Jaki masz temperament?

Mówienie do flegmatyka: "Pospiesz się", a do melancholika: "Przestań się zamartwiać i analizować" albo do choleryka: "Nie przejmuj się krytyką i nie reaguj tak gwałtownie", jest jak trafienie kulą w płot.

Temperament stanowi zespół względnie stałych cech osobowości, do których zaliczyć można: pobudliwość, siłę i szybkość reagowania. Ma podłoże biologiczne, to znaczy, że dziecko przychodzące na świat ma już określony zespół cech stanowiących podstawę dla kształtowania się jego osobowości. To właśnie cechy temperamentalne wpływają na działanie, ponieważ decydują o sile przeżyć emocjonalnych, wrażliwości na bodźce, szybkości działania, tempie reagowania i wykonywania czynności.

Człowiek, który pragnie efektywnie funkcjonować w społeczeństwie, powinien dobrze orientować się w swoich stałych predyspozycjach i sposobach reagowania. Małżonkowie po rozpoznaniu wzajemnych cech temperamentu mają szansę pomagać sobie, pogłębiać i rozwijać wzajemną miłość oraz realizować samych siebie, a także nie formułować wobec siebie oczekiwań, które są w sprzeczności z określonymi cechami danego typu temperamentu. Mówienie do flegmatyka: "Pospiesz się", a do melancholika: "Przestań się zamartwiać i analizować" albo do choleryka: "Nie przejmuj się krytyką i nie reaguj tak gwałtownie", jest jak trafienie kulą w płot. Rodzice powinni znać typ temperamentu swoich dzieci, żeby wychowywać je w zgodzie z ich cechami i możliwościami.

Cztery typy temperamentu

Za twórcę koncepcji temperamentu uważa się lekarza i filozofa greckiego Hipokratesa (V wiek p.n.e.), który sprowadził naturę człowieka do odpowiedniej proporcji czterech zasadniczych soków, nazywanych także humorami. Soki te stanowią naturę organizmu człowieka i należą do nich: krew, flegma, żółta żółć i czarna żółć. Optymalny stosunek między tymi płynami jest źródłem zdrowia, natomiast niekorzystne wymieszanie wywołuje choroby. Galen - lekarz żyjący w II wieku naszej ery, zafascynowany koncepcją Hipokratesa - nadał typom temperamentu następujące nazwy w zależności od tego, który z soków jest dominujący: sangwinik - dominuje krew flegmatyk - dominuje flegma choleryk - dominuje żółta żółć melancholik - dominuje czarna żółć.

Sangwinik

Jest to człowiek pogodny, wesoły, otwarty, wrażliwy, towarzyski, łatwo nawiązujący kontakty z innymi. Pełen energii, aktywny, twórczy, prostoduszny, szczery. W sytuacjach nieprzyjemnych bywa na ogół speszony i smutny, jednak stan ten szybko mija, ponieważ jego przeżycia są silne, ale płytkie. Dominuje u niego reakcja typu słomiany ogień, tzn. łatwo podejmuje decyzje, szybko się angażuje w działanie, ale przez swój brak cierpliwości i wytrwałości równie szybko porzuca swoje czynności i zmienia obiekty zainteresowań. Sangwinik niekiedy wyraża swoje uczucia w sposób przesadny, co może u innych ludzi wywołać błędne wrażenie o sile przeżywanych przez niego emocji i uczuć. W stosunkach z innymi z jednej strony jest lubiany (dzięki swemu optymizmowi, dużej łatwości nawiązywania kontaktów i towarzyskości), a z drugiej strony ludzie nie mogą na nim polegać (ze względu na brak wytrwałości, niestałość w działaniu, niezrównoważenie emocjonalne). Ze względu na swoją otwartość, pogodne usposobienie, zdolność przystosowawczą dobrze radzi sobie w sytuacjach stresowych.

Sangwinik największy problem ma w wytrwałym dążeniu do celów i w realizowaniu długotrwałych zadań. Powinien nauczyć się systematycznego działania, planując swoje zadania i cele, a z ich realizacji systematycznie się rozliczać. Rodzice powinni pomóc swojemu dziecku w podjętych przez nie zamierzeniach, a nie krytykować, jeśli coś się nie udało, lub wytykać brak cierpliwości i wytrwałości. Ważne jest, żeby empatyczny i towarzyski sangwinik nauczył się w oparciu o dokonaną hierarchię celów realizować istotne zadania i doprowadzać je do końca.

