Niepełnosprawni sami walczą o swoje prawa

Niepełnosprawni intelektualnie sami dziś walczą o swoje prawa, wspierają ich organizacje pozarządowe. Rola państwa wciąż jest zbyt mała, nadal też występują niesłuszne uprzedzenia - wynika z sobotniej debaty na ten temat.

W ramach obchodów Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną, w budynku Sejmu zorganizowano debatę nad miejscem osób z taką niepełnosprawnością w społeczeństwie.

Była to pierwsza w Polsce dyskusja z udziałem tzw. self-adwokatów - niepełnosprawnych umysłowo, którzy samodzielnie występują w obronie swych praw. Wnioski trafią do Sejmu jako petycja o wprowadzenie do prawa zmian, które poprawiłyby funkcjonowanie tych osób w życiu społecznym.

Debatę zorganizowało Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w 50-lecie swej działalności oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. Patronat objęli m.in. prezydent RP i marszałek Sejmu.

Wśród problemów, o których mówili niepełnosprawni, było m.in. pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych prawa do zawarcia małżeństwa, do dziedziczenia mieszkania czy udziału w wyborach.

"A czy ktoś by nas chciał słuchać" - tak self-adwokaci odpowiedzieli na pytanie, czemu nie kandydują w wyborach do Sejmu. "Skoro płacimy podatki, dlaczego nie wykorzystuje się publicznych pieniędzy na nasze potrzeby" - pytali.

Self-adwokaci podkreślali także dyskryminację na rynku pracy, która wynika m.in. z obaw pracodawców, jakoby byli oni złymi pracownikami. Mówiono też o stresie, jakim jest konieczność stawania co jakiś czas przed komisją ZUS - także wtedy, gdy uszkodzenia mózgu są nieodwracalne.

"Być może konstytucja za mało mówi o obowiązkach władzy publicznej wobec niepełnosprawnych" - przyznał sędzia Trybunału Konstytucyjnego Zbigniew Cieślak.

Rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz powiedziała, że samorządy czasami zawłaszczają fundusze przeznaczone na edukację dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. "Trzeba z tym skończyć" - te jej słowa przywitano gromkimi oklaskami.

RPO dodała, że po ukończeniu nauki państwo pozostawia takie dzieci same sobie. "A przecież mają one prawo do pracy; administracja państwowa powinna dawać przykład w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych" - dodała. Takie osoby pracują np. w biurze RPO.

Dziennikarzom Lipowicz mówiła, że prawa osób niepełnosprawnych to jeden z jej priorytetów. "Jest dla nas rzeczą wstydliwą, że mimo 23 lat niepodległości jeszcze ciągle nie potrafiliśmy dokonać przełomu" - powiedziała.

Podkreśliła zasługi PSOUU, dzięki której dziś jesteśmy europejskim liderem w aktywności obywatelskiej osób upośledzonych intelektualnie, "czym Polska w ogóle się nie chwali". Lipowicz nadała PSOUU odznakę "Za zasługi dla ochrony praw człowieka".

Zdaniem RPO gorzej wypada rola władz publicznych. "Każdy może coś zrobić - dodała. - Są na to pieniądze w UE; nie potrafimy po nie sięgać".

Przypomniała, że dziecko kończące szkołę wpada w "przepaść społeczną". Tymczasem - jak mówi Lipowicz - tylko jego sprawności intelektualne są naruszone; emocje, zdolności artystyczne, czy sportowe są takie, jak u każdego innego człowieka.

Prezes PSOUU Joanna Janocha powiedziała, że osoby takie kiedyś żyły na marginesie społeczeństwa; teraz sytuacja się poprawiła, ale nadal jest jeszcze dużo do zrobienia. "Ludzie nie znają istoty upośledzenia umysłowego, nie znają tych osób, boją się ich, myślą stereotypowo" - dodała.

Według Lipowicz kiedyś nawet podczas wizyt księdza po kolędzie ukrywano takie dzieci przed kapłanem, jako coś rzekomo wstydliwego. Podkreśliła, że dziś Kościół tworzy warsztaty, jak nauczać dzieci z taką niepełnosprawnością, które nawet są ministrantami.

Przed debatą kilkaset osób ubranych na pomarańczowo (to kolor PSOUU) wzięło udział w happeningu na pl. Trzech Krzyży. W ramach obchodów odbyły się też imprezy plenerowe w stołecznym parku im Rydza-Śmigłego, wystawa malarstwa niepełnosprawnych artystów oraz spektakl teatralny. Można było pobębnić w bębny (co jest symbolem integracji z niepełnosprawnymi).

PSOUU jest największą i najstarszą organizacją pozarządową działającą na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zrzeszające 12 tys. osób stowarzyszenie prowadzi ponad 400 placówek w kraju, które umożliwiającą rehabilitację, terapię i edukację ok. 25 tys. dzieci, młodzieży i dorosłych z taką niepełnosprawnością.