Jestem prawosławna i mam męża muzułmanina

Nasz narodowy bohater zmieniał religię trzykrotnie - w swoim życiu był muzułmaninem, katolikiem i prawosławnym. Ta historia utwierdza nas w tym, że jesteśmy wszyscy tacy sami, bez względu na wyznanie.

Albania kojarzy się nam z nazwą pewnej polskiej grupy muzycznej. A ten niewielki bałkański kraj wciśnięty gdzieś pomiędzy Grecję, Macedonię, Kosowo i Czarnogórę zamieszkują od wieków wyznawcy kilku religii, którzy żyją obok siebie w zgodzie, szczycąc się tym, że ich ojczyzna jest zaskakującym przykładem tolerancji religijnej.

Albańczycy w większości są muzułmanami, stanowią oni około 3/5 spośród ponad 3-milionowej populacji kraju. Islam przybył na te ziemie w czasach Imperium Osmańskiego (podobną historię ma islam w Bośni i Hercegowinie). Jednak w północnej części Albanii nadal mieszka spora, około 20-procentowa, mniejszość katolików, którzy stanowią drugą najliczniejszą grupę wyznaniową. Natomiast na południu kraju można spotkać w większości prawosławnych (stanowią niecałe 10 proc. ludności Albanii). Będąc na miesięcznej wymianie naukowej na politechnice w Tiranie, mogłem obserwować tę mieszankę na co dzień.

Adhan i Anioł Pański

Godzina piąta rano. Naglę się budzę, ponieważ słyszę nawoływanie z megafonów na ulicy (adhan). Zaskoczony, nie wiem, co się dzieje. Po chwili oprzytomnienia uświadamiam sobie, w jakim jestem kraju. Meczet znajdował się przecznicę od hoteliku, w którym mieszkałem. Po tygodniu zdołałem się przyzwyczaić do nawoływań do modlitwy pięć razy dziennie. W niedzielę o dwunastej z pobliskiej katedry katolickiej dla odmiany biły dzwony na "Anioł Pański". Natomiast wokół głównej w mieście cerkwi prawosławnej co tydzień gromadziły się tłumy uczestniczące we Mszy Świętej. Na domiar tego przy centralnym placu Skanderbega w Tiranie stali świadkowie Jehowy, prowokując przechodniów do rozmowy. Taka okazała się codzienność.

To był kolejny zwykły dzień na uczelni. Po wykładzie udaliśmy się z gronem dydaktycznym na kawę do pobliskiej kawiarni.

- Jakub, jaka jest twoja religia? Jesteś katolikiem, protestantem? Jakiego wyznania są ludzie w Polsce? - te pytania padały zawsze podczas pierwszych 5 minut rozmowy z nowo poznanym Albańczykiem. Te zadała mi pewna pani profesor.

- W Polsce większość ludzi jest katolikami. Ale skąd takie pytanie na początku rozmowy?

- Popatrz. Siedzimy teraz w kilka osób przy jednym stole. Ja jestem wyznania prawosławnego - zaczęła opowiadać pani profesor - obok Sabiella jest bektaszytką (suficka odmiana islamu - przyp. red.), dalej siedząca Andrea jest prawosławna, ale ma męża muzułmanina. Teraz najlepiej widać jedną z niewielu rzeczy, która dobrze funkcjonuje w naszym małym kraju, czyli wzajemną tolerancję. Nie traktujemy żadnej religii jako lepszej i ważniejszej. Małżeństwa można zawierać między wiernymi różnych wyznań. Jesteśmy ciekawi swoich tradycji. Zapraszamy prawosławnych na muzułmańskie święta i na odwrót. Kiedy katolicy świętują Boże Narodzenie, to świętuje cały kraj bez względu na religię. Naszą albańską świadomość narodową budujemy na wspólnej historii i języku, a wieloreligijność kraju traktujemy jako coś, co zawsze było. Nasz bohater narodowy Skanderbeg, ojciec narodu albańskiego z XV wieku, według legendy zmieniał religię trzykrotnie - w swoim życiu był muzułmaninem, katolikiem i prawosławnym. Ta historia utwierdza nas w tym, że jesteśmy wszyscy tacy sami, bez względu na wyznanie.

Każdy przyjeżdżający do Albanii zwróci uwagę na kilka szczegółów w codziennym życiu tego kraju. Kobiety nie noszą tu strojów przykrywających całe ciała. Wieczorami w barach alkohol leje się bez ograniczeń, a słynna rakija jest produkowana nielegalnie w co drugim albańskim domu. Po uzyskaniu niepodległości w 1912 roku okazało się, że Albania jako w dużej mierze kraj muzułmański odstaje kulturą i mentalnością od innych bratnich narodów z Bliskiego Wschodu. Kilka lat później zebrał się kongres albańskich muzułmanów, który miał na celu reformę islamu przystosowującą go do lokalnych warunków. I w efekcie tego dzisiaj Albańczycy modlą się na stojąco, poligamia jest zabroniona, a hidżab przestał być obowiązkowy.

Nie wszystko niestety można pokazać w jasnych barwach

- Widzisz tę główną cerkiew prawosławną w Tiranie? Podoba ci się, Jakubie? - pyta znajoma z uczelni. - Albańczycy burzą się, że jest taka przesadzona, w środku zbyt dużo złotych detali, zbyt duży przepych. To nie w naszym stylu. Ale wiesz, kto ją ufundował? Grecy! Oni chcą nam udowodnić, że nadal mają u nas swoje wpływy! - ze zdenerwowaniem i frustracją skończyła wypowiedź.

- Albańczycy mają w swojej naturze skrajność emocji. Albo kogoś bezgranicznie kochają, albo nienawidzą - podczas innej rozmowy mówi Sabiella. - Tutaj panuje lęk przed sąsiadami, że ktoś chce nam coś znowu odebrać. Że Grecy swoim inwestowaniem w budowę cerkwi próbują pokazywać swoją przewagę nad nami. Serbowie nie chcą nam oddać Kosowa. Tam różnice religijne jeszcze bardziej nas dzielą. Natomiast my wprost uwielbiamy Amerykanów i mamy nadzieję, że pamiętają o nas.

Bardzo łatwo spotkać Albańczyków w takich burzliwych nastrojach. Wystarczy zapytać o historię, stosunki z sąsiadującymi krajami czy o wpływy zagraniczne w kraju. Zgodę między wyznawcami różnych religii zakłóca niezgoda w innych kewstiach. Przynajmniej tak było jeszcze podczas mojego pobytu w Albanii w 2015 roku.

Na koniec dwie historie