Dwie gałęzie Kościoła etiopskiego zniosły nałożone na siebie ekskomuniki

Po 27 latach głębokiego rozłamu w łonie Etiopskiego Kościoła Tewahedo (prawosławnego tradycji niechalcedońskiej) zjednoczyły się dwa jego synody biskupie, a wraz z nimi pozostałe ich struktury.

Odpowiednie porozumienie w tej sprawie podpisali 27 lipca w etiopskiej katedrze św. Michała w Waszyngtonie hierarchowie obu rozdzielonych dotychczas Kościołów. Towarzyszyło temu wzajemne zniesienie ekskomunik, rzuconych w przeszłości przez każdą ze stron na swych przeciwników. W Addis Abebe uroczyste ogłoszenie końca schizmy nastąpi 4 sierpnia.

15-punktowy dokument stanowi m.in., że odtąd przestają istnieć dwa równoległe Synody - w Addis Abebie i na wygnaniu w Stanach Zjednoczonych - z dwoma oddzielnymi patriarchami na czele. Obecnie będzie działał tylko jeden Synod Kościoła Tewahedo z jednoczesnym formalnym uznaniem kanoniczności obu zwierzchników. Patriarcha Merkury po ponad 20-letnim wygnaniu będzie mógł wrócić do ojczyzny, gdzie "będzie kierował i służył Kościołowi modlitwą i błogosławieństwem", podczas gdy miejscowy patriarcha Maciej ma pełnić "zadania wykonawcze i administracyjne urzędu patriarszego".

Wspólna deklaracja wyraża również wdzięczność premierowi Etiopii Abijowi Ahmedowi, który "usilnie pracował" nad "przywróceniem pokoju w kraju", o czym świadczy osiągnięty niedawno układ pokojowy z Erytreą, kończący ponad 20-letnią wojnę z tym krajem, a także nad "jednością Kościoła". W kwietniu br., podczas swej pierwszej wizyty w USA, szef rządu spotkał się z przebywającymi tam członkami wspomnianego Synodu na wygnaniu i zaproponował im podjęcie rozmów z władzami Kościoła w Etiopii, aby położyć kres podziałom. Był on też obecny przy podpisywaniu porozumienia w Waszyngtonie.

Podziękowano także tym wszystkim, którzy "pracowali ciężko nad pojednaniem i jednością oraz delegacjom ojców, wysłanych przez oba Synody, aby doprowadzić do końca to pojednanie tak, aby Kościół mógł chronić wolność, godność, jedność i pokój swej owczarni".

Rozłam w łonie Tewahedo sięga 1991 roku, gdy po upadku lewicowej junty wojskowej DERG (rządzącej krajem w latach 1974-91) i dojściu do władzy Demokratycznego Rewolucyjnego Frontu Narodów Etiopskich został mianowany nowy patriarcha Paweł. Dotychczasowy zwierzchnik Kościoła - wspomniany patriarcha Merkury, mianowany jeszcze przez DERG - udał się wraz z kilkoma biskupami i grupą swych najbliższych na wygnanie i tam powołał do życia nowy Synod. Zarówno on sam, jak i jego zwolennicy uważali bowiem, że urząd patriarszy jest dożywotni, a zatem Merkury powinien piastować swe stanowisko do końca życia. Na te działania "rozłamowców" natychmiast odpowiedziały władze Kościoła w Etiopii, ekskomunikując tych, którzy ze swej strony zareagowali podobnie. Tak doszło do trwającej ponad ćwierć wieku schizmy w jednym z najstarszych Kościołów chrześcijańskich w Afryce i na świecie.

Zawarty dokument wyraża ubolewanie, że w ciągu minionych lat oba Synody "nie były w stanie ustrzec jedności, godności i praw świętego Kościoła", toteż przepraszają za to swych wiernych. Z tego też powodu, "aby chronić świętość prawa kanonicznego i tradycji Kościoła, po zjednoczeniu się obu synodów" zostaną wydane zasady postępowania wiążące wszystkich. Nominacje na różne urzędy, ogłoszone przez oba Synody, zostają zniesione i odtąd "jest tylko jeden Etiopski Prawosławny Kościół Tewahedo" - stwierdza wspólna deklaracja. Zapowiedziano ponadto, że Święty Synod zaproponuje tzw. Kale Awadi, czyli odpowiednie przepisy dla wspólnot kościelnych za granicą. Będą one zgodne z konstytucjami i normami, obowiązującymi w krajach goszczących je oraz z posłannictwem Kościoła.

Istniejący od 330 Etiopski Kościół Prawosławny Tewahedo jest największym Kościołem wschodnim tzw. niechalcedońskim, tzn. takim, który nie uznał uchwał Soboru Chalcedońskiego w 451, na którym m.in. potępiono jako herezję monofizytyzm, czyli pogląd, że w Jezusie istnieje tylko jedna natura - boska. Nauczanie prawowierne, podzielane przez chrześcijan zachodnich i wschodnich (prawosławnych), głosi, iż w Jezusie są dwie natury: boska i ludzka - niezmieszane, a zarazem tworzące jedność. Do niechalcedońskiego nurtu chrześcijaństwa należą jeszcze Kościoły koptyjski (od którego wywodzi się Tewahedo i który udzielił mu autokefalii w 1959), ormiański i syryjski.