Zmiany w ustawie o NIK skierowane do TK

Prezydent Lech Kaczyński skierował do Trybunału Konstytucyjnego nowelizację ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, wprowadzającą audyt zewnętrzny Izby co najmniej raz na trzy lata.

Sejm przyjął tę ustawę 22 stycznia 2010 roku. Upoważnia ona marszałka Sejmu do zlecania audytu zewnętrznego zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych, określa uprawnienia takiego audytora oraz obowiązki pracowników NIK związane z audytem. Sprawozdanie z audytu wraz ze stanowiskiem prezesa NIK ma być przekazywane marszałkowi Sejmu.

W ocenie prezydenta wprowadzone regulacje są niezgodne z konstytucją, gdyż "zobowiązano nimi marszałka Sejmu do ingerencji w działalność kontrolną NIK" oraz nieprecyzyjnie zdefiniowano termin "audyt zewnętrzny". Zwrócono także uwagę, że "NIK dysponuje najszerszymi kompetencjami w porównaniu z innymi organami władzy".

"Jeżeli celem działalności kontrolnej NIK jest zapewnienie właściwego funkcjonowania systemu organów państwa, to można przyjąć, że należyta realizacja tej funkcji może być zagrożona lub wręcz uniemożliwiona poprzez wprowadzenie regulacji, które ograniczają jej samodzielność" – napisano we wniosku do TK.

Ponadto zlecenie audytu zewnętrznego NIK przez marszałka Sejmu oznacza – w ocenie prezydenta – przekroczenie zasady podległości NIK Sejmowi.

Natomiast definicja pojęcia "audyt zewnętrzny" "nie tylko – jak podkreślono – w niedostateczny sposób zabezpiecza działalność NIK przed ingerencją podmiotów zewnętrznych, a tym samym nie zapewnia ochrony interesu państwa, jakim jest zachowanie samodzielności i niezależności naczelnego organu kontroli państwowej, lecz (...) pozostaje w sprzeczności z zasadą określoności przepisów prawa".

Najwięcej kontrowersji w trakcie prac nad nowelizacją budziła sprawa audytu zewnętrznego NIK. W trakcie prac sejmowych wprowadzono dodatkowe zapisy, dotyczące audytu. Natomiast Senat zgłosił poprawkę, mówiącą wprost, że audyt nie może dotyczyć działalności kontrolnej Izby. Sejm odrzucił jednak tę poprawkę, uznając, że dalsze doprecyzowywanie przepisów jest niezasadne.

Przeciwny wprowadzeniu zapisu o audycie był prezes NIK Jacek Jezierski. W jego ocenie ogranicza on niezależność Izby. Nowelizacja zastępuje dwa dokumenty pokontrolne (protokół i wystąpienie pokontrolne) jednym: wystąpieniem pokontrolnym. Kierownikowi jednostki kontrolowanej ma przysługiwać prawo do zgłoszenia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego w ciągu 21 dni.

Nowelizacja ustawy o NIK ustala liczbę wiceprezesów na trzech. Wprowadza zapis, że dyrektorzy i wicedyrektorzy NIK są powoływani na pięcioletnią kadencję, ale przepis ma obowiązywać dopiero od roku 2013.