii średniowiecza. Wspominano świętego w dniu 16 stycznia.

Walery, biskup Couserans. Miał być pierwszym biskupem tego miasta, noszącego dziś nazwę Saint-Lizier. Znacznie później i nie wiadomo na jakiej podstawie utrzymywano, że pochodził z Hiszpanii i że od niego to nazwę wziął w Pirenejach szczyt Saint-Vallier. Jedyną bardziej wiarogodną wiadomość o świętym przekazał nam Grzegorz z Tours, który mówi o odnalezieniu zaniedbanego grobu biskupa i wybudowaniu nad nim bazyliki. Wspomnienie obchodzono 20 lutego.

Walery, pustelnik z Limousin. Wedle późnego żywota, urodził się w okolicach Reims za panowania Chlodwiga (481-511). Zafascynowany sławą św. Marcjalisa, udał się podobno do Limoges, a potem rozpoczął życie pustelnicze. Miał też wybudować mały kościółek, dedykowany św. Marcjalisowi. Zmarł 10 stycznia nie znanego roku. Pochowano go w kościele Św. Juliana. Potem w miejscu eremu powstał mały klasztorek, zwany Saint- -Vaury. Miejscowość o tej samej nazwie również utrwala pamięć o eremicie. Jego wspomnienie obchodziło się w diecezji Limoges 19 stycznia lub 8 lipca. W nowym Martyrologium Rzymskim znalazł się pod dies natalis: 10 stycznia.

Walery z Bierzo. Znamy go przede wszystkim dzięki trzem pismom autobiograficznym: Ordo querimoniae, Replicatio, Residuum. Urodził się ok. 623 r. w pobliżu Astorgi i tam też zdobył podstawowe wykształcenie. Młode lata spędził w atmosferze światowej, ale w 640 r. wstąpił w Complutum (Alcali) do klasztoru założonego przez św. Fruktuoza, późniejszego biskupa Bragi. Długo tam nie przebywał. Tęskniąc za życiem doskonalszym, usunął się do pustelni na skalistym szczycie między Astorgą a Castrum Petrense. Wiele tam wycierpiał ze strony kapłana Flainusa, który obsługiwał najbliższy kościółek. Żeby go uchronić od tych przykrości, wierni zaprowadzili go do Castrum Petrense, gdzie znajdowało się oratorium dedykowane apostołom Piotrowi i Pawłowi. Żył tam jako rekluz, póki do obsługi kościółka nie przybył kapłan Justus, który postępował z nim jak Flainus. Osiedlił się wówczas w Bergidum (Bierzo), gdzie spędził dwadzieścia dwa lata. Także i tam jednak nie zaznał spokoju. Ale okoliczny lud darzył go wielką czcią. Zdobył też uczniów. Niektórzy widzieli w nim kapłana i opata, ale nie wydaje się to prawdopodobne. Zmarł po 690, pozostając po sobie sporo pism. Na uwagę zasługuje przede wszystkim obszerna kompilacja hagiograficzna, która obejmuje takie pisma, jak Historia monachorum Rufina, Vita Malci, wiele innych żywotów pustelników i ascetów; Epitameron, Epistola Beatissimae Egeriae, Narrationes, De (septimo) genere monachorum itd. Wspomnienie obchodzono 25 lutego, ale do martyrologiów wprowadzono go bardzo późno.

Walery, arcybiskup Rawenny. Co wiemy o nim, pochodzi z Liber Pontificalis Ecclesiae Ravennatensis. Miał być następcą Gracjoza, a poprzednikiem Marcina, stąd zakłada się, że na stolicę raweńską wstąpił w latach 788-789. On to miał zarządzić rozbiórkę episcopia gotica i zbudować Domus Nova. Wyposażył też katedrę. Zmarł prawdopodobnie 15 marca 810. Miejscowi historycy wychwalali jego duszpasterską troskę, ale czynili to dość ogólnikowo. W 1222 r. szczątki biskupa przeniesiono do katedry. Wspomnienie obchodzono potem w dniu 29 stycznia, a to nasunęło podejrzenie, że późny kult Waleriana zrodził się z pomieszania dwóch biskupów: trewirskiego i raweńskiego.