100. rocznica bitwy pod Gorlicami

Jak poinformował PAP rzecznik prasowy wojewody małopolskiego Jan Brodowski, goście obchodów złożą kwiaty przed pomnikiem ofiar bitwy oraz zapalą znicze na ich mogiłach. Po nabożeństwie i Apelu Poległych wezmą udział w koncercie jubileuszowym w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach. Obchody rocznicowe objął patronatem prezydent Bronisław Komorowski.

100 lat temu w rejonie Łużnej doszło do ofensywy, która miała przełomowe znaczenie dla losów Wielkiej Wojny na froncie wschodnim. "To tam toczyły się najbardziej krwawe, intensywne walki w ramach operacji gorlickiej" - powiedział PAP prof. Andrzej Chwalba, historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Cmentarz na wzgórzu Pustki w Łużnej to największa nekropolia wojenna na terenie dawnej Galicji. Na ok. 3-hektarowym terenie spoczywa ok. 1,2 tys. żołnierzy różnych narodowości i wyznań, poległych w walkach o wzgórze Pustki 2 maja 1915 r. Obecnie województwo małopolskie zabiega w Brukseli o przyznanie nekropolii Europejskiego Znaku Dziedzictwa.

Gorlice już od końca kwietnia świętują rocznicę. W programie kilkudniowej imprezy są wystawy, koncerty oraz międzynarodowe spotkania historyków. W piątek, na dzień przed sobotnimi, głównymi uroczystościami, miasto Gorlice oficjalnie zainauguruje swoje obchody - po południu na Rynku Głównym odbędzie się musztra paradna oraz koncert orkiestr wojskowych. Na wieczór zaplanowano uroczystości m.in. na cmentarzach: nr 91 w Gorlicach, nr 80 w Sękowej oraz 123 w Łużnej-Pustkach.

Niezależnie i równolegle do państwowych uroczystości w sobotę w Gorlicach trwać będą inne wydarzenia, upamiętniające bitwę. O godz. 6 rano w mieście rozlegnie się dźwięk syren alarmowych. Potem nastąpi inscenizacja kanonady artyleryjskiej. Jednym z ważniejszych wydarzeń będzie odsłonięcie tablicy pamiątkowej Józefa Piłsudskiego na kamienicy Lasockich w Gorlicach. W Sękowej z kolei Grupa Rekonstrukcji Historycznej "Gorlice 1915" zaprezentuje widowiska batalistyczne.

"W czasie bitwy miasto zostało doszczętnie zniszczone. Liczba poległych w Gorlicach żołnierzy jest porównywalna do obecnej liczby mieszkańców. Niech rocznica ta będzie apelem do całego świata, aby nie dochodziło więcej do takich walk" - powiedział PAP burmistrz Gorlic Rafał Kukla. Jak dodał, gorlickie szkoły, instytucje kultury cały czas popularyzują - m.in. poprzez różne wydarzenia artystyczne i konkursy - wiedzę o wydarzeniach sprzed stu lat.

Bitwa gorlicka trwała od 2 do 5 maja. Jak powiedział prof. Chwalba, była to największa i najważniejsza bitwa na froncie wschodnim Wielkiej Wojny. "Dzięki niej wojska niemieckie i austro-węgierskie przełamały opór wojsk rosyjskich, które szybko zaczęły się wycofywać. W kolejnych dniach i tygodniach ruszyła ofensywa niemiecka i austro-węgierska na całej długości frontu w kierunku wschodnim, co pozwoliło m.in. w pierwszych dniach sierpnia zająć Warszawę" - wyjaśnił profesor.

Na początku 1915 r. niemieccy wojskowi zdali sobie sprawę z załamania się planu "wojny błyskawicznej". Postanowiono odwrócić jego założenia. W sztabie niemieckim powstała koncepcja, zgodnie z którą państwa centralne powinny się skupić na wyeliminowaniu z wojny Rosji i dopiero wtedy zadać ostateczny cios Francji.

W kwietniu 1915 r. na odcinek frontu od Magury Małostowskiej przez Gorlice do Gromnika, między dwie armie cesarsko-królewskie - w tajemnicy przed Rosjanami - sprowadzono 11 armię niemiecką, zahartowaną w bojach na froncie zachodnim. Przerzucenie nowych jednostek zmieniło układ sił po obu stronach linii frontu.

Państwa centralne dysponowały tam 217 tys. żołnierzy i 1000 dział. Wojska carskie mogły im przeciwstawić 80 tys. żołnierzy i 200 dział.

Po obu stronach walczyli Polacy. Dominowali w pułkach austriackich. W niektórych stanowili 80-90 proc. stanu osobowego. W 55 pułku piechoty walczył Karol Wojtyła - ojciec papieża Jana Pawła II.

Bitwa rozpoczęła się rano 2 maja. Przez cztery godziny 1000 dział, w tym moździerze o kalibrze 305 mm, prowadziły ostrzał pozycji rosyjskich.

Po natarciu piechoty wojska austriacko-węgierskie i niemieckie przełamały pozycje rosyjskie. W kilka dni później wkroczyły do Jasła, Krosna, Sanoka, prąc na wschód. W rezultacie w ciągu kilku tygodni armie państw centralnych zajęły tereny od Zatoki Ryskiej przez Pińsk aż do Tarnopola. Rosjanie stracili całe b. Królestwo Polskie, Litwę, Łotwę, część Białorusi i Ukrainy. Linia ta zasadniczo utrzymała się do 1917 roku.