Statystyczny optymizm. Co naprawdę mówią dane o religijności Polaków

Nowe statystyki życia religijnego w Polsce za 2024 rok nie pozostawiają złudzeń: mniej wiernych w kościołach, mniej powołań, mniej duchownych. Choć w komunikatach bliskich Episkopatowi pojawiają się akcenty wzrostu, trudno oprzeć się wrażeniu, że mamy do czynienia raczej z grą liczb niż z realnym ożywieniem wiary.

Ogłoszono właśnie statystyki dotyczące życia religijnego w Polsce za rok 2024. Wiemy ilu z nas chodzi w niedzielę do kościoła, ilu przyjmuje komunię. Wiemy ile było chrztów, pierwszych komunii, bierzmowań, małżeństw. Znamy też liczbę księży i zakonnic pracujących w Polsce. Przyznam szczerze, że nie rozumiem dlaczego dane pochodzące z tzw. liczenia wiernych w październiku 2024 r. podawane są dopiero po ponad roku – zwłaszcza, że jeszcze parę lat temu ich opracowanie zajmowało ekspertom z Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego parę miesięcy. Mniejsza jednak o to. Statystyki – ujmując rzecz delikatnie – nie są optymistyczne. Ale komentarze już tak. Przynajmniej te pochodzące ze źródeł bliskich Konferencji Episkopatu Polski. Oto bowiem Katolicka Agencja Informacyjna donosi: „W Polsce wzrasta liczba katolików, którzy przyjmują Komunię św. w czasie niedzielnych Mszy świętych”. Wzrasta, to prawda. Tyle tylko, czy nie jest to wzrost statystyczny? Czy to nie jest przypadkiem tak, że są to te same osoby, które zawsze komunię przyjmowały, ale we wcześniejszych badaniach pochłaniała je dość wówczas wysoka liczba chodzących na msze? Dziś, gdy ci drudzy z kościołów wyszli i nie przychodzą, ci pierwsi trwają i statystycznie rosną. A zatem iluzja, zaklinanie rzeczywistości… W gruncie rzeczy nie ma się z czego cieszyć.

KAI oczywiście donosi, że zmniejsza się w Polsce liczba księży, zakonników i zakonnic, a także alumnów seminariów diecezjalnych. Ta ostatnia „w porównaniu do ostatniego roku zmniejszyła się o 5,3%, ale od 2018 już o ponad 50%”. Ale przecież należy zauważyć, że od rekordowego roku 2005 spadek ten jest prawie 90-procentowy!!! Maleje liczba księży. W latach 2018-2024 ubyło ich o 6,4%, a posługujących duszpastersko w parafiach o 11,7%. Jednocześnie autorzy raportu podają, że widoczny jest wzrost liczby diakonów stałych – w 2022 było ich 99, a w 2024 – 109. O 10 więcej…

Nieco się zatem czarujemy. Szukamy w tych porażających danych optymizmu, ale go nie ma. Oczywiście w takich sytuacjach pojawiają się hasła, że zmienia się model naszej religijności, że przenosimy ją do sfery prywatnej, że nie jest prawdą, że przestaliśmy wierzyć. Model się zmienia. To prawda. Ale czy Kościół usiłuje na to jakoś odpowiedzieć? Tu i ówdzie widać próby poszukiwania nowych dróg, ale na większą skalę niespecjalnie. Miast tego wierni w Polsce widzą kłócących się np. o komisję niezależnych ekspertów biskupów – wielu pamięta jeszcze słowa hierarchów sprzed lat (kiedyś je tu przywoływałem), że im zależy, że teraz to już na pewno… Mijają lata. I nic. Wiele osób straciło cierpliwość i powiedzieli, że z takim Kościołem to nie chcą mieć nic wspólnego. Odeszli. Niektórych pewnie dałoby się odnaleźć i przyprowadzić na nowo. Ale sam Polak, sam Ryś, sam Ważny, sam Galbas nie wystarczą. Nie wystarczy paru zaangażowanych księży, parę ewangelizacyjnych wspólnot, paru zapalonych świeckich. Jasno trzeba sobie powiedzieć, że Polska jest krajem misyjnym, że po przespanych latach konieczny jest powrót do pracy u podstaw. Można narzekać na zmiany kulturowo-społeczne, na niesprzyjający klimat polityczny – tylko po co? Narzekanie nikogo jeszcze nie zbawiło.

Idą święta. Będziemy wspominali kolejną rocznicę narodzin Chrystusa. Jego objawienie, wcielenie się. Zmienia się charakter naszego świętowania. Ale może warto znaleźć czas na refleksję. Przestać się mamić, zadowalać pozornymi wzrostami, itd. Bo chyba nie jest jeszcze za późno.