Tomasz Krzyżak: Stawianie tezy, że kard. Wojtyła tuszował pedofilię, jest nadużyciem

Stawianie w oparciu o dokumenty IPN tezy, że kard. Karol Wojtyła tuszował pedofilię, jest nadużyciem - powiedział kierownik działu krajowego "Rzeczpospolitej" Tomasz Krzyżak. Dodał, że nieuprawniona jest również teza, iż będąc klerykiem Wojtyła musiał być świadkiem niewłaściwych zachowań ze strony kard. Sapiehy.

Krzyżak odniósł się do wyemitowanego w poniedziałek w TVN24 reportażu Marcina Gutowskiego "Franciszkańska 3", w którym opisane zostały przypadki trzech kapłanów: Bolesława Sadusia, Eugeniusza Surgenta i Józefa Loranca oraz reakcja na nie ówczesnego metropolity krakowskiego kard. Karola Wojtyły.

W reportażu pojawiły się również wypowiedzi holenderskiego dziennikarza Ekke Overbeeka, autora książki "Maxima Culpa. Co kościół ukrywa o Janie Pawle II".

Krzyżak przypomniał, że dwie z tych spraw badał osobiście w archiwach IPN a wynik tych badań przedstawił na łamach "Rzeczpospolitej", jednak badanie to doprowadziło go do zupełnie odmiennych wniosków.

- Każdy z nas, kiedy ma w ręku jakiś dokument, może go inaczej przeczytać. To znaczy, może w nim wyczytać to, co chce. Mam wrażenie, że zarówno Marcin Gutowski, jak i Ekke Overbeek, czytając te dokumenty, stawiali od razu tezę, że Wojtyła wiedział i tuszował pedofilię. Ja staram się podejść do tych dokumentów krytycznie. Osobiście uważam, że stawianie takiej twardej tezy w oparciu o te dokumenty jest nadużyciem - ocenił.

Zdaniem Krzyżaka, w debacie wokół Jana Pawła II stawiane są nieodpowiednie pytania. - Nie chodzi o to, czy Karol Wojtyła wiedział o tych przypadkach, bo odpowiedź na nie jest prosta - tak, wiedział. Pytanie zasadnicze brzmi: ile wiedział i co z tą wiedzą robił? - zastrzegł.

- Znając uwarunkowania kurii rzymskiej jak i kurii krakowskiej mam powody, by myśleć, że zarówno kard. Wojtyle, jak i papieżowi Janowi Pawłowi II nie o wszystkim mówiono. Wiem też, że cedował on wiele zadań na swoich współpracowników - dodał.

Krzyżak zaznaczył, że nie badał przedstawionej w reportażu sprawy kard. Adama Sapiehy, który został oskarżony o molestowanie seksualne kleryków.

- Mam wątpliwości co do źródeł, na które powołał się Gutowski. Oba źródła są wątpliwe. Wiemy, że ks. Anatol Boczek, który złożył donos na kard. Sapiehę, był z nim skonfliktowany i był tajnym współpracownikiem bezpieki. Drugi ksiądz, na którego powołuje się autor reportażu, ks. Andrzej Mistat, złożył zeznania podczas przesłuchań w czasie procesu, jaki krakowskiej kurii wytoczyła komunistyczna władza. On te zeznania obciążające Sapiehę złożył na dziesiątym przesłuchaniu, a potem je odwołał. Więc moim zdaniem ta sprawa wymaga dalszych badań - stwierdził.

- Uważam, że snucie na podstawie tych zeznań domysłów, że Karol Wojtyła, będąc klerykiem czy młodym księdzem, musiał być świadkiem niewłaściwych zachowań ze strony kard. Sapiehy, że być może sam był ofiarą takich zachowań, jest nieuprawniona - ocenił.

Krzyżak przypomniał również przypadek wspomnianego w reportażu Gutowskiego ks. Eugeniusza Surgenta, który w 1973 r. molestował seksualnie chłopców w miejscowości Kiczora, następnie, po szybkim procesie cywilnym, został skazany na dwa lata pozbawienia wolności i wyszedł z więzienia w roku 1974. Jak wiadomo z dokumentów, po wyjściu z więzienia ks. Surgent w listopadzie 1978 r. dostał czasowe pozwolenie na pracę w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, a z czasem został do tej diecezji inkardynowany. Zmarł w 2008 r. jako ksiądz pracujący na terenie diecezji pelplińskiej.

Krzyżak przypomniał, że ks. Surgent urodził się we Lwowie, więc formalnie miał nad sobą dwóch biskupów. - Według starego Kodeksu Prawa Kanonicznego, o przynależności księdza do konkretnej diecezji decydowało miejsce urodzenia. Więc kiedy po II wojnie światowej seminarium duchowne zostało wyrzucone ze Lwowa, klerycy przeszli do seminarium krakowskiego. Tak się stało z ks. Surgentem, który choć przyjął święcenia kapłańskie i pracował w archidiecezji krakowskiej, to był wyświęcony jako kapłan diecezji lubaczowskiej, czyli tego skrawka dawnej archidiecezji lwowskiej, który pozostał w granicach Polski - wyjaśnił.

