Edyta

Imię pochodzenia germańskiego (staroangielskiego), złożone z elementów: ed- / ead- 'majątek, dziedzictwo' i -guth 'szczęśliwy bój'. Całość można interpretować jako 'walcząca o majątek, bogactwo, szczęście'.

W Polsce imię to stało się dość popularne w nowszych czasach. Znamy je jako imię Edyty Stein, filozofa, Żydówki, która przyjąwszy katolicyzm, wstąpiła do karmelitanek i w końcu została umęczona w Oświęcimiu. Zdrobnieniem Edyty jest Edytka.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Editha, ang. Edith, Editha, Edyth, Eydie, fr. Edith, niem. Edith, Editha, ros. Edita, wł. Editta.

W starych angielskich zapisach pojawiają się trzy święte tego imienia. Jedną z nich trudno zidentyfikować. Druga występuje równocześnie pod imieniem Elfryda i dziś znana jest równie mało co poprzednia. Pozostaje trzecia, do której dodamy postać współczesną, niedawno uroczyście beatyfikowaną:

Edyta, ksieni z Wilton. Była córką króla Edgara (959-975) oraz Wulfrydy, która albo była zakonnicą uwiedzioną przez władcę, albo też po pożyciu małżeńskim wstąpiła do opactwa w Wilton, a następnie została jego ksienią. Tam też Edyta spędziła niemal całe swe życie. Jej preceptorami z woli króla byli Radbod i Benno, uczeni duchowni. Gdy ojciec proponował jej potem objęcie innych opactw, odmówiła. Później uczestniczyła w translacji szczątków swego brata Edwarda. Ufundowała też kaplicę ku czci św. Dionizego. W czasie konsekracji tej kaplicy, w r. 984, św. Dunstan miał przepowiedzieć jej rychłą śmierć. Nastąpiła ona 16 września 985 r. Wcześnie otoczyła ją cześć wiernych. Świadczyli ją m.in. król Kanut (1016-1035), Emma, matka Edwarda Wyznawcy, oraz jego żona Edyta, która także wychowywała się w Wilton.

Edyta Stein, w zakonie Teresa Benedykta od Krzyża. Urodziła się 12 października 1891 we Wrocławiu, w rodzinie żydowskiej, przybyłej do stolicy Śląska z Lublińca. Gorliwie przestrzegano w niej zasad wyznawanej religii. Sama z czasem popadła w obojętność i gdy miała piętnaście lat, zdecydowała -nie modlić się już więcej-. Mając lat dwadzieścia jeden, uważała się za ateistkę. Poświęcała się wtedy całkowicie studiom filozoficznym. Oddawała się im zwłaszcza pod kierunkiem Husserla, którego też przez pewien czas była ulubioną asystentką. Nić przyjaźni zawiązuje wówczas także z innym z uczniów Husserla, Romanem Ingardenem. Potem dzięki spotkaniu z Maxem Schellerem wchodzi w głębszy kontakt z ideami katolickimi. Zmaga się ze sobą dość długo, wreszcie lektura autobiografii św. Teresy z Awili przekonuje ją o prawdziwości wiary. W r. 1922, mimo niechęci ukochanej matki, przyjmuje chrzest, do którego pociąga także siostrę Różę. Prowadzi teraz intensywne studia nad myślą św. Tomasza i współpracując z E. Przywarą, tłumaczy dzieła Akwinaty na język niemiecki. W r. 1933 wstępuje w Kolonii do Karmelu. Kontynuuje w nim swe dociekania i pisze swe główne dzieło filozoficzne: Endliches und ewiges Sein. Elementy metafizyk augustiańskiej i tomistycznej objaśnia w nim za pomocą metody fenomenologicznej. Potem jeszcze tworzy Kreuzeswissenschaft, studium myśli św. Jana od Krzyża. W r. 1938 z obawy przed hitlerowskim nacjonalizmem przełożeni przenoszą ją do Karmelu w holenderskim Echt. Kiedy biskupi holenderscy ostro protestują przeciw deportacji Żydów, okupanci w odwecie deportują także katolików żydowskiego pochodzenia. Wyprowadzana z Karmelu, mówi do swej siostry: -Chodź, idziemy za nasz naród-, do którego zawsze czuła się przynależną. Ginie w Oświęcimiu między 8 a 11 sierpnia 1942 r. Beatyfikował ją w Kolonii 1 maja 1987 Jan Paweł II. Wspomnienie dla diecezji polskich wyznaczono na dzień 9 sierpnia.

Dzieła Edyty ukazały się we Fryburgu w latach 1950-1962, częściowo także w Kolonii. O nich i o twórczości filozoficznej: Enciclopedia Filosofica2, t. VI, Firenze 1967, 157 n. Z licznych biografii wydawanych w ostatnich dziesiątkach lat sporo odnotował LThK 9 (1964), 1029 n., oraz Catholicisme 14 (1994), 439-443. Inne w Bibl. Ss., Prima App. (1987), 1315-1321. - Dokumenty papieskie w AAS 79 (1987), 1110-1114; 82 (1990), 645-649. - W języku polskim kilka tłum. z pism: Światłość w ciemności, 2 tomy, Kraków 1977; Z własnej głębi, ib. 1979; Pisma, 2 tomy, ib. 1982; Mądrość krzyża - Myśli, Wrocław 1988; Spór o prawdę istnienia. Listy E. S. do R. Ingardena, Kraków-Warszawa 1994, oraz Byt skończony a Byt wieczny, Kraków 1995. - Z wielu publikacji biograficznych wymieńmy przynajmniej: M. A. Neyer, E. Stein - Dokumenty i fotografie, Kraków 1987; oraz S. Teresa Renata od Ducha Św., S. Teresa Benedykta od Krzyża... Na podstawie wspomnień i listów, Paryż 1987. Ponadto tłum. pracy R. Ingardena, O zagadnieniu wczucia... O badaniach filozoficznych E. Stein, Kraków 1988.