Patriarcha Cyryl: o Sobórze Wszechprawosławnym

Zaplanowany na czerwiec br. Sobór Wszechprawosławny nie może być nazywany powszechnym, gdyż w odróżnieniu od soborów starożytności nie będą na nim rozpatrywane zagadnienia doktrynalne, jako że dawno już je rozstrzygnięto i nie podlegają one rewizji. Nie będzie też wnosił żadnych nowości do praktyki liturgicznej i kanonicznego ustroju Kościoła.

Oznajmił to patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl na Soborze Biskupim Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP), który w dniach 2-3 lutego obradował w Moskwie. Uczestniczyło w nim ponad 350 biskupów, reprezentujących 293 eparchie (diecezje) tego Kościoła w Rosji i 12 innych krajach - byłych republikach sowieckich (bez Armenii i Gruzji) oraz w tych krajach tzw. "dalekiej zagranicy", które należą do "kanonicznej odpowiedzialności" RKP.

Na zakończenie obrad uchwalono trzy dokumenty, w tym Posłanie do duchowieństwa, osób zakonnych i świeckich. Ogłoszono też świętym arcybiskupa Serafina (Sobolewa; 1881-1950), który dużą część życia spędził w Bułgarii i zmarł w Sofii, toteż do Moskwy przybyła delegacja Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego z metropolitą warneńskim Janem na czele.

Główny referat na otwarcie Soboru wygłosił patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl, przedstawiając działalność RKP od poprzedniego takiego zgromadzenia w 2013. Na wstępie zaznaczył, że obecne posiedzenie odbywa się rok wcześniej niż powinno, ze względu na zaplanowany na czerwiec br. Sobór Wszechprawosławny, do którego cały Kościół powinien wnieść godny wkład.

Mówiąc o przygotowaniach do tego ważnego wydarzenia, zwierzchnik RKP zaznaczył, że "Kościół Chrystusowy jest Jeden, Święty, Powszechny i Apostolski, jak to jasno głosi Symbol Wiary". Istnienie wielu Kościołów autokefalicznych "jest formą historycznego bytu Kościoła, najodpowiedniejszego do prowadzenia przezeń swej misji zbawczej" - tłumaczył mówca.

Podkreślił, że podejmowanie w Kościele decyzji, dotyczących ogółu wiernych, zawsze wymagało udziału jeśli nie wszystkich biskupów prawosławnych, to przynajmniej przedstawicieli wszystkich Kościołów.

Pod tym względem sobory powszechne i niektóre inne sobory o znaczeniu ogólnoprawosławnym są widzialnym wyrazem jedności Kościoła i jego soborowej istoty - przypomniał Cyryl.

Dodał, że przyjęcie uchwał soborowych przez dany Kościół zawsze następowało stopniowo a żaden sobór nie mógł mu narzucić swych postanowień, jeśli odrzucił je lud Boży. Dlatego też żaden sobór powszechny nie stawał się takim tylko ze względu na zwołanie go, ale jego rzeczywiste znaczenie stawało się jasne dopiero po pewnym, niekiedy bardzo długim czasie - podkreślił mówca.

W tym kontekście zaznaczył, że zaplanowany na czerwiec br. Sobór Wszechprawosławny nie może być nazywany powszechnym, gdyż w odróżnieniu od tych zwoływanych w starożytności nie będą na nim rozpatrywane zagadnienia dotyczące nauczania kościelnego, jako że dawno już je rozstrzygnięto i nie podlegają one rewizji.

Nie będzie też wnosił żadnych nowości do praktyki liturgicznej i kanonicznego ustroju Kościoła. Niemniej jednak, jeśli zostanie prawidłowo przygotowany, Sobór ten może się stać ważnym czynnikiem umocnienia jedności i współdziałania między prawosławnymi, a także przyczynić się do uściślenia tych odpowiedzi, jakich Kościół prawosławny, opierając się na swej wielowiekowej Tradycji, udziela na wyzwania współczesności - stwierdził Cyryl.

Przypomniał następnie, że przez ponad tysiąc lat "soborowa wspólnota Kościołów lokalnych była utrudniona" z różnych przyczyn, m.in. wskutek wielowiekowego panowania muzułmańskiego nad wszystkimi starożytnymi Kościołami wschodnimi.

Dopiero w XX wieku odbyło się kilka spotkań ogólnoprawosławnych, m.in. w 1948 w Moskwie z okazji 500-lecia autokefalii Kościoła rosyjskiego, a w 1961 - pierwsza narada wszechprawosławna na Rodosie nt. zwołania soboru. Prace nad nim trwały - z długimi przerwami - do ostatnich dni i ostatecznie w 2014 postanowiono zwołać go w roku bieżącym, "o ile nie staną temu na przeszkodzie jakieś okoliczności".

