Sofroniusz

Imię pochodzenia greckiego. W pierwszym członie zawarty jest element s-s- 'zdrowy', a w drugim -phron 'duch, umysł'. Obok formy męskiej jest też żeńska forma tego imienia. Obie formy rozpowszechnione są u chrześcijan wschodnich.

W Polsce imię to wyjątkowo pojawiało się w XVII w.

Odpowiedniki obcojęz.: łac., niem. Sophronius, fr. Sophrone, ros. Sofronij, ukr. Sofron, Sopron, wł. Sofronio.

Dwoma Sofroniuszami, którzy pojawiają się w dawnych wykazach hagiograficznych, zajmować się tu nie trzeba: byli nieznanymi męczennikami, wyliczanymi w liczniejszych grupkach, które trudno zidentyfikować. Nic też nie wiemy o biskupie z Cypru, którego synaksaria bizantyńskie wymieniały pod dniem 8 grudnia. Do omówienia pozostaje więc

Sofroniusz Jerozolimski. Dziś powszechnie utożsamia się go z Sofroniuszem Sofistą, młodym przyjacielem Jana Moschosa, autora słynnej Łąki duchownej. Sofroniusz pochodził z Damaszku, gdzie był nauczycielem retoryki (Sophistes). Wcześnie jednak powędrował do Palestyny i został tam mnichem. Przez jakiś czas przebywał w Nowej Ławrze, potem przeniósł się do klasztoru Św. Teodozjusza. Udał się potem z Moschosem w dłuższą podróż do mniszych osiedli w Egipcie oraz do Rzymu. Po śmierci Moschosa (619) powrócił na Wschód i zaangażował się w spory teologiczne. Jako pierwszy wystąpił przede wszystkim przeciw podnoszącemu głowę monoteletyzmowi, który wbrew soborowi chalcedońskiemu głosił, że w Chrystusie istnieje jedna tylko wola i jedno bosko-ludzkie działanie. Od r. 634 Sofroniusz był już patriarchą Jerozolimy, toteż wystąpienia jego nabrały teraz szczególnego znaczenia. Nie udało mu się jednak odwieść Cyrusa, patriarchy Aleksandrii, od sympatii do monoteletyzmu. Większe wrażenie wywarło na Wschodzie jego pismo zwane krótko Synodica (koniec 633 lub początek 634 r.). Dla poparcia swych poglądów i obrony prawowierności zebrał następnie około sześciuset cytatów z Ojców Kościoła i ułożył je w swoiste Florilegium; będzie ono wspominane na synodzie laterańskim (649). Ponadto opracował z Moschosem Żywot Jana Jałmużnika, z którego zachował się jedynie fragment; następnie napisał Enkomion, czyli Pochwałę męczenników Cyrusa i Jana; kilka mów oraz kilka utworów poetyckich (ody anakreontyczne). Nie zostało natomiast rozstrzygnięte, czy zawdzięczamy mu tzw. Komentarz liturgiczny i czy Sofroniusz zredagował Typikon Saby. W r. 637 kalif Omar zajął Jerozolimę. Niemal dziewięćdziesięcioletni wtedy Sofroniusz zmarł wkrótce, 11 marca 638 r. Pod tą dzienną datą został też wpisany do synaksariów i Martyrologium Rzymskiego.