Pragnąć więcej. O potrzebie rozwoju duchowego.

„Ciągle tęsknić, czekać, żywić nadzieję, oczekiwać- oto istotna część życia duchowego”. W pisarstwie Henriego J.m. Nouwena tematyka rozwoju życia duchowego zajmowała jedno z naczelnych miejsc. W większości książek oraz w wielu artykułach wciąż powraca myśl, że powołaniem człowieka jest nieustanna troska o wszechstronny rozwój: intelektualny, moralno-etyczny, i religijny. Konieczność rozwoju i nieustannego przekraczania siebie dotyczy każdego człowieka i trwa do końca życia, ponieważ swoją postawę znajduje w samej kondycji ludzkiej, która jest wspólna wszystkim, niezależnie od wyznania, zawodu czy wieku.

Stawianie ważnych i trudnych pytań

„Kto ciągle słyszy odpowiedzi na pytania, których wcale nie zadał, ten wkrótce nie będzie w ogóle słuchał. Ale ten, kto zadaje właściwe pytania, może znaleźć odpowiedzi. Podczas dyskusji wciąż doświadczamy tego, że osoba, która zadaje najlepsze pytania, posuwa rozmowę do przodu i najbardziej się przyczynia do rozwiązania danego problemu". Podobne zdanie wyrobił sobie Henri Nouwen. Na bazie długoletniego doświadczenia naukowego i pastoralnego doszedł do wniosku, że

człowiek rozwija się nie tylko przez uzyskiwanie odpowiedzi na dręczącego go pytania, lecz również poprzez stawianie sobie ważnych i trudnych pytań. Odnajdywanie właściwych pytań jest równie istotne, jak znalezienie właściwych odpowiedzi.

Odpowiedź zawsze jest uzależniona od pytania, a na początku każdego procesu myślenia znajduje się chęć posiadania wiedzy i ciekawość - stąd pytania. Podstawowe problemy człowieka zawierają się w trzech pytaniach: Po co żyję? Dokąd zmierzam? Jak żyć? Często zadanie sobie jednego z nich może zmobilizować do lepszego życia duchowego. Filozofowie widzą w tym sztukę pomagania w narodzinach prawdy. Stawianie pytań, aby dojść do prawdy. Na przykład Sokrates praktykował swoją sztukę nauczania, wciąż tylko zadając pytania: czego ludzie naprawdę chcą, co myślą, jak rozumieją swoje życie. Martin Heidegger zaś całe ludzkie istnienie definiował w oparciu o jeden impuls: ludzie mogą i muszą zadawać pytania. Podstawowym pytaniem jest dla niego pytanie o sens bycia: człowiek musi sobie zadawać pytania o sens istnienia i dopiero wtedy może pytać o sens poszczególnych rzeczy. Poglądy Heideggera przejął znany teolog Karl Rahner. Stwierdził on, że „człowiek pyta z konieczności". Dostrzegł wyjątkową pozycję człowieka właśnie w tym, że jest on istotą, którą potrafi zadać pytania.

Padają zatem różne pytania. Niektóre z nich mogą dotyczyć spraw błahych, mało ważnych czy wręcz nieistotnych. Można jednak sobie lub innym postawić pytania trudne i ważne. Tę kategorię pytań Nouwen nazywa pytaniami duchowymi, z „góry", z ponadczasowej perspektywy. Jednym z najważniejszych pytań, jakie możemy sobie postawić, jest pytanie: Kim jesteśmy?

Innymi ważnymi i często także trudnymi pytaniami są: Czy warto żyć? Czym jest moje życie? Czy mogę powiedzieć o nim „nowe" czy „stare" życie? Czy moje życie jest dobre, czy złe?

Nouwen miał w zasadzie pewność, że samo przeżywanie życia nie wystarcza.

Musimy wiedzieć, co przeżywamy. Życie, nad którym się nie zastanawiamy, nie jest warte, by je przeżywać. Do istoty człowieczeństwa należy zastanawianie się nad życiem, myślenie o nim, dyskutowanie, ocenianie go i wydawanie opinii. Połowę życia stanowi zastanawianie się nad nim i stawianie sobie pytań. Największa radość, jak i największy ból życia bierze się nie tyle z tego, co przeżywamy, ile z tego, co myślimy o swoim życiu i co czujemy.

Czytelnikowi swoich książek Nouwen nie bał się zadawać często trudnych, a zawsze ważnych pytań. Ten, kto brał do ręki jego prace, zawsze musiał być przygotowany, że napotka w nich pytania, które go zastanowią, poruszą lub dadzą impuls do zmiany życia. Pytał zatem swoich czytelników: Jakie pytania kierują naszym życiem? Które z nich stają się naszymi własnymi pytaniami? Które wymagają naszej niepodzielnej uwagi i całkowitego zaangażowania?. Problematykę odwagi stawiania sobie i innym trudnych i ważnych pytań, które służą rozwojowi życia wewnętrznego, Nouwen podsumowuje tak: Trzeba nam stawiać pytania duchowe, o ile pragniemy otrzymywać tak samo głębokie odpowiedzi.

Spis treści

I. Czym jest życie duchowe?

II. Elementy rozwoju życia duchowego

1. Pragnienia

2. Uporządkowany styl życia

3. Życie chwilą obecną

4. Praktyka samotności

5. Bezinteresowność

6. Stawianie ważnych i trudnych pytań

7. Postawa gościnności

8. Słowo Boże

9. Eucharystia

10. Rozmowa – milczenie – słuchanie

III. Przeszkody w rozwoju życia duchowego

1. Lęk

2. Uprzedzenia

3. Martwienie się i zaabsorbowanie

4. Bycie zajętym

5. Nastroje

6. Lęk przed odpowiedzią na trudne pytania

IV. Modlitwa

1. Warunki modlitwy

2. Adoracja

3. Czy praca jest modlitwą?

4. Modlitwa indywidualna i wspólnotowa

5. Modlitwa zbuntowanych

6. Modlitwy niewysłuchane

Bibliografia dzieł Henriego J.M. Nouwena

Piotr Koźlak

Pragnąć więcej. O potrzebie rozwoju duchowego. W kręgu duchowości Henriego Nouwena

Wydawnictwo Homo Dei

Kraków 2010