Pielgrzymka papieska do Kazachstanu. Znamy program

Pod hasłem „Posłańcy pokoju i jedności” Franciszek złoży 13-15 września wizytę apostolską w Kazachstanie. Będzie to jego 38. podróż zagraniczna i ograniczy się tylko do stolicy kraju – Nur-Sułtanu. Papież weźmie udział w VII Kongresie Zwierzchników Światowych i Tradycyjnych Religii, na który ma przybyć niemal sto delegacji z 60 państw. Spotka się też z miejscowymi katolikami – „małym Kościołem na stepie”.

Program pielgrzymki papieża do Kazachstanu

Po wylądowaniu w stolicy we wtorek 13 września papież złoży wizytę kurtuazyjną prezydentowi kraju Kasymowi-Żomartowi Tokajewowi oraz wygłosi przemówienie na spotkaniu z władzami.

W środę, 14 września podczas chwili cichej modlitwy spotka się z przywódcami religijnymi, po czym przemówi do nich na otwarciu Kongresu i sesji plenarnej. Odbędzie potem kilka spotkań prywatnych z przywódcami religijnymi. Po południu odprawi Mszę św. w święto Podwyższenia Krzyża Świętego w intencji kazachskich katolików.

W czwartek, 15 września papież spotka się z jezuitami posługującymi w tym kraju, a następnie przemówi do biskupów, księży, osób zakonnych, duszpasterzy i seminarzystów podczas spotkania w stołecznej katedrze Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Poświęci tam m. in. ikonę-tryptyk, przedstawiający Matkę Bożą o twarzy Kazaszki z Dzieciątkiem podobnym do Matki. Jest to ikona Matki Wielkiego Stepu, przeznaczona dla sanktuarium narodowego w Oziornoje, gdzie jest Ona czczona jako Królowa Pokoju.

Potem Franciszek wygłosi kolejne przemówienie na zakończenie Kongresu, podczas którego zostanie odczytana deklaracja końcowa wydarzenia. W czwartek po południu odleci do Rzymu.

Logo pielgrzymki: pokój i jedność

Logo papieskiej pielgrzymki ukazuje gołębia z gałązką oliwną. Jego skrzydła tworzą dwie złączone dłonie, które mają symbolizować ręce posłańców pokoju i jedności. Serce, wewnątrz skrzydeł symbolizuje miłość – owoc wzajemnego zrozumienia, współpracy i dialogu. Stylizowana gałązka oliwna utrzymana jest w ornamentyce typowej dla Kazachstanu. W tle znajduje się szanyrak – element konstrukcyjny górnej części jurty, na którym opiera się jej część odpowiadająca dachowi, a wewnątrz umieszczono żółty krzyż.

Użyte kolory: jasnoniebieski i żółty są takie same jak na kazachskiej fladze, a żółty i biały to barwy flagi Watykanu. Zieleń gałązki symbolizuje nadzieję. Hasło podróży „Posłańcy pokoju i jedności” jest napisane u góry po kazachsku i na dole po rosyjsku.

Kto spotka się z papieżem?

Na spotkanie z papieżem wybierają się katolicy z Uzbekistanu, Kirgistanu, Turkmenistanu, Tadżykistanu i innych sąsiednich krajów. Przybędzie delegacja episkopatu białoruskiego z jego przewodniczącym bp. Olegiem Butkiewiczem na czele oraz liczna grupa pielgrzymów z Rosji.

Nieoficjalnym punktem programu miała być rozmowa w czasie Kongresu Franciszka z patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem, który jednak odwołał swój udział. Patriarchat wyjaśnił, że spotkanie papieża z patriarchą nie może się odbywać na marginesie innego wydarzenia i wymagałoby wielu przygotowań. Zresztą, według strony rosyjskiej, nie było żadnych wstępnych planów takiego spotkania. Jednocześnie zapowiedziano, że na to „ważne wydarzenie” ma przybyć delegacja Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Już kilka miesięcy temu rozważano możliwość spotkania Ojca Świętego i patriarchy na gruncie neutralnym – w Jerozolimie. Miało to nastąpić w ramach od dawna zapowiadanej przez papieża podróży do Libanu w połowie czerwca. Ale sytuacja komplikowała się coraz bardziej w związku z nasilającą się agresją rosyjską na Ukrainie i trzeba było odwołać wszelkie plany spotkań. Zostało to „zgodnie” anulowanie – powiedział Franciszek w jednym z wywiadów. Z kolei zdaniem Moskwy była to indywidualna inicjatywa Watykanu.

Nie będzie spotkania Franciszka z Cyrylem

To, czy i o czym naprawdę rozmawiały Moskwa i Watykan, pozostaje tajemnicą. Oficjalnie wiadomo natomiast, że na początku sierpnia Franciszek przyjął na audiencji w Watykanie nowego przewodniczącego Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego, metropolitę wołokołamskiego Antoniego (Siewriuka). Być może zapowiedź odwołania wizyty Cyryla w Kazachstanie padła w trakcie tej rozmowy. Prawdopodobnie to Antoni będzie przewodniczył delegacji rosyjskiej, choć Patriarchat nie ogłosił jeszcze jej składu.

Z jednej strony Franciszek podkreśla, że nie chce kończyć dialogu z Rosją, z drugiej jednak jednoznacznie nazwał ją ostatnio „agresorem”. Potępił wojnę „jako moralnie niesprawiedliwą, niedopuszczalną, barbarzyńską, bezsensowną, odrażającą i bluźnierczą".

