Naukowcy nagrodzeni "polskimi Noblami"

W tym roku nagrody trafiły do profesorów: Andrzeja K. Tarkowskiego z Instytutu Zoologii Uniwersytetu Warszawskiego, Sylwestra Porowskiego z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN w Warszawie, Marka Żukowskiego z Uniwersytetu Gdańskiego i Jana Woleńskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Każdy z laureatów otrzymał po 200 tys. zł.

"Mamy wiele do nadrobienia, ale i zdolną młodzież, dobry system edukacji podstawowej i jedną z najlepszych w UE infrastrukturę badawczą" - powiedział Tusk w środę podczas wręczenia Nagród FNP na Zamku Królewskim. Przypomniał, że w ostatnich latach w Polsce 26 mld zł zainwestowano w budynki, laboratoria i innego rodzaju infrastrukturę do prowadzenia badań.

Zdaniem Tuska Polska nauka ma dziś do dyspozycji "środki finansowe, jakich nigdy nie było w przeszłości". "Tylko w dedykowanej Polsce perspektywie europejskiej blisko 40 mld zł będzie przeznaczone na badania naukowe w połączeniu z zamówieniami przedsiębiorstw" - przypomniał.

Nawiązał też do ogłoszonych we wtorek wyników ostatniej edycji Badania Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów PISA. Badanie przeprowadzane jest pod auspicjami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Wynika z niego, że w Polsce nastąpiła znacząca poprawa wyników gimnazjalistów we wszystkich obszarach objętych badaniem: umiejętności matematycznych, rozumowania w naukach przyrodniczych oraz czytania i interpretacji. Polska znalazła się w czołówce krajów UE.

"Otrzymaliśmy największą, wyśnioną nagrodę dla każdej ekipy rządzącej, jaką jest potwierdzenie sensu działań, jakie podjęliśmy sześć lat temu, a mianowicie radykalny, niespodziewany - jeśli chodzi o skalę - wzrost kompetencji naszych gimnazjalistów" - ocenił premier. Dodał, że jeśli Polska uzyskała największy postęp, jeśli chodzi o kwalifikacje młodzieży wśród wszystkich 60 badanych państw ODCE, to znaczy, że "mamy i zdolnych ludzi, i nie najgorszy system tej podstawowej edukacji. A więc punkt wyjścia dla polskiej nauki jest znakomity".

Nawiązując z kolei do wcześniejszego środowego spotkania z górnikami, Tusk zwrócił również uwagę na potrzebę większej innowacyjności i zaangażowania polskich naukowców w procesy technologiczne dotyczące węgla. Jak dodał, niektóre zakłady przemysłowe związane z energetyką, zwłaszcza wydobywaniem i przerabianiem węgla, osiągają swoje sukcesy w skali europejskiej i światowej właśnie dzięki awansowi technologicznemu i większej innowacyjności.

"W Polsce i w Europie widzimy, że największą rezerwą, największą przewagą (...) Unii Europejskiej i Polski nad konkurentami w tej wielkiej globalnej konkurencji jest innowacyjność, wysoki poziom technologii, poziom nauki. W Polsce tę rezerwę widać szczególnie wyraźnie, żeby nie powiedzieć - dotkliwie, bo mamy do nadrobienia szczególnie dużo w porównaniu do wielu państw UE. Ale punkty wyjścia są naprawdę niezłe" - podkreślał Tusk.

Minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Lena Kolarska-Bobińska zwróciła uwagę, że wśród dróg, które Europa wybrała, by wyjść z kryzysu, jest też "droga rozwoju opartego na innowacji i badaniach". "To ogromna okazja i szansa dla Polski, bo my również musimy na tym oprzeć nasz rozwój" - powiedziała.

Dodała, że trzeba zastanowić się, jak wypracować mechanizmy dojścia do Polski innowacyjnej. "To nie będzie łatwe przestawienie, ale wierzę, że we współpracy z państwem uda się nam to osiągnąć" - zwróciła się do zebranych naukowców.

Prof. Andrzeja K. Tarkowskiego z Instytutu Zoologii Uniwersytetu Warszawskiego, nagrodzono w dziedzinie nauk o życiu i o Ziemi za "odkrycia wyjaśniające fundamentalne mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków". Uczony jest współtwórcą podstaw nowoczesnej embriologii eksperymentalnej ssaków.

Jako pierwszy, w wyniku zabiegu zespolenia dwóch kilkukomórkowych zarodków myszy, uzyskał on chimery, czyli normalnie ukształtowane osobniki zbudowane z komórek wywodzących się z dwóch różnych zarodków, a więc mających czworo rodziców. "Badania profesora Tarkowskiego miały kluczowy wpływ na rozwój technik związanych m.in. z klonowaniem i diagnostyką przedimplantacyjną oraz zainspirowały wielu uczonych na świecie do kontynuowania i rozwijania jego odkryć" - czytamy w uzasadnieniu FNP.

W dziedzinie nauk chemicznych i o materiałach zwyciężył prof. Sylwester Porowski z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN w Warszawie. Nagrodzono go za "opracowanie wysokociśnieniowej metody otrzymywania monokryształu azotku galu". Z powodu szczególnych właściwości azotek galu jest idealnym półprzewodnikiem dla zastosowań w optoelektronice oraz w systemach stałego oświetlenia. Ten unikatowy materiał można wykorzystać m.in. w produkcji diod i laserów, w tym tzw. niebieskiego lasera stosowanego np. w urządzeniach wykrywających m.in. składniki broni chemicznej lub biologicznej.

Prof. Marek Żukowski z Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego Nagrodę FNP otrzymał w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich. Uhonorowano go za "badania wielofotonowych stanów splątanych, które doprowadziły do sformułowania przyczynowości informacyjnej jako zasady fizyki". Opracował on serię eksperymentów kwantowo-optycznych, które potwierdziły poprawność tzw. ortodoksyjnej interpretacji mechaniki kwantowej. "Efektem badań uczonego jest rozwój interferometrii wielofotonowej, będącej podstawą eksperymentalnych realizacji prototypów przyszłych kwantowych technologii informacyjnych np. kwantowej teleportacji czy kwantowej kryptografii" - informuje w opisie działalności uczonego FNP.

Nagrodę FNP w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych otrzymał prof. Jan Woleński - emerytowany profesor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Doceniono go za "wszechstronną analizę prac szkoły lwowsko-warszawskiej i wprowadzenie jej dokonań do międzynarodowego dyskursu współczesnej filozofii". Laureat jest dziś jednym z najbardziej rozpoznawalnych w świecie filozofów polskich. Dzięki pracom profesora Woleńskiego, a także jego kontynuatorów, polska filozofia analityczna została powszechnie uznana za jedno z największych osiągnięć humanistyki XX w.