Dawid

Jest to imię biblijne (nosił je król Dawid, twórca części psalmów), pochodzące od hebrajskiego słowa dud 'kochanie' czy dod 'kochania godny'. W Europie imię to stało się bardzo popularne po reformacji; dziś jest to częste imię w krajach protestanckich.

W Polsce było i jest to imię rzadkie. Częściej występowało na ziemiach ruskich (w Kościele Wschodnim imiona biblijne zawsze były popularne) oraz wśród polskich Ormian. Oczywiście częste było wśród polskich Żydów. W źródłach poświadczone jest już w 1277 r. Występowało w postaciach Dawid, Dawidek, Dachno, Daszek. Od imienia tego pochodzą nazwiska Dawid, Dawidowicz, Dawidowski.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. David, ang. David, Davie, Davy, fr. Davide, gr. Dawid, niem. David, ukr. Dawyd, wł. Davide.

Święci, którzy to biblijne imię rozsławili w epoce chrześcijańskiej, osiągają pokaźną liczbę osiemnastu, a reprezentują różne epoki historyczne i różne kraje. Większość z nich to postacie o dużym znaczeniu i nie mniejszym zasięgu kultu, którym ich otaczano. Kilku przedstawimy tu w porządku chronologicznym, ale poprzedzimy informacją o postaci i kulcie Dawida biblijnego.

Dawid, król, jest po Mojżeszu najwybitniejszą osobowością w dziejach wybranego narodu. Może nawet niespożytą energią przewyższył samego Mojżesza. Jest zarazem twórcą monarchii żydowskiej, której nadał swe własne cechy. Tradycja przypisała mu ponadto nieporównywalną z nikim rolę w ukształtowaniu pień religijnego i narodowego kultu. Z nim w końcu prorocy związali nadzieje mesjańskie. Znamy go nade wszystko ze źródeł biblijnych i to nie tyle z Księgi Kronik, która jest tworem późnym, o charakterze bardziej teologicznym niż historycznym; i nie tyle z psalmów, których tytuły, wyposażone w imię Dawida, podlegają dyskusjom; raczej z Ksiąg Samuela i Królewskich. Urodził się prawdopodobnie w drugiej połowie XI w. przed Chr. w Betlejem, na terenie zajmowanym przez pokolenie Judy. Wcześniej zwał się może Baalhanan (Elkanan). Jego ojciec, Jesse, był Efraimitą i jako taki utrzymywał kontakty z prorokiem Samuelem. Gdy niezadowolony z rządów Saula, Samuel rozglądał się za następcą, wybór padł na młodego Dawida. Na dworze Saula był zrazu grajkiem, ale rychło osiągnął stanowisko królewskiego giermka. Potem przez przyjaźń z królewiczem Jonatanem oraz przez małżeństwo z królewną Mikal zdobył pozycję jeszcze silniejszą. Był zarazem dzielnym żołnierzem, uwielbianym przez lud. W tej sytuacji Saul, który coraz bardziej stawał się neurastenikiem, poczuł z jego strony zagrożenie i zaczął dybać na jego życie. Gdy Jonatanowi nie udało się zażegnać konfliktu, z kolei Dawid poczuł się zagrożony i uszedł z dworu. Wiódł wtedy życie wędrowcy, pełne niepewności. Stało się tym niebezpieczniejsze, że niebawem jego protektor Samuel zmarł. Stał się w końcu Dawid wasalem Akisza, filistyńskiego króla Gat, ale nie rozproszył tym nieufności Filistynów co do swej lojalności względem nich. Dzięki tej nieufności uniknął udziału w filistyńskiej wyprawie przeciw Saulowi. Zakończyła się ona w Gilboa klęską króla i jego śmiercią. Dawid dowiedział się o tym, gdy wracał z wyprawy, w czasie której wziął odwet na Amalekitach, łupieżcach jego siedziby. Bez zwłoki wyruszył wtedy do Hebronu, gdzie okrzyknięto go królem i gdzie pozwolił się namaścić. W nowej sytuacji okazał się politykiem zręcznym. Przez przemyślane kontakty pozyskał przychylność ludzi z północy, a wykorzystując spory i zabójstwa, za które odpowiedzialności nie wziął, zdobywał z wolna cały kraj. W siedem lat po namaszczeniu miał już w swym władaniu wszystkie ziemie Izraela. Stolicą państwa uczynił Jeruzalem, u którego wrót stoczył jeszcze zwycięską walkę z Filistynami. Wiktorię ukoronował pokonując Moab i Edom. W samej stolicy wybudował pałac, a potem przeniósł na Syjon Arkę Przymierza. Przystąpił zarazem do zorganizowania armii i administracji. Gdy się postarzał, wyraźniej objawiły się jego słabości. Już przed zdobyciem Rabba uwiódł Batszebę, żonę Uriasza, a na nim samym dopuścił się zbrodni. Potem w przypływie pychy zarządził spis ludności. Równocześnie nie potrafił opanować konfliktów, które pojawiały się w jego licznej rodzinie. Zagroziło to jedności królestwa, do której uratowania, opowiadając się za Salomonem, walnie przyczynił się prorok Natan. Stary król zmarł w ramionach Szunemitki Abiszag. Pochowano go w Jerozolimie, która stanie się -miastem Dawida-. Miejsce wskazywano na Syjonie, a więc niedaleko tego, w którym znalazł się Wieczernik. W pamięci potomnych stawał się z wolna typem oczekiwanego Mesjasza, i to typem zgodnym z wyobrażeniami jahwistycznymi. To oczekiwanie, wsparte o wiarę w świat i ingerencje nadprzyrodzone, jest w dziejach religii czymś wyjątkowym, jedynym. Będą je podtrzymywali prorocy, z Izajaszem na czele, i oni też w dalszym ciągu będą precyzowali, jaka będzie działalność Dawidowego potomka i jaki ona przybierze charakter. Z królestwa Dawidowego zrodzi się po wiekach kryzysów Kościół Mesjasza. Trwałe ślady pozostawi też potomności dzieło zapoczątkowane przez Dawida w zakresie kultu. Nie zbudował świątyni, ale zainicjował liturgię z ołtarzem, całopaleniem, ofiarami. Wszystko wskazuje na to, że tym inicjatywom towarzyszyły pienia, a mówiąc dokładniej - śpiew z towarzyszeniem muzyki, podobny do tego, jaki istniał już w świecie asyro-babilońskim i w Egipcie. Jest też wysoce prawdopodobne, że niektóre z tych pieśni układał sam Dawid, podobnie jak improwizację elegii na śmierć Saula i Jonatana. Znacznie trudniej ustalić, które ze znanych psalmów były jego kompozycji. W tym wszystkim ujawnia się głęboka religijność króla. Słucha głosu Bożego. Poddaje się wyrokom, przekazywanym mu przez proroków. Nie waha się podjąć publicznej pokuty. Jest nade wszystko mężem modlitwy. Żarzy się w nim ogień, którego nadaremnie szukalibyśmy u Saula czy Salomona. Jest sługą Jahwe, przekazującym powierzone mu królestwo innym. Sługa Jahwe staje się w ten sposób sługą ludzi. Brakowało mu wiele, by urzeczywistniać ideały ewangeliczne; przy ocenie króla-proroka nie należy jednak zapoznawać mentalności i pojęć jego odległych czasów. W Martyrologium Rzymskim wspominano go w dniu 29 grudnia. Na Wschodzie obowiązywały inne grudniowe terminy: 22 (Ormianie), 9 (Koptowie), 2 (Melchici), niedziela po Bożym Narodzeniu (Grecy).