Na niedawnym spotkaniu głów Kościołów autokefalicznych w Chambésy koło Genewy ustalono czas i miejsce przyszłego Soboru - 16-27 czerwca na Krecie - oraz kilka dokumentów, które będą przedmiotem obrad tego forum. Na życzenie RKP ich teksty zostały wcześniej upublicznione, aby każdy zainteresowany mógł się z nimi już teraz zapoznać.

Mówca zapewnił, że wszyscy uczestnicy obrad w Chambésy podzielili stanowisko Patriarchatu Moskiewskiego w sprawie Ukrainy - potępiające "rozłamowców" z dwóch pozostałych, działających tam Kościołów prawosławnych i odmawiające uznania ich kanoniczności.

W swoim referacie Cyryl zapoznał również słuchaczy z najnowszymi liczbami dotyczącymi RKP. Zaznaczył m.in., że od 2013 w czasie 65 podróży odwiedził 47 eparchii, w sumie zaś w ciągu 7 lat swego posługiwania patriarszego (od 1 lutego 2009) odbył 168 wizyt do 87 eparchii. W ciągu ostatnich 3 lat sześciokrotnie oficjalnie jeździł do innych krajów i Kościołów lokalnych, m.in. do Chin, Grecji, Serbii i Konstantynopola. Rosję w tym czasie odwiedzili zwierzchnicy bądź wysokiej rangi przedstawiciele 9 Kościołów lokalnych (m.in. w dniach 23-30 lipca 2013 metropolita Sawa z Polski).

Patriarcha przyjął u siebie szefów państw i rządów 14 krajów, przewodniczył 15 posiedzeniach Świętego Synodu RKP i 16 posiedzeniom Najwyższej Rady Kościelnej. Konsekrował osobiście 62 biskupów (od 2009 było ich 150), a metropolici kijowscy i całej Ukrainy Onufry Włodzimierz, a po jego śmierci, od sierpnia 2014 - Onufry konsekrowali 10 biskupów, którzy również wchodzą w skład episkopatu RKP, liczącego obecnie 354 członków w Rosji i poza jej granicami.

Kościół dzieli się na 293 eparchie, czyli o 46 więcej niż w 2013 i o 134 więcej niż przed 7 laty. Eparchie wchodzą w skład 57 większych jednostek - metropolii.

Na kanonicznym obszarze RKP, czyli w Rosji, w krajach b. ZSRR, w Europie Zachodniej oraz w Ameryce Północnej i Południowej istnieją 34764 świątynie lub inne pomieszczenia, w których są odprawiane liturgie. Jest to o 3379 obiektów więcej niż 3 lata temu.

Ale w samej tylko Rosji jest, według Cyryla, ponad 6 tys. cerkwi, których nie przekazano dotychczas Patriarchatowi Moskiewskiemu. Od 2009 odbudowano lub wzniesiono od nowa przeszło 5 tys. świątyń. We wszystkich tych placówkach posługuje 35171 księży, o 4741 więcej niż 3 lata temu i o 7955 niż przed 7 laty, gdy Cyryl obejmował swój urząd. Kapłanom pomaga 4818 diakonów, których jest również dużo więcej niż w omawianych okresach. Działa też 455 klasztorów męskich i 471 żeńskich.

Referaty o działalności podległych sobie jednostek organizacyjnych wygłosili też przewodniczący synodalnych wydziałów i komisji: Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych - metropolita Hilarion, ds. kanonizacji świętych - bp Pankracy, ds. współdziałania Kościoła ze społeczeństwem i środkami przekazu - Władimir Legojda, komisji redakcyjnej Soboru - metropolita miński Paweł i inni.

Sobór Biskupi RKP jest najwyższym forum hierarchicznym w tym Kościele - mają prawo brać w nim udział wszyscy biskupi zarówno eparchialni, jak i pomocniczy (wikarni). Jest on zwoływany średnio co 4-5 lat. Wyższą rangę ma jeszcze Sobór Lokalny (Ziemski), który teoretycznie powinien się zbierać co 5 lat, w praktyce jednak jest on obecnie zwoływany jedynie w celu wybrania patriarchy.

Uczestniczą w nim wszyscy biskupi oraz przedstawiciele duchowieństwa, osób zakonnych i świeckich ze wszystkich eparchii. Po raz ostatni takie zgromadzenie odbyło się w dniach 27-29 stycznia 2009 i wybrano na nim obecnego patriarchę moskiewskiego i całej Rusi Cyryla.