Hugo (Hugon)

Jest to imię pochodzenia germańskiego, wywodzące się ze słowa hugu (huge) 'zmysł, rozum, talent'. Element ten częsty bywa w imionach germańskich, szczególnie jako człon pierwszy (podobnie jak w drugim członie w słowiańskich imionach -mysł). Przypuszcza się, że imię Hugo lub Hugon (końcowe -n wzięte z przypadków zależnych łacińskiej odmiany tego imienia: Hugo, Hugonis) jest starym skrótem imion: Hugibald, Hugubert. Imię Hugo nosił Hugo Wielki (+ 958), ojciec Hugona Capeta, króla Francji od 987 r., założyciela dynastii Kapetyngów. Jako nazwisko nosił to imię Wiktor Hugo (1802-85), znany pisarz francuski.

W Polsce występuje od XIII w., obecnie bardzo rzadko. Juliusz Słowacki napisał powieść poetycką pt. Hugo. Imię to nosił też Hugo Kołłątaj i wybitny matematyk prof. Hugo Steinhaus.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Hugo, ang. Hugh, fr. Hugues, Hue, Hugon, Hulin, wł. Ugo.

Repertoria hagiograficzne wymieniają ponad dwudziestu świętych, którzy nosili to imię. Niemal wszyscy reprezentowali tę samą epokę średniowieczną, a zarazem byli wybitnymi biskupami lub opatami sławnych ośrodków życia mniszego. Z tej stosunkowo licznej gromadki wybieramy tu czterech:

Hugon z Cluny. Urodził się w r. 1024 jako syn hrabiego na Semur w Burgundii. Ojciec sposobił go do zawodu rycerskiego, on jednak czując wstręt do wszelkiego gwałtu, udał się zrazu pod opiekę swego wuja, który zasiadał na stolicy biskupiej w Chalon-sur-Saône, potem - gdy ojciec ponownie chciał go zaprawić w rzemiośle rycerskim - schronił się w benedyktyńskim opactwie w Cluny. Uczyniwszy postępy na drodze życia duchownego, został w r. 1044 wyświęcony na kapłana, a wkrótce potem dla swych nieprzeciętnych uzdolnień w obcowaniu z ludźmi mianowany przeorem. Pięć lat później zmarł jego mistrz - opat Odylon. Hugo, który w tym czasie przebywał na sejmie w Wormacji, objął po nim rządy w Cluny, które sprawować miał przez sześćdziesiąt lat. W tym czasie odegrał wraz z Hildebrandem doniosłą rolę w usunięciu grożącego sporu przy wyborze Leona IX. Odtąd dziewięciu kolejnym papieżom służył cennymi radami i szeroko zakrojoną współpracą. Na Węgrzech wiódł negocjacje pokojowe między królem Andrzejem I a cesarzem Henrykiem IV; u boku legatów papieskich brał czynny udział w licznych synodach; towarzyszył samym papieżom w ich podróżach po Francji i rozmaitych poczynaniach; stał się świadkiem i współaktorem słynnej sceny w Canossie itd. Jeśli jednak dzięki Hugonowi Cluny było w XI stuleciu jakby sercem chrześcijaństwa - zawdzięczamy to nie tyle działalności na szerokiej arenie, do której Hugona predestynowały jego psychologiczna intuicja i dar jednania, ile raczej dzięki reformatorskim poczynaniom w łonie samego zakonu. Wydźwignąwszy Cluny na wysokość własnego zakonnego ideału, Hugo skłonił Bernarda, opata w St. Victor, do spisania zwyczajów (Consuetudines) kluniackich, a następnie zależne od Cluny fundacje benedyktyńskie zorganizował w jedną kongregację i ustanowił dla niej kapitułę generalną. W tym celu odbył wiele podróży do Niemiec, Hiszpanii, Węgier, Italii itd. Zabiegi około dzieła reformy sięgnęły także do Anglii, w Niemczech zaś wpłynęły na przeprowadzenie reformy w Hirsau, skąd rozpowszechniła się ona niemal na całe południowe Niemcy, aż pod Austrię. Te rozliczne starania i akcje wywodzące się z Cluny znalazły tam również swój architektoniczny wyraz, jakby widome ukoronowanie. Hugon wybudował w Cluny olbrzymią pięcionawową bazylikę: w r. 1095 Urban II poświęcił w niej główny ołtarz. Hugon I - bo tak go w Cluny nazywano - zmarł 28 lub 29 kwietnia 1109 r. W jedenaście lat później Kalikst II przejeżdżając przez Cluny zezwolił na uroczyste obchodzenie jego dies natalis (29 kwietnia).

