Nicefor (Nikifor)
To imię pochodzenia greckiego, złożone z członów: ník-- 'zwycięstwo' oraz -pher- 'niosę'. Imię to jest znane szczególnie na Rusi, gdzie notowano je od średniowiecza w formach: Nikifor, Mikifor. Na terenie Polski poświadczona jest w 1462 r. forma Mityfor i spieszczenie Michno.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Nicephorus, gr. Nik-phoros, ang., niem. Nicephorus, fr. Nicephore, ros. Nikifor, ukr. Nykyfor.
Ponad dziesięciu świętych reprezentuje to imię w literaturze hagiograficznej. Nie o wszystkich trzeba tu mówić. Niektórzy z nich, zaliczani do męczenników zgrupowanych razem, są w historiografii tylko imionami, niczym więcej. Inni czczeni byli okresowo i w bardzo wąskim kręgu kultowym. Tutaj przedstawimy cztery postacie reprezentujące chrześcijaństwo Wschodu z pierwszego tysiąclecia, a ponadto błogosławionego z doby współczesnej.
Nicefor, męczennik antiocheński. Uważają niektórzy, że jest wyłącznie bohaterem opowieści o wyraźnym zabarwieniu dydaktycznym. Chodziło w niej o zilustrowanie pouczenia, które odpowiada ewangelicznemu przebaczeniu. Nicefor miał być kapłanem, który wpadł w konflikt z Saprycjuszem, innym kapłanem antiocheńskim. Na próżno usiłował się pogodzić. Saprycjusz był nieprzejednany, i to również wówczas, gdy go za Waleriana i Galiena aresztowano. Kiedy jednak ponieść miał śmierć męczeńską, okazał się słabym i dopuścił się grzechu apostazji. Na scenę wystąpił wówczas Nicefor. Mężnie wyznał swą wiarę i życie ukoronował męczeństwem. Wspominano go w dniu 9 lutego.
Nicefor z Medikion. Urodził się około r. 755 w Konstantynopolu. O religijności rodziny świadczy m.in. to, że jego matka po owdowieniu została mniszką. Sam rychło dostał się pod opiekę Józefa, ihumena z klasztoru Heraklion (Bitynia). Tam też przyjął habit mnisi. Założył następnie nowy ośrodek klasztorny w Medikion. Był ihumenem w czasie drugiego soboru nicejskiego. Do swego klasztoru przyjął między innymi św. Nicetasa, który został jego następcą. Zmarł, wyczerpany podróżą, 4 maja 813 r. Wkrótce potem jeden z mnichów klasztoru w Medikion zredagował jego żywot.
Nicefor, patriarcha konstantynopolitański. Urodził się w Konstantynopolu w r. 758 jako syn Teodora i Eudoksji. Swą życiową drogę rozpoczął od wstępowania po szczeblach kariery urzędniczej. Jako sekretarz cesarski brał udział w drugim soborze nicejskim (787). Wtedy właśnie zrezygnował z wcześniejszych ambicji i po drugiej stronie Bosforu wybudował klasztor. Święceń nie przyjął, ale jako mnich oddawał się tam modlitwie, praktykowaniu cnót i nauce. W r. 806 cesarz Nicefor I Logoteta narzucił wbrew studytom jego kandydaturę na stolicę patriarszą. Po śmierci cesarza (811) Nicefor doprowadził do zgody ze studytami, którzy wrócili z wygnania. Niebawem stanął w obliczu niebezpieczeństwa ze strony oddziałów z Anatolii, sprzyjających obrazoburstwu. Gdy w r. 813 cesarz Michał został pokonany przez Bułgarów, a Anatolijczycy wynieśli na tron swego wodza Leona, uczestniczył z Teodorem Studytą w konferencji, która miała obrońców i przeciwników kultu obrazów doprowadzić do zgody. Porozumienia nie osiągnięto, a Nicefora usunięto z urzędu i przewieziono na drugą stronę Bosforu. Trzymano go w klasztorze, który sam założył, i przymuszono do rezygnacji. Zaczęła się druga faza obrazoburstwa. Kiedy Leona V zamordowano, wezwano Nicefora do powrotu, ale odmówił i poświęcił się dalszym studiom. Z pism, które sporządził, wypada wymienić najpierw Breviarium, opis wydarzeń od śmierci cesarza Maurycjusza (602 r) aż po r. 769. Natomiast Zwięzła kronika przedstawiała bieg wydarzeń od Adama po śmierć autora; była ponadto wyposażona w listy cesarzy rzymskich i bizantyńskich, władców judejskich, egipskich, perskich, patriarchów ekumenicznych. Pozostawił ponadto liczne studia teologiczne, w tym pisma o błędach doktrynalnych; List synodalny, skierowany do papieża Leona III; studia kanoniczne itd. Nicefor zmarł 2 czerwca 828 r. Szczątki przeniesiono do stolicy i złożono w kościele Świętych Apostołów. Na Zachodzie wspominano patriarchę 13 marca.
Nicefor, biskup Miletu. Wychował się w Konstantynopolu. Z ramienia cesarza zarządzał prowincją Galatia Prima. Był potem kapelanem dworu. W r. 965 towarzyszył cesarskiemu dowódcy Nicetasowi w jego niefortunnej wyprawie na Sycylię. Po powrocie został biskupem Miletu. Jako taki sprzeciwiał się ingerencjom władzy cesarskiej w sprawy kościelne. Jeszcze przed r. 987 zrzekł się stolicy biskupiej i schronił się na wyspie Latmos, gdzie ufundował dwa klasztory. Zmarł w ostatnich latach X stulecia. Do synaksariów go nie wpisano.
Nicefor od Jezusa i Marii Díez Tejerina. Urodził się 17 lutego 1893 r. w Herreruela, w hiszpańskiej prowincji Palencia. Przed wstąpieniem do pasjonistów nosił imię Wincentego. Po wstąpieniu udał się do Meksyku. Jakiś czas był tam więziony. W r. 1916 otrzymał w Chicago święcenia kapłańskie. Wrócił potem do Meksyku, stamtąd udał się na Kubę. W r. 1935 w prowincji hiszpańskiej obrano go przełożonym. Jego prowincjalat przypadł na czas gorący. Propaganda antyklerykalna i antyreligijna przybierała na sile. Gdy sytuacja stawała się coraz to bardziej niebezpieczna, w lipcu następnego roku udał się do Daimiel, gdzie przebywało 30 młodych zakonników, w przeważającej liczbie studiujących filozofię. Tam to w nocy z 21 na 22 lipca naszedł ich oddział czerwonych, liczący około dwustu żołnierzy. Nicefor zebrał wtedy wspólnotę w kościele, przyjął od miejscowego rektora absolucję, udzielił jej wszystkim zebranym, potem spożył z nimi postacie eucharystyczne i wezwał współbraci do męstwa oraz dobrowolnego złożenia ofiary. Mieli niebawem zginąć w kilku grupach, które dokument beatyfikacyjny nazwał manipula. Nicefor zginął zastrzelony z pięcioma klerykami na terenie szpitala w Manzanares. Wszystkich dwudziestu sześciu Jan Paweł II beatyfikował w r. 1989.