Amadeusz
Średniowieczne imię łacińskie powstałe w kręgach zakonnych. Utworzone zostało ze złożenia czasownika amo, are 'kochać' w części pierwszej i rzeczownika Deus 'Bóg' w części drugiej. Imię Amadeus było popularne szczególnie w Sabaudii. Nosił je jako drugie imię Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), słynny austriacki kompozytor okresu klasycyzmu.
W Polsce imię to nie było używane. Znany jest w średniowieczu herb Amadej i Amadejowa pochodzenia węgierskiego, przedstawiający połowę ukoronowanego orła białego na czerwonym polu, trzymającego w dziobie złoty pierścień.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Amadeus, ang. Amyas, fr. Amédé, hiszp., wł. Amadeo, niem. Amadeus, Gottlieb, ros. Amadej.
Święci, którzy w zapisach hagiograficznych reprezentują to imię, są po największej części, a zgodnie z tym, co powiedziano powyżej, synami Sabaudii lub krajów sąsiednich. Nie jest ich wielu. Tu przedstawimy trzech, czwarte miejsce rezerwując dla Amadeusza z innych okolic.
Amadeusz z Clermont. Urodzony na zamku Hauterive, porzucił życie możnowładcy i z kilkoma wasalami podążył do opactwa w Bonnevaux. Widząc, że jego syn nie otrzymuje tam należytego wykształcenia, udał się następnie do Cluny. Wrócił później do Bonnevaux, gdzie zasłynął ze surowości życia. Zmarł około r. 1150, w dniu 14 stycznia. Jego Żywot, sporządzony około r. 1185, jest raczej katalogiem cnót mniszych, nie zaś biografią historyczną.
Amadeusz z Lozanny. Urodził się około r. 1108 jako syn przedstawionego powyżej bł. Amadeusza z Clermont. Przez jakiś czas przebywał z ojcem w opactwie cysterskim w Bonnevaux, w Delfinacie. W r. 1125 wstąpił do zakonu w Clairvaux. W r. 1139 obarczono go funkcjami przełożeńskimi w opactwie w Hautecombe. W pięć lat później powołano go na stolicę biskupią w Lozannie. W latach następnych widzimy go jako uwikłanego w różne sprawy sabaudzkie: wychowywał następcę tronu, Humberta, sprawował rządy jako regent, przeprowadzał rozmaite arbitraże. Znajdujemy go także w otoczeniu cesarza Konrada III i Fryderyka I Barbarossy, a potem (1146) u boku Eugeniusza III i św. Bernarda w Spirze. Umiera 27 sierpnia 1159 r. Z pozostawionych pism (m.in. 8 homilii o Matce Najśw.) wnioskujemy, że był jednym z lepszych kaznodziejów swego czasu. Czczą go u cystersów oraz w diecezji lozańskiej. Kult Amadeusza zatwierdził jednak dopiero Pius X w r. 1910.
Amadeusz IX Sabaudzki. Urodził się 1 lutego 1435 r. jako syn Ludwika, księcia Sabaudii. Pragnął wstąpić do stanu duchownego, ale poddając się woli ojca poślubił w 1452 Jolantę, córkę króla Francji, Karola VII Zwycięskiego. Gdy po śmierci ojca został księciem Sabaudii, rządy pozostawił małżonce, a sam ze względu na słabe zdrowie schronił się do Vercelli (dziś w płn. Włoszech). Zasłynął z jałmużnictwa i przywiązania do spraw duchowych, o których chętnie rozmawiał ze swoją córką Ludwiką Sabaudzką, przyszłą błogosławioną. Zmarł 30 marca i rychło doczekał się spontanicznej czci ludu. Franciszek Salezy starał się o jego urzędową beatyfikację. Kult uznano w r. 1677.
Amadeusz Portugalski. Z urodzenia zwał się Amadeo Menases de Silva, natomiast przydomek Portugalski lub Hiszpański, Hispanus przylgnął doń w zakonie. Urodził się około r. 1422 w hiszpańskim porcie Ceuta, usytuowanym po afrykańskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej. Był bratem Beatrycze de Silva, której kilka słów poświęcimy poniżej. W latach 1442-1452 wiódł życie zakonne u hieronimitów. Pod wpływem wizji św. Franciszka postanowił następnie przejść do franciszkanów i udał się do Italii. Profesję złożył u nich w Asyżu. Przebywał następnie w Mediolanie, gdzie pozyskał sobie panujących tam Sforzów. Powierzali mu oni rozmaite trudne misje. W r. 1459 odprawił swą pierwszą mszę św. Wkrótce potem, urzeczeni jego rozmodleniem i surowościami, przylgnęli doń inni obserwanci, z którymi próbował zakładać oddzielną prowincję, nazywaną niekiedy amadeitami. W r. 1470 Paweł II wydał bullę, zabraniającą tej odrębności, która obejmowała już wówczas sześć konwentów. Amadeusz tymczasem pozyskał sobie przyjaźń kard. della Rovere, który wstąpił niebawem na tron Piotrowy i przybrał imię Sykstus IV. Wezwany przez niego do Rzymu, został tam jego spowiednikiem i założył nowy dom na Ianiculum. Potem jeszcze raz wybrał się na północ. Powalony nagłą chorobą, zmarł w Mediolanie 10 sierpnia 1482 r. Zostawił po sobie Apocalypsis nova, rodzaj dialogu ze św. Gabrielem archaniołem o niemal wszystkich prawdach wiary. Natomiast założona przez Amadeusza odrębna kongregacja franciszkańska długo nie przetrwała. Ostatecznie rozwiązał ją w r. 1568 Pius V.