Heliodor

Jest to imię greckie, złożone ze słów h-lios 'słońce' i -d-ron 'dar'. Całość odpowiadałaby tłumaczeniu 'dar słońca' lub 'dar Heliosa'. Znany jest matematyk Heliodor z II w. i Heliodor z Emessy (III w.) - autor romansu Historia etiopska o Teagenesie i Charyklei.

Biblijna scena wypędzenia Heliodora ze świątyni (2 Mch 3) występuje często w malarstwie kościelnym, chętnie umieszczana na ścianach skarbca.

W Polsce imię występuje sporadycznie. Z dawniejszych epok języka polskiego poświadczeń brak.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Heliodorus, fr. Héliodore, hiszp. Heliodoro, ros. Iliodor, wł. Heliodoro, Eliodoro.

Historycy starożytności doliczyli się pięciu świętych tego imienia. Trzech z nich to postacie ledwo wymienione pośród wielu innych albo ledwo wychylające się z pomroki dziejów. Lepiej na ich tle zarysowują się tylko dwaj, przy czym pierwszy sam stoi na czele dużej gromady męczenników.

Heliodor biskup, Dasan (Dos-) kapłan, Mariab (Maryahb) i Abdiso oraz kilkuset towarzyszy, męczennicy. Mieszkali w miasteczku-twierdzy Fanek, w pobliżu Eufratu. Podczas akcji militarnej, przeprowadzonej w r. 360 przez króla perskiego Szapura II, Fanek został oblężony, a następnie skapitulował. Na nic zdały się układy i przyrzeczenia. Dziewięć tysięcy -Rzymian- uprowadzono do niewoli. Gdy pędzono ich do Hurystanu, biskup zmarł z wycieńczenia, ale zdołał jeszcze przedtem udzielić sakry kapłanowi Dasanowi. Potem Szapur II, podmówiony przez przywódców mazdaizmu, kazał oddzielić trzystu znamienitszych chrześcijan od reszty. Zaproponował im apostazję. Na ponętne obietnice króla przystało dwudziestu pięciu. Wszystkich innych zmasakrowano. Diakon Abdiso zginął ostatni. Męczenników upamiętniono w rozmaity sposób. Powstała więc syryjska Passio, potem powpisywano ich do menologiów greckich, mówił wreszcie o nich historyk Sozomenos. W synaksarium aleksandryjskim widnieli pod dniem 3 kwietnia, ale Bizantyńczycy wspominali ich w dniu 9. tego miesiąca.

Heliodor, biskup Altino. Urodził się w Altino (Altinum) nad Adriatykiem (na zachód od Akwilei). Był najpierw urzędnikiem administracji cesarskiej, ale niebawem zaczął uczestniczyć w spotkaniach ascetycznych u Chromacjusza, biskupa Akwilei. W r. 375 wybrał się do Jerozolimy i Antiochii. Spotkał się wówczas ze św. Hieronimem i nawiązał z nim nici przyjaźni. Hieronim chciał go zatrzymać na Wschodzie i dlatego skierował doń wzruszający list w tej sprawie. Heliodor zdecydował się jednak wrócić do kraju, gdzie niebawem został pierwszym biskupem rodzinnego miasta. Jako taki uczestniczył w r. 381 w synodzie akwilejskim. Potem raz po raz otrzymywał listy od Hieronima, który dedykował mu też kilka ze swych przekładów biblijnych. Heliodor zmarł 3 lipca około r. 407. Jego późna Vita mało jest wiarogodna.

Zob BHL 3801 oraz Com. mart. rom. 268 i tam cyt. Wykaz i wyd. listów Hieronima w Catholicisme 5 (1962), 577 n. - List do Heliodora w przekładzie polskim w Listy, t. 1, Warszawa 1952, 34-45. - Ikonografia w LCI 6 (1974), 492 n.