Jak podkreślił, kiedy wybuchł skandal związany z molestowaniem seksualnym chłopców, ks. Surgent został przez kard. Wojtyłę zwolniony z pracy w archidiecezji krakowskiej i oddany do dyspozycji biskupa lubaczowskiego. - Więc stawianie tezy, że to Karol Wojtyła załatwił mu przeniesienie do diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej jest - w moim przekonaniu - daleko idącym nadużyciem. Formalnie to przeniesienie musiało się odbyć pomiędzy biskupem diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej a biskupem diecezji lubaczowskiej - ocenił.

Tomasz Krzyżak podkreślił, że ważny jest również kontekst historyczny tych wydarzeń. - W latach 60. i 70. wiedza o zjawisku pedofilii była znikoma, nie tylko w Kościele, ale w ogóle w społeczeństwie. Nie było na ten temat badań i opracowań naukowych. Mamy przykłady ze Stanów Zjednoczonych, że ksiądz przychodził z kwitem od psychiatry, że został wyleczony z pedofilii i był przywracany do pracy. Dziś wiemy, że tego typu zaburzenia są praktycznie niemożliwe do wyleczenia, ale psychiatrzy doszli do tego przekonania dopiero w latach 80. - przypomniał.

Dodał, że świat naukowy nic nie wiedział również o skutkach, jakie przestępstwo pedofilii niesie dla ofiar. Dlatego - jak zastrzegł - trudno oczekiwać od kard. Wojtyły, żeby reagował na tego typu przestępstwa według dzisiejszych standardów. - Tak działali wtedy wszyscy biskupi, nikt się nie spotykał z ofiarami i nie starał się im zadośćuczynić. Kiedy patrzymy na to z dzisiejszej perspektywy, to oceniamy to jako brak empatii, ale takie były wówczas realia - mówił.

Krzyżak zaznaczył, że druga wspomniana w reportażu sprawa dotyczyła ks. Józefa Loranca, który był wikariuszem w Jeleśni, gdzie w 1970 r. dopuścił się molestowania seksualnego dziewczynek.

Przypomniał, że kard. Wojtyła, gdy tylko dowiedział się o sprawie, zdecydował o suspendowaniu księdza i nałożeniu na niego nakazu zamieszkania w klasztorze cystersów w Mogile. 18 marca 1970 r. ks. Loranc został aresztowany przez władzę świecką, a następnie skazany. Wyszedł z więzienia w 1971 r. i został skierowany do parafii Najświętszej Rodziny w Zakopanem, gdzie zajmował się przepisywaniem ksiąg liturgicznych.

Publicysta odniósł się również do przytoczonego w reportażu Gutowskiego listu kard. Wojtyły do ks. Loranca z 27 września 1971 r., w którym Wojtyła informował, iż w jego sprawie Trybunał Metropolitalny skorzystał z prawa łaski i powstrzymał się od wymierzenia kary na gruncie prawa kanonicznego.

Przypomniał, że w ówczesnym Kodeksie Prawa Kanonicznego istniał zapis, że tego typu sprawy mają być rozpatrywane przez Trybunał Metropolitalny, złożony z pięciu sędziów. - Widać więc wyraźnie, że kard. Wojtyła postąpił zgodnie z przepisami - mówił.

Dodał, że ówczesny Kodeks Prawa Kanonicznego zawierał zapis pozwalający sądowi kościelnemu na odstąpienie od wymierzenia kary księdzu, jeśli został on ukarany przez władzę państwową. - Chodziło o to, że nie należy karać człowieka dwa razy za to samo przestępstwo - zaznaczył.

- Jednocześnie Wojtyła tłumaczył, że to zaniechanie wymierzenia kary „nie przekreśla przestępstwa ani nie zmazuje winy” ks. Loranca. Zastrzegł, że choć zdejmuje nałożoną na ks. Loranca wcześniej karę suspensy, to wszystkie funkcje kapłańskie, które będzie spełniał, mają być uzgadniane z proboszczem parafii zakopiańskiej i nie wolno mu katechizować dzieci i młodzieży, a także spowiadać - wyjaśnił.

Krzyżak poinformował, że ks. Loranc nie został przywrócony do pełni pracy duszpasterskiej, tylko został umieszczony w klasztorze w Zakopanem, gdzie przepisywał księgi liturgiczne.

Zaznaczył, że pokazany w reportażu anonim do kard. Wojtyły, w którym jest mowa o tym, iż ks. Loranc "zachowywał się niewłaściwie w stosunku do dziewczynek wychodzących z lekcji katechezy", jest najprawdopodobniej prowokacją SB. - Mamy na tym dokumencie odręczną adnotację funkcjonariusza SB, mówiącą o tym, że list sporządzono w dwóch egzemplarzach, z których jeden trafił do kurii w Krakowie, drugi włożono do teczki operacyjnej księdza. Sądzę, że kard. Wojtyła nie uwierzył w tę fałszywkę. Być może znowu badano tę sprawę, tego nie wiem - ocenił.

Zdaniem dziennikarza, również inna przedstawiona w reportażu sprawa - ks. Bolesława Sadusia, nie jest jasna. - Nie jestem przekonany, że kard. Wojtyła wiedział o tym, że ks. Saduś wykorzystywał seksualnie małoletnich. Wydaje mi się, że to mogła być prowokacja SB. Choć najprawdopodobniej fakt, że ks. Saduś był homoseksualistą był znany. I chyba bardziej homoseksualizm był powodem, dla którego wysłano go za granicę. Jednak nie jestem tu w stanie zająć jednoznacznego stanowiska. Ta sprawa powinna zostać zbadana - powiedział.

Źródło: PAP / tk