Adrian (Hadrian)
Imię łacińskie. Zarówno męskie Hadrianus, jak i żeńskie Hadriana wywodzi się z cognomen utworzonego od gentilicium; jego podstawą jest nazwa miejscowa Hadria (w Picenum i okolicy Wenecji, por. nazwę Morze Adriatyckie). Oboczność Hadrianus / Adrianus, poświadczona już na gruncie łacińskim, była wynikiem ludowej wymowy, w której początkowe h- uległo zanikowi. Pod tym imieniem znany jest jeden z cesarzy II w., następca Trajana.
W Polsce imię to poświadczone jest trzykrotnie w dokumentach Uniwersytetu Jagiellońskiego z lat: 1444, 1470 i 1500 w postaci Adryjan. Zamiana grupy -ri- na -ryj- świadczy o dość późnym (XIV/XV w.) przejęciu imienia. Współczesną postać Hadrian zawdzięczamy nauce historii starożytnej.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Adrianus, Hadrianus, ang. Adrian, fr. Adrian, Adrien, niem. Adrian, Adrianus, Hadrianus, hiszp. wł., Adriano.
Święci, którzy w historii kościelnej znani są pod tym imieniem, tworzą sporą, ponad piętnastoosobową grupę. Wybieramy tu z niej cztery postacie, które reprezentują rozmaite epoki i kraje.
Adrian i towarzysze, męczennicy z Nikomedii. Martyrologium Hieronimiańskie wymienia ich w dniu 4 marca. Wedle legendarnej Passio, która zachowała się w wersji łacińskiej i greckiej, Adrian miał być oficerem, którego przywiedli do wiary żołnierze, jego późniejsi towarzysze męczeństwa. Miało ono ponoć miejsce w Nikomedii za Maksymiana. Tymczasem pod dniem 28 sierpnia wspominany jest męczennik Adrian, który miał zginąć w czasie prześladowania za Licyniusza. Nie wiadomo, czy chodzi tu o tego samego męczennika, czy też mamy do czynienia z postacią odrębną. Mimo tych niejasności wczesny kult Adriana poświadczony jest dostatecznie. Był także żywy w epokach późniejszych. Przez jakiś czas Adrian uchodził ponadto za patrona kowali.
Adrian z Canterbury. Pochodził z Afryki Północnej. Najpierw był mnichem w jakimś klasztorze pod Neapolem. Papież Witalian wyznaczył go na arcybiskupa Canterbury, ale Adrian wymówił się od tej godności, podsuwając na nią Teodora z Tarsu (zob. pod tym hasłem). Udał się jednak z nim do Anglii i był jego najbardziej oddanym współpracownikiem. Sam objął rządy w opactwie Świętych Piotra i Pawła w Canterbury i poświęcił się nauczaniu, m.in. łaciny, grecki oraz śpiewów chóralnych. Zmarł 9 stycznia 709 r.
Źródła i literatura w LThK 4 (1960), 1310.
Adrian (Hadrian) III, papież. Z pochodzenia był Rzymianinem. Jego krótki pontyfikat - od maja 884 r. do połowy września roku następnego - nie zaznaczył się czymś szczególnym. Dość surowo potraktował siewców niepokoju, natomiast z dworem bizantyńskim utrzymywał stosunki poprawne. Wezwany przez Karola Otyłego, by obsadzić na nowo stolice biskupie w Niemczech oraz uporządkować sprawy sukcesji cesarskiej, udał się na północ, ale w drodze zachorował i w Spina Lamberti (Spilamberto) zmarł. Pochowano go w opactwie Nonantolo koło Mantui. Tam też żywy był przez wieki jego kult, zaaprobowany oficjalnie w r. 1891. Święto obchodzono zawsze 8 lipca.
Adrian Fortescue, męczennik angielski. Jego przodek ocalił życie Wilhelmowi Zdobywcy pod Hastings (1066) i wówczas obdarzono go przydomkiem Le Fortescue oraz dewizą Forte scutum salus ducum. Matka była cioteczną babką Anny Boleyn. Sam odznaczył się w walkach z Francuzami w r. 1513 i 1522. W r. 1532 został rycerzem maltańskim. Był dwukrotnie żonaty, z Anną Stonor, która powiła mu dwie córki, a następnie z Anną Rede, z którą miał trzech synów. W r. 1534 został nieoczekiwanie aresztowany, chyba na skutek nagłego kaprysu króla. Zwolniono go jednak, ale w lutym 1539 aresztowano go po raz drugi i objęto dekretem konfiskacyjnym razem z kard. Pole'em, jego matką - bł. Małgorzatą, hrabiną Salisbury, oraz Sir Tomaszem Dingleyem i innymi. Parlament ulegając żądaniom króla skazał go wraz z Sir Tomaszem Dingleyem na śmierć za to, że nie chciał uznać zwierzchności króla nad Kościołem. Adriana ścięto w Tower 9 lipca tego roku razem ze wspomnianym Tomaszem, który był podobnie jak on rycerzem maltańskim. Razem też zostali beatyfikowani w r. 1895.