Kto ma uszy, nichaj słucha...

Podróż to nie tylko widoki. Wędrując po Górnym Śląsku nie wystarczy patrzeć, trzeba się też wsłuchać w szept tej ziemi, w opowieści i legendy...

...to w nich jest życie, w opowieściach przekazywanych szeptem do ucha, z pokolenia na pokolenie, w legendach, w których baśń przeplata się z rzeczywistością, tą obecną i tą dawno już minioną. Wiele z nich to przeniesione na śląski grunt starożytne legendy, żywoty świętych, baśnie. Żywy dowód, że kultura i tradycja nie rozwija się samotnie, w oderwaniu od reszty świata, ale czerpie z przebogatego dorobku całej ludzkości. Nie wierzycie? Posłuchajcie...

"Downo tymu, zanim jeszcze Ślonzoki poznali Świynto Ewangelio, żył kole Gogolina bogaty a pierońsko pazerny wielmoża. Zabrzeski mu boło. Kożdy piniondz piytnoście razy łobracoł zanim go wydoł, krzyni we kerych złoto i dukaty trzymoł som pilnowoł, bo żodnymu niy wierzoł i kożdego posondzoł, co go łokraś chce. Boł jako tyn pies łogrodnika, co som niy zeżre, ale drugiymu tyż niy do.

Mioł Zabrzeski cera, dziouszka piykno jak malowanie, do keryj we konkury walili karlusy ze cołkij łokolicy. Bolało go to pierońsko, bo to wiadomo, posag trza wyrychtować i wesele wystawić. Cery to by się pozboł bez boleści, kustować by już jij niu musioł, ale niy mog ściyrpieć co cudzymu jego dobra by się dostać miały. Zawar jom przeto we wieży, coby ludziom w łoczy niy włazioła. Zoboczył to Pon Boczek i żol mu sie frelki zrobioło. Posłoł ku nij swojego aniola, coby jom pocieszoł i prawdziwo wiara pokozoł. Anioł przyfurgnył i łod tego czasu Barborka (bo tak boło niyszczynsnyj cerze Zabrzeskigo) już się niy starała, już niy wyglondała tynsknie bez łokno na samym wiyrchu wieży, ino rzykała do Pon Boczka i prosiła go ło zmiłowanie niy dlo siebie, ale dlo łojca co to mu piniondze i bogactwo rozum przewrocioło.

Pierońsko sie znerwowoł stary Zabrzeski, kej się dowiedzioł co jego cera wiara łojcow pociepła. Przelonk sie, co pogańskie bogi pokarajom go za zdrada i jakie niyszczynście na gowa mu ześlom. Nojbardzij, tak po prowdzie, to boł sie ło swoj majontek. Coby ich przebłagać wzion srogi a łostry miecz, poszoł do wieży kaj zawarto boła niyszczynsno frelka i gowa jij urznył. Pon Boczek, jak to zoboczoł to niy strzymoł, poraził go pieronym z jasnego nieba i rychło stanył Zabrzeski przed boskim tronym.

Złe boło twoje życie - padoł mu Stwórca - ale nojgorsze to żeś terozki popełnioł i do piekła bez godki powiniyn żech cie ściepnonć! Ja! Dziobłu do kotła! Ale co zrobić, kej twoja cera durś mie błago i prosi za tobom?

Skulił się Zabrzeski i cołki trzons ze strachu, bo dopiyro terozki zoboczoł wiela złego zrobioł, wiela ciyrpiynio i płaczu na świat sprowadzioł. Wszystko to mu sie przed ślypiami pokozało.

Cołkie życie pilnowoł żeś swoich skarbow, żodnymu uściubić niy doł, biydokom żeś niy pomogoł ino jeszcze ich łupił. To terozki do skończynio świata bydziesz pilnowoł skarbow tyj ziymi i przed niybezpieczyństwym ostrzegoł ludzi, kere je ze ziymi wyrywajom! A twoja cera bydzie im patronkom!

To przedstawienie żywota św. Barbary pokazuje, że Ślązacy nie przyjmowali obcej kultury na ślepo, nie ulegali wpływom, przystosowywali je do własnych potrzeb. Pokochali św. Barbarę, ale nie jakąś tam obcą babę z dalekiego kraju. Bliższa sercu była ślonsko dziouszka, została zatem "adoptowana" i oswojona. Twardy, śląski lud nigdy nie zatracił swojej tożsamości, nie dał sobie narzucać reguł. To przybysze musieli się dostosować, żeby móc tu żyć. Nawet ci, którym nad głowami błyszczały aureole...

Ale to jeszcze nie koniec opowieści o patronce górników. Posłuchajcie...

"Miała Barborka brata, kery pierońsko jij przajoł i tynsknioł za niom łokrutnie. Nikaj po jejij śmierci miyjsca sie znojść niy poradzioł, snuł sie i tracioł w łoczach, aż w końcu umar. Jego kamrat pochowoł go kole Bytonia, co wtedy srogim grodym boł, a som łosiod jako pustelnik na Anabergu. Kto wiy, może to łon klasztor tam założoł i wymodloł Powstańcom zwyciynstwo w dwudziestym piyrwszym roczku?"

Kto nie wierzy, może zobaczyć stary, kamienny krzyż na ul. Cyryla i Metodego w Bytomiu - Łagiewnikach. To tam, wedle podania, miał być pochowany brat górniczej opiekunki. Inna legenda głosi, że krzyż ten pozostawili po swoim pobycie na tej ziemi apostołowie Słowian, św. Cyryl i św. Metody, do czego zresztą nawiązuje nazwa nadana ulicy. Ile jest prawdy w tych opowieściach? Cóż, podobno w każdej legendzie tkwi ziarno prawdy... Ale to już całkiem inna historia...