Kościoły i religie na rzecz integracji europejskiej – dyskusja w Kolegium Europejskim w Warszawie

Kościoły i wyznania chrześcijańskie oraz religie niechrześcijańskie w Europie mogą i powinny wnosić duży wkład do integracji naszego kontynentu, zachowując przy tym swoją tożsamość i własne oblicze. Taki pogląd wyrazili uczestnicy międzynarodowego i międzyreligijnego spotkania panelowego, które odbyło się 28 stycznia w Kolegium Europejskim w Warszawie-Natolinie. Dyskusji przysłuchiwał się m.in. biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej Piotr Jarecki.

Wszystkich przybyłych powitał prorektor uczelni amb. Thomas Mayr-Harting. Przypomniał, że Europa była i jest ojczyzną wspaniałej cywilizacji oraz powszechnie uznawanych dzisiaj wartości i zasad, ale była też widownią wielkich i strasznych konfliktów i wojen światowych. W tym kontekście wspomniał o obchodzonej dzień wcześniej 75. rocznicy wyzwolenia hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Podsumowując swe krótkie wprowadzenie do tematu zachęcił do refleksji dyskusji na temat roli i miejsca religii w procesie jednoczenia się narodów naszego kontynentu.

Jako pierwszy zabrał głos biskup irlandzkiej diecezji Down i Connor, wiceprzewodniczący Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) Noël Treanor. Na wstępie przywołał główne wydarzenia, które złożyły się na pokojowe uregulowanie wieloletniego konfliktu protestancko-katolickiego w Irlandii Północnej, podkreślając zwłaszcza rolę Kościołów w tym procesie. Zwrócił uwagę, że diecezja, którą kieruje jako biskup od 2008, leży na pograniczu irlandzko-brytyjskim, na którym zderzają się z sobą zwyczaje, przepisy i tradycji zarówno angielskie, jak i irlandzkie, i to te z Północy i Południa.

Mówca odwołał się również do swej ponad 20-letniej pracy w COMECE, której w latach 1993-2008 był sekretarzem generalny. Wskazał na rolę tej organizacji nie tylko w integracji naszego kontynentu na płaszczyźnie duchowej, ale także na jej rozszerzanie się w miarę przyjmowania do Unii Europejskiej nowych państwa. Komisja stanowi więc swego rodzaju lustrzane odbicie w sferze kościelnej tych procesów, które zachodzą na szczeblu politycznym – zauważył 69-letni obecnie hierarcha irlandzki.

Z nieco innej perspektywy spojrzał na tematykę spotkania Razim ef. Čolić – dyrektor Wydziału Spraw Zagranicznych i ds. Diaspory Wspólnoty Islamskiej w Bośni i Hercegowinie, były ambasador swego kraju w Arabii Saudyjskiej. Na wstępie przedstawił on niektóre cechy Wspólnoty, obejmującej – jak zaznaczył – muzułmanów bośniackich nie tylko w ich kraju rodzinnym, ale też w Chorwacji, Serbii i Słowenii oraz za granicą, np. w Austrii, Stanach Zjednoczonych i Australii. Następnie podkreślił regularne i bliskie kontakty i współpracę swej organizacji z Kościołami katolickim, prawosławnym i innymi chrześcijańskim oraz ze społecznością żydowską w swym kraju. Zwrócił uwagę na codzienne współżycie obok siebie członków różnych wyznań i religii.

O bliskiej współpracy międzywyznaniowej i ekumenicznej, tym razem w Niemczech, opowiedziała z kolei Katrin Hatzinger – dyrektorka brukselskiego biura Kościoła Ewangelickiego w swym kraju (EKD). Przypomniała, że w jej kraju żyje ponad 21 mln luteran i nieco ponad 23 mln katolików, nie licząc mniejszych wspólnot chrześcijan i wyznawców innych religii. Te dwa główne wyznania na co dzień współpracują ze sobą na wielu polach, m.in. właśnie w dziedzinie integracji europejskiej, dając razem świadectwo na różnych płaszczyznach, wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Na podstawie swej długoletniej pracy w Brukseli niemiecka luteranka zwróciła uwagę, że to wspólne świadectwo jest ważnym wkładem chrześcijan jej kraju do jednoczenia się naszego kontynentu w wymiarze duchowym, ale tez społecznym, charytatywnym i innym.