Choleryk

Jest człowiekiem czynu: działa szybko, gwałtownie, jest ukierunkowany na osiąganie celu, wytrwały w realizacji zamierzeń i planów, jest dobrym organizatorem. Przedsiębiorczy, autorytatywny, dominujący, pewny siebie, niezależny, potrafi pokierować każdą sytuacją. W stosunkach z innymi ludźmi jest jednak nietolerancyjny, narzucający swoją wolę, niecierpliwy, krytyczny, zawzięty, wymagający. Łatwo wpada w gniew, bywa nietaktowny, ma tendencję do manipulowania ludźmi.

Słabą stroną choleryka jest nadmierny krytycyzm, gwałtowność i niecierpliwość, stąd wskazane byłoby "wyciszanie" nagłych emocji i wybuchów poprzez umiejętne rozładowanie napięć (sport, relaks, medytacja).

Melancholik

Jest człowiekiem uczuciowym, wrażliwym, delikatnym i zamkniętym w sobie. Życie traktuje jak trudne zadanie do zrealizowania, które trzeba wykonać z powagą i pełną odpowiedzialnością, stąd jest drobiazgowy, dokładny, wytrwały i uporządkowany. Melancholik jest bardzo nastrojowy, przewrażliwiony, z tendencją do analizowania sytuacji i zjawisk. Ze względu na smutny nastrój, przygnębienie i pesymizm życiowy patrzy na świat przez czarne okulary, dostrzegając w nim trudności, problemy i przykrości.

Melancholik jest na ogół zamknięty w sobie, wyobcowany, nie uzewnętrznia swych przeżyć i emocji. Kontakty interpersonalne nawiązuje z trudnością, ale w stosunku do osób, z którymi utrzymuje bliskie relacje, jest lojalny, stały i wierny. Melancholik nie wierzy w swoje możliwości, jest niepewny siebie, ma poczucie niższości, uważa, że funkcjonuje gorzej od innych ludzi. Każde niepowodzenie pogłębia jego poczucie mniejszej wartości oraz wzmaga pesymizm i smutek, stąd melancholik jest mało odporny na stres. Melancholika należy wzmacniać w poczuciu własnej wartości, często go chwaląc i dostarczając mu pozytywnych wzmocnień. Wskazane jest, żeby miał grono przyjaciół, w którym mógłby przeanalizować własne przemyślenia, problemy i przeżywane dylematy.

Flegmatyk

Jest człowiekiem powolnym, cierpliwym, opanowanym, powściągliwym i zrównoważonym. W stosunku do innych ludzi zachowuje dystans emocjonalny i uczuciowy. Nie ma zdolności wczuwania się w cudze stany emocjonalne. Sam jest niewymagający, skoncentrowany na sprawach aktualnych, zazwyczaj zadowolony, jeśli nikt mu nie przeszkadza realizować własnych celów i zamierzeń oraz gdy nikt go nie popędza w podejmowanych decyzjach i w działaniach. Flegmatyka trudno zrazić, jedynie bardzo silny bodziec może go wyprowadzić z równowagi. Zwykle jest bierny, spokojny, odznacza się dużą tolerancyjnością. Jest leniwy, ma raczej mało zainteresowań, a obojętność niekiedy przechodzi u niego w apatię.

U flegmatyka, nawet jeśli się czymś zajmie, nie widać zapału. Nie lubi zmian i źle się czuje w nowych i nieoczekiwanych sytuacjach. Flegmatyk powinien przede wszystkim uczyć się wpatrywać w uczucia i potrzeby psychiczne innych ludzi, starać się je rozumieć i akceptować. Szczególnie w sytuacji bliskich relacji deficyt w sferze wyrażanych emocji, otwarcia się na potrzeby i punkty widzenia innych i tempa wykonywanych działań może stanowić barierę utrudniającą wzajemną harmonię i współżycie. To rodzina może pomóc dziecku wyrażać i przeżywać emocje, radzić sobie w sytuacjach trudnych, wchodzić w zdrowe relacje z innymi ludźmi. W rodzinie, dzięki zaspokojeniu potrzeby miłości, akceptacji i bezpieczeństwa, dziecko może kształtować cechy swojego temperamentu i wyciszać gwałtowne emocje. A zatem tak kształtować swoje cechy temperamentalne, by pogłębiać i rozwijać to, co pozytywne, a minimalizować to, co szkodliwe.