Hugon z Montaigu, biskup Auxerre. Był krewnym Hugona z Cluny. Urodził się w rycerskiej rodzinie w Montaigu w Burgundii. Wcześnie powierzony został opiece wielkiego opata. Jako wzorowy zakonnik w r. 1099 lub niewiele później sam objął rządy opackie w St. Germain w Auxerre. Na stanowisku nie tylko świecił dobrym przykładem, ale też okazał troskliwość o powiększenie dóbr klasztornych. Gdy w r. 1114 biskup Auxerre, wracając z pielgrzymki do Ziemi Świętej, zginął na morzu, Hugona wybrano na jego następcę. Wybór jednak nie był jednomyślny i nie odpowiadał życzeniom Ludwika VI, toteż powstał spór, który na korzyść Hugona rozstrzygnął dopiero papież Paschazy II. Następstwa tego rozstrzygnięcia okazały się dla diecezji bardzo szczęśliwe. Hugon wyróżniał się życiem ascetycznym i był pasterzem niezwykle zapobiegliwym. W czasie swych rządów popierał życie zakonne, zreformował niektóre klasztory, nadał ściślejsze ramy prawno-organizacyjne placówkom duszpasterskim diecezji, odbudował siedzibę biskupią itd. Te jego poczynania znalazły uznanie współczesnych, m.in. papieży, z których dwóch, Kalikst II i Innocenty II, przebywało przez jakiś czas w Auxerre. Hugon zmarł 10 sierpnia 1136 r. Pamięć jego świętości przeszła w następne pokolenia, ubarwiona rozlicznymi anegdotami na temat bezinteresowności, hojności, spotkań ze św. Bernardem itp.

Hugo, biskup Grenoble. Urodził się w r. 1053 w Châteauneuf, w Delfinacie. Nauki pobierał w Reims, gdzie był uczniem św. Brunona, przyszłego założyciela kartuzów. Wróciwszy w strony ojczyste, został kanonikiem w Valence i zbliżył się do Hugona, arcybiskupa Lyonu. W r. 1080 obrano go biskupem Grenoble. Sakrę otrzymał z rąk papieża w Rzymie. Zarazem skłoniono go, aby zrezygnował z zamiaru schronienia się w klasztorze. Skłonny do kontemplacji, okazał się teraz energicznym rządcą, dbałym o dobra kościelne, poprzywłaszczane przez uzurpatorów. Umiał się nawet przeciwstawić Witowi z Burgundii, arcybiskupowi Vienne, który zasiądzie później na stolicy Piotrowej jako Kalikst II. Brunonowi z Kolonii udostępnił pustkowie, które stanie się Wielką Kartuzją. Wspomagał też inne fundacje, ale nie zapominał przy tym o takich sprawach jak budowa szpitala i konstruowanie mostów. Strawiony licznymi pracami, zmarł 1 kwietnia 1132 r. Życiorys biskupa sporządził Wigo (Guigo), przeor kartuzów. Kanonizacji dopełnił w r. 1134 Innocenty II.

Hugo, biskup Lincoln. Urodził się w r. 1140 na zamku Avalon (w departamencie Izery). Kiedy miał osiem lat, oddano go na wychowanie kanonikom w Villard-Benoît. W osiemnastym roku życia został diakonem. Potem wysłano go do Saint-Maximin. Stamtąd przeszedł do Wielkiej Kartuzji. Pod koniec 1179 r. wyjechał do nowej kartuzji w Witham, ufundowanej przez Henryka II jako zadośćuczynienie za zamordowanie Tomasza Becketa. Dzięki temu stał się prawdziwym organizatorem życia kartuzjańskiego na terenie Anglii. Pozyskawszy zaufanie króla, przykładał się też do polepszenia stosunków między dworem a Kościołem. Dzięki temu wiele biskupstw i opactw, które cierpiały wobec przedłużających się wakansów, otrzymało teraz godnych rządców. Mimo stawianych przez Hugona oporów Henryk II doprowadził do tego, że w r. 1186 został biskupem Lincoln. Bezzwłocznie zniósł wówczas zwyczaje, które mogły przypominać praktyki symoniackie. Energicznie zwalczał też ignorancję kleru i ludu, sam zaś dawał przykład, jak należy głosić słowo Boże. Odwiedzał chorych, zwłaszcza trędowatch, a Żydów dzielnie bronił przed roznamiętnionym pospólstwem. Umiał nawet uciszyć zamieszki, stając osobiście przed czernią gotową do pogromu. Henrykowi II odmówił prawa nadawania beneficjów kościelnych dostojnikom dworu. Podobnie przeciwstawił się podatkom nakładanym przez Ryszarda Lwie Serce. Jan bez Ziemi wysłał go później na negocjacje z Filipem Augustem francuskim. Zatrzymał się wówczas w wielu klasztorach, był uroczyście przyjęty przez uniwersytet paryski, a trzy tygodnie spędził w Wielkiej Kartuzji. Wróciwszy do Anglii, pojechał jeszcze do Canterbury, aby pomodlić się u grobu św. Tomasza. Przybywszy do Londynu, zachorował i 16 listopada 1200 r. rozstał się z życiem. Pochowano go w Lincoln przy udziale królów Anglii i Szkocji. Do katalogu świętych kazał go wpisać Honoriusz III (1220). Natomiast do Martyrologium Rzymskiego wprowadzono go pod dniem 17 listopada.