Należy przede wszystkim przeczytać 1 Sm 16 - 2 Sm 24 oraz 1 Krl 1 - 2, 11; a także inne wspomniane miejsca z Biblii. Dobre syntetyczne ujęcie w DB Suppl. 2 (1934), 287-330 (L. Pirot). Inne wskazuje Catholicisme 3 (1952), 479-485, oraz zwięźlej LThK 33 (1995), 38 n. O miejscu w martyrologiach: Com. mart. rom. 607. - Katecheza Skargi w ŻŚw pod 30 sierpnia. - Ikonografia w LThK, l. c.; LM 3 (1984), 596-599; Bibl. Ss. 4 (1964), 489-511 (reprodukcje); LCI 1 (1968), 477-490 oraz 6 (1974), 35 n.

Dawid z Tesaloniki. Urodził się około r. 450 w Mezopotamii. Pod koniec V stulecia lub w pierwszych latach następnego przybył do Tesaloniki, ożywiony ideami radykalnej ascezy stylitów. Przez trzy lata przebywał, jak słupnicy, na drzewie migdałowym. Potem na rozkaz metropolity zamieszkał pod miastem, w celi przylegającej do klasztoru świętych Teodora i Merkurego. Pod koniec życia miał w imieniu metropolity posłować do cesarza z prośbą o przeniesienie stolicy Illyricum z Iustiniana Prima do Tesaloniki. Zmarł około r. 535. Otoczyła go natychmiast spontaniczna cześć ludu, ale Vita sporządzono dopiero około r. 720. Kult, bardzo popularny w świecie greckim, dotarł w XIII w. do Pawii. W Tesalonice był obok Dymitra głównym patronem miasta. Wspomnienie obchodzono 26 czerwca.

