40. rocznica śmierci Pabla Picassa

W poniedziałek przypada 40. rocznica śmierci Pabla Picassa (1881-1973) - hiszpańskiego malarza, ceramika, scenografa, jednego z najbardziej wpływowych artystów XX wieku, którego sztuka spotkała się w Polsce ze szczególną recepcją we wzornictwie lat 60.

Pablo Ruiz y Picasso był m.in. współtwórcą kubizmu, autorem rzeźb z przypadkowych przedmiotów i kolaży. Jego dokonania artystyczne, niemieszczące się w żadnym z prądów i kierunków, przyniosły mu uznanie, sławę i ogromną fortunę. Niezwykle płodny i nieustannie twórczy przez lat 80, wywarł olbrzymi wpływ na wszystkie dziedziny plastyki.

Urodził się w Maladze w Andaluzji jako Pablo Diego Jose Francisco de Paula Juan Nepomuceno Maria de los Remedios Cipriano de la Santissima Trinidad Clito Ruiz y Picasso. Tam też od 10 lat działa poświęcone mu Museo Picasso Malaga założone przez jego synową i wnuka. Od 1904 roku działał przede wszystkim w Paryżu, pod koniec życia na południu Francji.

Na początku XX wieku zetknięcie artysty ze sztuką Oceanii i Afryki wywarło wpływ nie tylko na słynne "Panny z Awinionu" (1907, w Muzeum Sztuki Współczesnej - MoMA - w Nowym Jorku), lecz również na rzeźbiarskie dokonania. Zafascynowany śmiałym uproszczeniom formy i magiczną siłą oddziaływania egzotycznych masek, Picasso zwierzył się Andre Malraux, że sam pragnął za wszelką cenę zerwać z tradycją: "Wszyscy kochamy fetysze (...) murzyńskie maski przypominały nie tylko rzeźbę. (...) były magicznymi obiektami. Pełniły role wstawienniczą, rolę mediatorów (...) Były przeciwko wszystkiemu - przeciwko nieznanym groźnym duchom. Zawsze przyglądałem się fetyszom. I zrozumiałem; również ja sam jestem przeciwko wszystkiemu".

Zmieniał style, eksperymentował. Liczba dzieł, które wyszły spod jego ręki oceniana jest na 50 tys., w tym 1 885 obrazów, 1 228 rzeźb, 2 880 sztuk ceramiki, i około 12 tys. szkiców.

Przyjaźnił się z artystami (Jeanem Cocteau, Juanem Gris) skupionymi wokół słynnych Baletów Rosyjskich Siergieja Diagilewa. Wystawiane przez Diagilewa spektakle stały się widowiskiem, w którym obok muzyki niemniej ważną rolę odgrywała scenografia i kostiumy projektowane m.in. przez Picassa. W 1918 roku ożenił się z tancerką Olgą Chochłową, która wprowadzała go na salony wyższych sfer i w subtelności burżuazyjnego savoir-vivre; małżeństwo to po 1935 roku przetrwało jedynie formalnie, ponieważ Picasso nie zgodził się na wymagany francuskim prawem równy podział majątku.

W 1944 roku wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej i zaangażował się po stronie ruchów lewicowych i pokojowych; jego gołąbek pokoju stał się w 1949 roku logo Światowego Kongresu Pokoju w Paryżu. Wcześniej, w czasie hiszpańskiej wojny domowej opowiedział się po stronie lewicowego rządu republikańskiego. Po zbombardowaniu w kwietniu 1937 roku Guerniki w Baskonii zareagował monumentalnym płótnem o tym samym tytule, wystawionym w Pawilonie Hiszpańskim na Wystawie Światowej w Paryżu.

Na aukcjach jego dzieła osiągają rekordowe sumy. 28 marca namalowany przez Picassa w 1932 "Sen", ukazujący jego kochankę Marie-Therese Walter, osiągnął astronomiczną cenę 155 mln dolarów.

Picasso odwiedził Polskę w 1948 roku - przyjechał do Wrocławia na Pierwszy Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju. Był też wtedy w Warszawie, gdzie zwiedził powstające na Kole w zmodyfikowanej tradycji corbusierowskiej osiedle WSM projektu Heleny i Szymona Syrkusów. W jednym z mieszkań Picasso, na którym wrażenie zrobiło przekształcanie gruzu i ruin w nowoczesne osiedle, narysował węglem ogromne (1,8 x 1,7m) godło Warszawy - Syrenę, trzymająca w dłoni... młotek. Rysunek w roku 1953 zamalowano.

Trwałą pamiątką po wizycie pozostał zbiór owalnych ceramicznych talerzy. Talerze te artysta podarował Muzeum Narodowemu w Warszawie, a potem jeszcze dosłał zbiór grafik.

W Polsce twórczość Picassa doczekała się wybitnego naśladownictwa we wzornictwie przemysłowym i urządzaniu wnętrz w latach 60. Inspiracje jego sztuką najwyraźniej widać w ceramice, artystycznej (szkoła sopocka), jak i użytkowej, oraz w tkaninach. "Pikasy" stały się u nas synonimem nowoczesności: porcelanowe serwisy, figurki w stylu New Look, pościel, obrusy, nawet ściany malowano w "pikasy" - dzieląc ich płaszczyzny ukośnymi liniami na romby i kwadraty. Do sztuki genialnego Hiszpana nawiązywało w swojej twórczości także wielu polskich artystów - Janusz Przybylski, Stanisław Dawski, Wincenty Śliwiński, Ryszard Grazda.