Sami Kazachowie utrzymują bliskie stosunki z Rosją, choć wobec wojny zajmują raczej neutralne stanowisko. Wśród mieszkańców kraju przeważają muzułmanie, podczas gdy większość chrześcijan stanowią prawosławni, w większości Rosjanie. Oficjalnie, jako dawna część Związku Sowieckiego, Kazachstan jest częścią „terytorium kanonicznego” Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, co oznacza, że tylko on uważa się za uprawnionego do prowadzenia pracy misyjnej i ewangelizacji na tym obszarze. Po upadku komunizmu przez długi czas duchowieństwo kształciło się w Rosji i dopiero od 2016 roku istnieje seminarium w Ałmaty na południu kraju. Dla kazachskiego prawosławia jest to bardzo ważne, ponieważ pozwala Kościołowi, nawet jeśli należy do Patriarchatu Moskiewskiego, rozwijać własną tożsamość.

Ukraiński kontekst wizyty

Strona ukraińska zapewne odczuwa ulgę, że Franciszek nie spotka się z Cyrylem, zwłaszcza że postawa papieża wielokrotnie wywoływała ich niezadowolenie. Na przykład, gdy mówił o "szaleństwie wojny", które jest widoczne po obu stronach. Stawianie Ukrainy i Rosji na tym samym poziomie jest "niestosowne" – skrytykował wypowiedzi papieża ukraiński ambasador przy Stolicy Apostolskiej Andrij Jurasz.

W odpowiedzi Watykan wydał oświadczenie, w którym jednoznacznie nazwał Rosję agresorem. Sekretariat Stanu Stolicy Apostolskiej wyjaśnił, iż słów Ojca Świętego na ten „dramatyczny temat” nie należało rozumieć jako wypowiedzi politycznej, ale służyły one „obronie życia ludzkiego i wartości z nim związanych”.

W kontekście zbliżającej się wizyty papieskiej istotne jest to, że Kazachstan nie uznał formalnie w 2014 ani zajęcia Krymu przez Rosję, ani roszczeń separatystów prorosyjskich w Donbasie. Ponadto prezydent Tokajew jako jedyny z przywódców politycznych tego regionu Azji już po agresji na Ukrainę rozmawiał telefonicznie ze swym ukraińskim kolegą Wołodymyrem Zełeńskim, proponując mediację swego kraju. W dawnej stolicy – Ałmaty miejscowe władze zezwoliły na demonstracje przeciw wojnie, rozpętanej przez Rosję i nakładają grzywny na tych, którzy noszą putinowską „swastykę” – literę Z.

Spotkanie przywódców religijnych z całego świata

Kongres religijny w Nur-Sultanie umożliwi spotkanie przywódców religijnych i duchownych z całego świata. Swój udział zapowiedziało niemal sto delegacji z 60 państw. Będą one reprezentować islam, chrześcijaństwo, judaizm, szintoizm, buddyzm, zoroastryzm, hinduizm i inne religie. Do stolicy kraju przyjadą nie tylko duchowni, ale także czołowe osobistości wyznające daną religię i mające wpływ na swoje społeczności. Spodziewanych jest też ponad 100 przedstawicieli mediów z całego świata.

Oprócz papieża oczekuje się przybycia m.in. prawosławnego patriarchy jerozolimskiego Teofila III i wielkiego imama Ahmeda el-Tayeba z Kairu. „Kongres łączy tych, którzy nigdzie indziej nie zasiedliby przy jednym stole” – uważa koordynator spotkania Bułat Sarsenbajew, dyrektor założonego w 2019 roku Ośrodka Rozwoju Dialogu Międzyreligijnego i Międzycywilizacyjnego im. N. Nazarbajewa.

Kongres obradować będzie pod hasłem: „Rola zwierzchników światowych i tradycyjnych religii w duchowym i społecznym rozwoju ludzkości w okresie popandemicznym”. Wziąwszy pod uwagę sytuację geopolityczną i światowy kryzys pocovidowy, rola zwierzchników religijnych w rozwiązywaniu konfliktów jest o wiele bardziej znacząca niż kiedykolwiek, powiedział Sarsenbajew w rozmowie z „The Astana Times”.

Program wydarzenia przewiduje cztery sesje kongresowe na temat roli religii w umacnianiu wartości duchowych i moralnych, edukacji i „oświecenia religijnego”, społecznego statusu kobiet, ich wkładu w dobrostan społeczeństwa, powstrzymywania ekstremizmu, radykalizmu i terroryzmu, zwłaszcza o charakterze religijnym.

Pomysłodawcą kongresów był długoletni (1990-2019) prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew, który uczestniczył we wszystkich dotychczasowych jego edycjach. Inicjatywa prezydenta stanowiła odpowiedź na apel św. Jana Pawła II, wystosowany do szefów państw po modlitewnym spotkaniu religii w Asyżu w 2002 r., aby organizować kongresy religii na rzecz pokoju. Organizatorzy podkreślają, że przedstawiciele Kościoła katolickiego byli wśród pierwszych, którzy wsparli ideę takiego wydarzenia, o czym wspomniał sam Nazarbajew podczas wizyty w Watykanie (6 lutego 2003).

KAI / mł