Dawid, biskup Menevii. Czczony był żywo jako patron Walii, ale jego kult sięgał w średniowieczu daleko poza ten kraj, dumny ze swych odrębności. Mimo to zbyt wiele o Dawidzie nie wiemy. Prawdopodobnie był synem jakiegoś możnowładcy. Zostawszy kapłanem upodobał sobie życie pustelnicze na modłę anachoretów egipskich. Miał brać udział w synodzie w Brevi (560) i wtedy to zwrócił na siebie uwagę wszystkich. Wysunięto go wobec tego na stolicę biskupią, może nawet utworzono ją dla niego. Dalsze szczegóły związane z jego rządami biskupimi wydają się mało prawdopodobne lub są wprost legendarne. Późny biograf Rhygyfarch (w. XI), następca Dawida na stolicy biskupiej, która tymczasem zmieniła nazwę na St. David, przytacza te szczegóły, aby uzasadnić jej niezależność od Canterbury. Dawid zmarł około r. 601. Kult aprobował w r. 1120 Kalikst II. Grób Dawida był aż po czasy reformacji celem licznych pielgrzymek. Czczono go także jako patrona nowo narodzonych. Wspomnienie obchodzi się w dniu 1 marca.

Dawid Niezwyciężony, zwany także Filozofem. Był wybitnym pisarzem i myślicielem ormiańskim z VI stulecia. Kształcił się w Aleksandrii i Atenach. Losy jego życia nie są bliżej znane. To pewne, że zdobył wykształcenie filozoficzne i gruntownie zapoznał się z dziełami myślicieli greckich. Jego uzdolnienia dialektyczne sprawiły, że w dysputach był niedościgniony. Stąd właśnie przydomek -Niezwyciężony-. Dawid przetłumaczył na język ormiański wiele dzieł filozofów greckich. Do historii filozofii wszedł jednak przede wszystkim jako autor oryginalnego, polemicznego dzieła O definicjach. Z czasem zaczęto mu także przypisywać inne, później powstałe pisma. Ponadto pozostawił dzieła o charakterze teologicznym. Z ocalałych na uwagę zasługuje Homilia o krzyżu oraz scholia do mów św. Grzegorza z Nazjanzu. Kult Dawida związany jest ze czcią, jaką Ormianie oddają tzw. -świętym tłumaczom-. Menologia ormiańskie wspominają Dawida jako świętego pod dniem 17 września.

Dawid III Odnowiciel, król Gruzji. Syn Jerzego, władcy Gruzji, w r. 1089 objął rządy po ojcu i wkrótce zasłużył sobie na przydomek -Odnowiciela-. Jego inteligentne i wytrwałe starania doprowadziły do poprawy warunków życia i wzmocniły kraj, podupadły na skutek ciągłych wojen. Za swego Odnowiciela uznał go również Kościół gruziński. W rzeczy samej doprowadził do odnowienia wielu świątyń i klasztorów oraz walnie przyczynił się do przywrócenia dyscypliny wśród kleru i wiernych. Zmarł 24 stycznia 1130 r. Kościół gruziński, który uczcił go osobnym oficjum, wspomina go w dniach 1 stycznia, 28 i 29 marca.

Dawid I, król Szkocji. Urodził się około r. 1085 jako szósty syn Malcolma III i jego żony, św. Małgorzaty Szkockiej. Na tron prawem sukcesji wstąpił w r. 1124. W okresie swych rządów zasłynął z dobroci i sprawiedliwości. Widząc słabość i partykularyzm Kościoła szkockiego, pracował wydatnie nad jego podniesieniem i w tym celu założył wiele nowych klasztorów benedyktyńskich, cysterskich i augustiańskich. Przeorganizował też sześć z dziesięciu diecezji szkockich. Więzy przyjaźni łączyły go z bł. Aelredem z Rievaulx, znakomitym uczniem św. Bernarda. Zmarł pobożnie 24 maja 1153 r. w Carlisle. Jego ciało spoczęło w krypcie królewskiej opactwa w Dunfermline. Spontaniczny kult, którym go lud obdarzył, przetrwał czasy reformacji, ale formalnej aprobaty się nie doczekał.