Harcownicy św. Jerzego

Rycerska tradycja znalazła się w kanonie wychowawczym skautingu i harcerstwa od początku istnienia ruchu. Harcerstwo rodziło się w atmosferze obchodów 500-lecia grunwaldzkiego zwycięstwa. W 1410 roku rycerskie hufce króla polskiego pobiły armię Zakonu Krzyżackiego. W 1910 roku odsłonięto Pomnik Grunwaldzki, a uroczystości towarzyszył Zlot Sokoli.

Twórcy harcerstwa zakładali wprowadzenie do ruchu budowanego na angielskim wzorcu polskiej, narodowej tradycji. Rycerskim wzorcem harcerza stał się Zawisza Czarny. Do nazewnictwa w miejsce skauta, skautingu, patrolu wprowadzono określenia: harcerz, harcerstwo, zastęp a także hufiec, chorągiew, co bezpośrednio nawiązywało do rycerskiej tradycji.

Od kilku lat publicznie przywracamy narodowej pamięci oficerów zamordowanych przez Sowietów w roku 1940 na Wschodzie, m.in. w Katyniu. Wśród tych kilkunastu tysięcy znajdziemy harcerzy, harcowników Św. Jerzego.

Członkiem władz naczelnych ZHP był inżynier rolnik i harcmistrz OLGIERD GRZYMAŁA-GRZYMAŁOWSKI. Urodził się w roku 1899 w Odessie. Od 1913 roku zaangażował się w działalności uczniowskiej organizacji niepodległościowej w Kijowie. Organizował pomoc dla polskich uchodźców z Kongresówki. W tym czasie wstąpił do Harcerstwa na Rusi, a w 1918 znalazł się w jego władzach. Organizował służbę wywiadowczą POW na Wschodzie. W roku 1920 w Armii Ochotniczej był oficerem technicznym pociągu pancernego "Bartosz Głowacki". W latach 1924-1930 był sekretarzem generalnym ZHP. Pracował w Poznaniu w Fabryce Cegielskiego. We wrześniu 1939 roku próbował ewakuować fabrykę do Chełma Lubelskiego. Jako porucznik saperów dostał się we Lwowie do sowieckiej niewoli. Więziony w Starobielsku został zamordowany w piwnicach NKWD w Charkowie.

Również do Starobielska życiowe drogi doprowadziły innego znakomitego instruktora harcerskiego. TOMASZ PISKORSKI urodził się w roku 1898 w Warszawie i wieku 14 lat został harcerzem. Brał udział w zjeździe organizacji skautowych i harcerskich Kongresówki, które 1 listopada 1916 r. w Warszawie połączyły się w ZHP.
W 1916 r. Tomasz Piskorski wstąpił do POW. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w garnizonie warszawskim. W lutym 1919 r. zaciągnął się do 1. pułku szwoleżerów w Hrubieszowie. W kwietniu tego roku wziął udział w wyprawie wileńskiej, a w październiku był w służbie wywiadowczej 2. Dywizji Piechoty Legionów. W czerwcu 1920 r. w czasie służby wojskowej zorganizował wśród harcerzy w Mińsku Litewskim oddział wywiadowczy. W połowie sierpnia 1920 roku działał w Związku Obrony Ojczyzny na Lubelszczyźnie, gdzie wkrótce został instruktorem wywiadowczym w powiecie hrubieszowskim i włodzimierskim. Brał udział w III powstaniu śląskim. Po ukończeniu studiów pracował w seminarium prawa konstytucyjnego Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był współzałożycielem Towarzystwa WWP. Od 1938 r. organizował Wydział Rzemiosła w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Pisał doktorat na temat zastępstwa głowy państwa. Był komendantem Chorągwi Warszawskiej Męskiej (1925-1929). W latach 1926-1930 kierował kolejnymi zjazdami programowymi Starszego Harcerstwa. Prowadził dwie wyprawy na Międzynarodowe Zloty Starszych Skautów (Roversów) w Szwajcarii i w Szwecji. W roku 1933 został kierownikiem Wydziału Starszego Harcerstwa w Głównej Kwaterze Harcerzy. Był wiceprzewodniczącym warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość. Na przełomie roku 1936 i 1937 pełnił obowiązki Naczelnika Harcerzy.

