Przyjaźń woli raczej bolesną prawdę

Olejek, pachnidło radują serce i słodycz przyjaciela ze szczerej rady.
(Prz 27, 9)

O ile miłość, zaślepiona pożądaniem, skłonna jest niekiedy karmić się kłamstwami, by sprawić ukochanemu przyjemność, o tyle przyjaźń woli raczej bolesną prawdę, szczerość oraz wzajemne zaufanie. "Kłamstwo zabija przyjaźń, prawda zabija miłość" - z pewną przesadą stwierdza Morgan C. Langbridge.

Autorzy piszący na temat przyjaźni akcentują postawę szczerości jako istotną cechę prawdziwej przyjaźni. Autentyczna przyjaźń nie rozwinie się nigdy w klimacie niedomówień i połowicznej szczerości. "Przyjaciel [.] nie zwodzi nas, ale przemawia do nas w duchu prawdy. My zaś słuchamy go uczciwie, zachowując bezstronność, staramy się zrozumieć" (Francesco Alberoni).

W przyjacielskim związku wzajemne schlebianie sobie nie jest bynajmniej wyrazem szczerości i zaufania. Ten, kto schlebia przyjacielowi, zastawia mu sidła na nogi (Prz 29, 5). "Żadna to przyjaźń, gdy jeden nie chce słuchać prawdy, a drugi jest gotów kłamać" - powiada Cyceron. Nawoi Aliszer, wezyr i poeta uzbecki z XV wieku, pisze natomiast: "Przyjaciel nieszczery, co słodkie ma lico, lepszy jest wróg zaciekły z odkrytą przyłbicą". Przyjaźń nieszczerą Adam Naruszewicz nazwał "przyjaźnią farbowaną".

Kłamstwa "farbowanych przyjaciół" są zwykle motywowane osobistymi interesami. Stąd też Kartezjusz przestrzega: "Bardzo powinny być nam podejrzane sądy przyjaciół, kiedy padają na naszą korzyść".

Przypochlebianie się sobie wprowadza w relacje przyjaźni ducha zakłamania. "Im bardziej kochamy przyjaciół, tym mniej im schlebiamy" - zauważa słusznie Molier. Nadęte komplementy rzucają cień na relacje przyjaźni. Razy przyjaciela są wierne, a pocałunki wroga fałszywe - czytamy w Księdze Przysłów (Prz 27, 6).

Istotą szczerości w przyjaźni nie są wylewne opowiadania o emocjach, jakie żywi się wobec przyjaciela, ale przede wszystkim postawa moralna. Przyjaciele nie maskują się, nie ukrywają bolesnej prawdy o sobie, ponieważ nie obawiają się potępienia i odrzucenia. Przyjaciele darzą się wzajemnym szacunkiem i akceptacją. Zgodność serca i rozumu ze słowami i czynami - oto istota szczerości w przyjaźni. "Mówić o przyjaźni jest łatwo. Sama przyjaźń jest natomiast trudna" - głosi ugandyjskie przysłowie.

Przewodnik po przyjaźń - Józef Augustyn SJ