Dla odmiany filozof, prof. Stanisław Krajewski, współprzewodniczący ze strony żydowskiej Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, rozpoczął swą wypowiedź od uwag nt. trudności w pogłębianiu integracji Europy, gdyż – jak zauważył – zbyt mało jej mieszkańców naprawdę czuje tę tematykę. Jednocześnie zwrócił uwagę, że idea ta jest stosunkowo nowa, a nowoczesność jest zasadniczo obca duchowi judaizmu. Wskazał przy tym na ostre zderzanie się niekiedy wartości i zasad religijnych i świeckich, prowadzące do różnych napięć, np. w przypadku obrzezania, będącego ważnym elementem religii żydowskiej, które jednak bywa podważane czy wręcz odrzucane prawnie przez niektóre państwa naszego kontynentu.

Na zakończenie swego wystąpienia nawiązał do obchodzonej 27 bm. 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz i przytoczył zasłyszane niegdyś zdanie pewnego Południowokoreańczyka. Zapytany o to, dlaczego w ramach krótkiej, kilkudniowej podróży do Europy, obejmującej kilka krajów, zapragnął odwiedzić to miejsce zagłady, przybysz z Dalekiego Wschodu odpowiedział, że chciał w ten sposób poznać naszą część świata.

Jak ostatni przemawiał o. dr Oleh Kindij – duchowny greckokatolicki, prodziekan Wydziału Filozofii i Teologii Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie. On także przedstawił ogólnie sytuację wyznaniową na Ukrainie, skupiając się zwłaszcza na wydarzeniach ostatnich kilku lat z tzw. „rewolucją godności” na kijowskim Majdanie na czele. Mówiąc o pluralizmie wyznaniowym w swym kraju podkreślił ważną rolę, jaką w zapewnieniu pokoju religijnego odgrywa Wszechukraińska Rada Kościołów i Organizacji Religijnych. Jest ona także jednym z miejsc współdziałania wspólnot konfesyjnych z władzami państwowymi.

Po wypowiedziach zaproszonych gości studenci Kolegium zadali im szereg pytań, dotyczących bardziej szczegółowych aspektów omawianych zagadnień. Na pytanie o rozróżnienie między antysemityzmem a antyizraelizmem odpowiedzieli prof. Stanisław Krajewski i R. Čolić. Pierwszy panelista przyznał, że oczywiście nie jest to to samo, ale – dodał – u podłoża obu tych zjawisk leży niechęć czy wręcz wrogość do Żydów. Odniósł się też do problemów z adaptacją przybywających do Europy uchodźców z krajów islamskich. Zauważył, że pochodzą oni w większości z państw, w których stanowili większość, podczas gdy w nowym miejscu są w mniejszości i to stanowi trudny i bolesny problem.

Gość z Bośni i Hercegowiny zapewnił, że jego Wspólnota nie żywi żadnej wrogości ani do Żydów, ani do jakiejkolwiek innej grupy religijnej. Oświadczył również, odpowiadając na inne pytanie, że w Bośni i Hercegowinie władze państwowe i Wspólnota Islamska starają się maksymalnie ograniczyć obce wpływy religijne, zwłaszcza różnych skrajnych nurtów islamskich. Jednocześnie zauważył, że podczas pobytu w Brukseli widział więcej kobiet chodzących w chustach islamskich niż w Sarajewie.

Kolegium Europejskie w Warszawie-Natolinie powstało w 1992 jako druga taka instytucja po pierwszej na świecie placówce akademickiej, proponującej studia podyplomowe w zakresie spraw europejskich, założonej w 1949 w belgijskiej Brugii. Rok wcześniej na Kongresie Europejskim w Hadze, przed utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali – poprzedniczki dzisiejszej Unii Europejskiej – hiszpański mąż stanu, myśliciel i pisarz emigracyjny Salvador de Madariaga zaproponował powołanie Kolegium, w którym absolwenci uniwersytetów z różnych krajów mogliby razem studiować i mieszkać.

Obecnie placówka działa jako „Jedno Kolegium – Dwa Kampusy” (Warszawa i Bruksela). W Warszawie kształci się dziś 130 słuchaczy zarówno z krajów członkowskich UE, jak i z Ukrainy, Białorusi, Armenii, Gruzji, Turcji i śródziemnomorskich krajów Afryki Północnej. Nauka w Kolegium trwa jeden rok.