We wrześniu 1939 r. zgłosił się ochotniczo do wojska. Otrzymał przydział do 21 pułku ułanów. Został internowany przez Armię Radziecką. Rozstrzelano go w Charkowie. Jego symboliczny grób znajduje się na warszawskich Starych Powązkach.

Z okolic Winnicy na Podolu pochodził WŁADYSŁAW JANUSZ NEKRASZ; podobnie jak Grzymałowski harcmistrz i inżynier rolnik. Ukończył gimnazjum w Kamieńcu Podolskim i studiował na politechnice w Kijowie, a potem w Dublanach. Działał w ruchu akademickim, a wraz z Józefem Dybowskim powołał do życia zastęp skautowy "Kruki" (1912) oraz skautowy zastęp żeński (1913). Należał także do Związku Walki Czynnej. Od 1914 Nekrasz kierował na różnych funkcjach hufcem Harcerstwa na Rusi w Kijowie, a następnie był naczelnikiem Związkowej Komendy Skautowej na Rusi.
W 1917 wstąpił do wojskowej szkoły artylerii w Kijowie, gdzie przewodniczył organizacji "Junkrów Polaków". Na początku 1918 zgłosił się do I Polskiego Korpusu w Bobrujsku. Uczestniczył w walkach w Lwów, był dwukrotnie ranny. Uznany w 1919 za niezdolnego do służby liniowej, został przydzielony do prac kulturalno-oświatowych w Sztabie Generalnym. Umożliwiło mu to studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Nadal działał w harcerstwie. W grudniu 1919 został kierownikiem Wydziału Technicznego Głównej Kwatery ZHP. Publikował artykuły na łamach czasopism "Młodzież", "Harce", "Harcmistrz", "Harcerz", "Polska Zbrojna", "Osadnik" oraz w "Kalendarzu Harcerskim".
W grudniu 1920 na Zjeździe Walnym ZHP został wybrany do Naczelnej Rady Harcerskiej oraz objął funkcję sekretarza generalnego ZHP. W czasie wojny z Rosją był inspektorem oddziałów harcerskich przy dowództwie frontu północnego. Brał udział w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku oraz III powstaniu śląskim. Organizował ruch harcerski na Litwie Środkowej.
W 1922 opuścił wojsko w stopniu kapitana, zajął się gospodarstwem rolnym na Wołyniu, pełniąc jednocześnie funkcję przedstawicielstwa Ministerstwa Spraw Wojskowych ds. osadnictwa wojskowego w powiecie Horochów. Pracował w instytucjach rolniczych - był kierownikiem gospodarstw okręgowych Towarzystwa Rolniczego w Kowlu i Łucku, kierownikiem wystawy rolniczo-przemysłowej w Łucku, sekretarzem Wołyńskiego Komitetu ds. Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. Od 1929 był związany z Bankiem Rolnym w Łucku, a następnie z jego centralą w Warszawie. W latach 1926-1930 był komendantem Chorągwi Wołyńskiej, organizował zloty i kursy instruktorskie. W 1935 został przeniesiony do centrali Banku Rolnego w Warszawie, gdzie kierował kancelarią. W kampanii wrześniowej walczył jako ochotnik. Ranny pod Stanisławowem został internowany przez Rosjan w Starobielsku i zginął w Charkowie. Pozostała po nim książka "Harcerze w bojach", jedyna obszernie opisująca udział harcerstwa w walkach o niepodległość 1914-1921.

W Starobielsku był więziony harcmistrz JÓZEF BIELEC, komendant Krakowskiej Chorągwi Męskiej ZHP (1923-24) i Śląskiej Chorągwi Harcerzy (1935-39). Był jednym ze współzałożycieli Związku Gimnazjalnego Młodzieży Niepodległościowej w Przemyślu i równocześnie drużynowym I Przemyskiej Drużyny Harcerzy. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i w roku 1925 obronił doktorat. Pracował w Banku Rolnym. We wrześniu 1939 roku ewakuowany został z Katowic z innymi pracownikami Banku. Nie wiadomo dokładnie co się z nim stało. Widziano go w Lublinie i w okolicach Trembowli jako porucznika 37 p.p. Powołując się na honor oficera polskiego odmówił zamiany munduru na cywilne ubranie i ucieczki na Węgry. Został przez Sowietów zamordowany wiosną 1940 roku w Bołogoje koło Charkowa.

Autor jest Radnym Miasta Krakowa, historykiem, był posłem na Sejm III kadencji, a w latach 1993-1995 przewodniczącym ZHR.