Święto rodzinne, dopiero potem - religijne

Religijny aspekt świąt Bożego Narodzenia jest najważniejszy dla nieco ponad jednej czwartej dorosłych Polaków - wynika z najnowszego raportu Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). Boże Narodzenie to dla wielu Polaków najważniejsze święto w roku, niemniej dla większości badanych jest przede wszystkim świętem rodzinnym.

Sposób przeżywania świąt związany jest w największym stopniu z wiekiem. Młodzi Polacy (od 18 do 34 lat) w zdecydowanej większości deklarują, że Boże Narodzenie jest dla nich przede wszystkim świętem rodzinnym. Osoby po 35 roku życia częściej doceniają religijny aspekt świąt, natomiast dla najstarszych badanych (mających 65 lat i więcej) religia jest w tym kontekście nieco ważniejsza niż rodzina.

Istotne znaczenie dla osobistego sposobu przeżywania Bożego Narodzenia ma również wykształcenie, miejsce zamieszkania i deklarowany udział w praktykach religijnych. Ogólnie rzecz biorąc, religijnym podejściem do świąt częściej niż przeciętnie cechują się osoby z wykształceniem podstawowym, mieszkańcy wsi i respondenci regularnie uczestniczący w praktykach religijnych.

CBOS zwraca uwagę na specyfikę "bożonarodzeniowej religijności". Polega ona na tym, że w czasie świąt kwestia ta staje się ważna również dla części osób, które w ciągu roku sporadycznie uczestniczą w praktykach religijnych bądź w ogóle nie biorą w nich udziału.

Rodzinny charakter Bożego Narodzenia potwierdzają deklaracje Polaków na temat najważniejszego dla nich elementu świąt.

Dla zdecydowanej większości Polaków najważniejsze w czasie świąt Bożego Narodzenia są elementy odwołujące się do życia rodzinnego i tradycji: spędzenie czasu z najbliższymi, wyjątkowa atmosfera tych dni, podtrzymywanie zwyczajów. Opinii w tym zakresie nie różnicują zmienne społeczno-demograficzne. Wyjątkiem jest tradycja, która ma relatywnie mniejsze znaczenie dla osób najmłodszych.

Dla dużej części Polaków najważniejszy w czasie Bożego Narodzenia jest religijny aspekt świąt: uczestniczenie w nabożeństwach, wspomnienie narodzin Jezusa Chrystusa, przeżycie duchowej odnowy. O tych sprawach częściej w porównaniu z innymi mówią osoby najstarsze, mieszkańcy wsi i badani regularnie praktykujący.

Religijny i świecki sposób przeżywania świąt nie wykluczają się nawzajem - przenikanie się tych dwóch elementów stanowi o specyficznym charakterze polskiego Bożego Narodzenia, które - choć ze swej istoty religijne - przeżywane jest uroczyście zarówno przez wierzących, jak i niewierzących.

Polacy traktują Boże Narodzenie przede wszystkim jako święto rodzinne, a zatem tegoroczną Wigilię będą spędzać najczęściej z najbliższą rodziną: rodzicami, współmałżonkami, dziećmi, rodzeństwem, rzadziej - w towarzystwie dalszych krewnych bądź znajomych. Polacy realizują w praktyce zasadę, że Wigilia nie powinna być spędzana samotnie: tylko nieliczni (2 proc. ogółu) przyznają, że tego wieczoru będą sami.

Zwyczaj obdarowywania prezentami przez św. Mikołaja w noc wigilijną przed Bożym Narodzeniem dotarł do nas z Niemiec w połowie XIX w. i początkowo dotyczył tylko dzieci.

Jak wskazują wcześniejsze badania CBOS, przygotowywanie prezentów należy do najbardziej rozpowszechnionych w Polsce tradycji wigilijnych, obok dzielenia się opłatkiem, przystrajania choinki, spożywania tradycyjnych potraw i przygotowywania nakrycia dla niespodziewanego gościa. W tym roku, podobnie jak w latach ubiegłych, zdecydowana większość Polaków zamierza obdarować kogoś prezentem "pod choinkę".

Planowanie przygotowania prezentów świątecznych związane jest przede wszystkim z subiektywnie odczuwanym poziomem zamożności rodziny: odsetek osób deklarujących zamiar obdarowania kogoś prezentem jest tym wyższy, im lepsza ocena własnych warunków materialnych (sięga 90 proc. wśród tych, którzy określają je jako dobre).

CBOS przeanalizował, czy kryzys, o którym zewsząd słychać, spowodował wśród Polaków świąteczne "zaciskanie pasa"? Wśród badanych przeważają ci, którzy nie zamierzają oszczędzać na świętach. Ponad połowa Polaków wyda mniej więcej taką samą kwotę jak przed rokiem na prezenty, świąteczny wystrój domu oraz choinkę, a prawie połowa - na zaopatrzenie świątecznego stołu.