Prorok uznawany przez trzy religie. Jego imię znaczy: "Bóg jest łaskawy"

Zgodnie z Ewangelią św. Łukasza urodził się jako syn kapłana Zachariasza i Elżbiety. Jego narodzenie z wcześniej bezpłodnej Elżbiety i posłannictwo zwiastował Zachariaszowi archanioł Gabriel. Imię Jan pochodzi z hebrajskiego Johhanan i znaczy "Bóg jest łaskawy" oraz "Jahwe się zmiłował".

W Kościele katolickim 24 czerwca obchodzone jest święto narodzin Jana Chrzciciela - proroka uznawanego także przez judaizm i islam. Zgodnie z decyzją Watykanu, w tym roku z powodu zbieżności daty z uroczystością Najświętszego Serca Pana Jezusa, obchody liturgiczne przeniesiono na 23 czerwca. Decyzję w tej sprawie podjęła kongregacja ds. kultu Bożego i dyscypliny sakramentów 11 maja 2020 r.

Natomiast zgodnie z notą Watykanu "w miejscach, gdzie św. Jan Chrzciciel jest patronem narodu lub diecezji albo miasta czy wspólnoty zakonnej, uroczystość narodzenia św. Jana Chrzciciela sprawuje się w piątek, 24 czerwca; natomiast uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa przenosi się na czwartek, 23 czerwca".

Zgodnie z Ewangelią św. Łukasza Jan Chrzciciel urodził się jako syn kapłana Zachariasza i Elżbiety. Jego narodzenie z wcześniej bezpłodnej Elżbiety i posłannictwo zwiastował Zachariaszowi archanioł Gabriel. Imię Jan pochodzi z hebrajskiego Johhanan i znaczy "Bóg jest łaskawy" oraz "Jahwe się zmiłował". Przyszedł na świat sześć miesięcy przed narodzeniem Jezusa. Zgodnie z tym, co wyśpiewał jego ojciec, przyjście Jana na świat było wypełnieniem obietnic mesjańskich. Kantyk Zachariasza wszedł na stałe do liturgii i jest elementem jutrzni.

Żył na pustyni, wzywał do nawrócenia

Ewangelia wykazuje, że żył na pustyni, podejmując pokutę i wzywając rodaków do nawrócenia. Wyrazem deklaracji zmiany życia było przyjęcie udzielanego przez niego chrztu w Jordanie. "Garnęła się do niego Jerozolima i cała Judea, i wszelka kraina wokół Jordanu" – czytamy w Ewangelii. Wśród osób, które przyjęły z jego ręki chrzest, był Jezus Chrystus. Wówczas prorok nazwał Zbawiciela "Barankiem Bożym, który gładzi grzechy świata".

Jan poniósł śmierć męczeńską z rozkazu króla Heroda II Antypasa, tetrarchy Galilei i Perei. Prorok zarzucił władcy grzech wzięcia żony (Herodiady) swojego brata Heroda Boetosa. W konsekwencji został skazany na ścięcie.

"Obchody męczeństwa św. Jana Chrzciciela przypominają również nam, współczesnym chrześcijanom, że nie jest możliwy kompromis z miłością do Chrystusa, do Jego słowa, do prawdy. Prawda jest Prawdą, nie ma kompromisu. Życie chrześcijańskie wymaga, że tak powiem, 'męczeństwa' codziennej wierności Ewangelii, a więc odwagi, potrzebnej, by pozwolić Chrystusowi, by wzrastał w nas i nadawał kierunek naszym myślom i uczynkom" - zaznaczył papież Benedykt XVI podczas audiencji generalnej 29 sierpnia 2012 roku. Wyjaśnił, że może to nastąpić w naszym życiu tylko wtedy, kiedy mocna jest nasza więź z Bogiem.

Gdzie jest grób Jana Chrzciciela?

Zgodnie z chrześcijańską i muzułmańską tradycją grób Jana Chrzciciela jest w Wielkim Meczecie Umajjadów w Damaszku, dawnej bazylice zbudowanej ku jego czci przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego. Był on pierwszym świętym czczonym w całym Kościele. Jako jedyny wśród świętych w kalendarzu liturgicznym jest dwukrotnie przywoływany - po raz pierwszy 24 czerwca, kiedy obchodzi się dzień jego narodzin i po raz drugi 29 sierpnia, kiedy przypada wspominana jego męczeńska śmierć.

Kościół prawosławny wspomina narodzenie św. Jana Chrzciciela 7 lipca, zaś dzień ścięcia Jana Chrzciciela - 11 września. We wspomnienie męczeństwa proroka zabronione jest spożywanie mięsa, nabiału, jajek i ryb. Natomiast dopuszczalne są pokarmy roślinne i olej roślinny.

Jan Chrzciciel znany jest także w tradycji islamskiej pod imieniem Yahya (w języku arabskim) jako jeden z największych proroków. Koran, podobnie jak Biblia, opowiada o jego narodzinach ze starszego ojca i bezpłodnej matki. Jest tym, który ma zapowiadać "słowo pochodzące od Boga". "Będzie szlachetnym panem, czystym i prorokiem wśród sprawiedliwych" - wskazuje Koran.

Do najstarszych i najsławniejszych świątyń po wezwaniem Jana Chrzciciela należy bazylika Św. Jana na Lateranie w Rzymie, będąca katedrą biskupa Rzymu, czyli papieża. Odbyło się w niej pięć soborów powszechnych.

Najbardziej znanym zakonem w historii Kościoła byli joannici. W początkach był to zakon rycerski. Ich dom macierzysty powstał przy kościele św. Jana Chrzciciela w Amalfii w Italii w roku 1048. Regułę zatwierdził papież Innocenty II w roku 1130. Nosili oni czarny płaszcz z krzyżem białym. Do Polski sprowadził ich książę Henryk Sandomierski.

Jakie zioła święci się na św. Jana?

Istnieje także tradycja obchodów wigilii liturgicznego wspomnienia świętego Jana Chrzciciela, nazywana w Polsce potocznie "nocą świętojańską". Dokonuje się wtedy obrzędu święcenia wody. Święci się również zioła lecznicze, w tym – obowiązkowo – dziurawiec, macierzankę i kwiaty ogrodowe. W ten sposób Kościół próbował zasymilować pogańskie obrzędy związanych z letnim przesileniem słońca. W tradycji wschodniosłowiańskiej było to święto Kupały, w ramach którego rozpalano wielkie ogniska, w których palono zioła i między którymi przeprowadzano stada owiec dla ich oczyszczenia. Tej nocy dziewczęta puszczały rzeką wianki z zapalonymi świecami. Istniał także zwyczaj przystrajania żłobów.

W krajach anglosaskich święto przesilania letniego znane było pod nazwą Midsummer, zaś w germańskich Mittsommerfest.

PAP / mł