Sawa (Saba)

Jest to słowiańska postać greckiego imienia SABA (w wymowie bizantyńskiej -b- - -w-).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Saba, Sabbas, gr. Sábbas, Sába, ang. Sabbas, fr. Sabas, niem. Sabas, ros., ukr. Sawa.

Przedstawimy czterech świętych, na Słowiańszczyźnie znanych i czczonych po imieniem Sawy.

Sawa, jeden z apostołów Bułgarii. Jak Kliment z Ochrydy, Naum, Gorazd i inni, był uczniem Cyryla i Metodego. Skąd pochodził i kiedy się urodził, nie wiemy. Jest czystą hipotezą utrzymywać, że był Macedończykiem z okolic Salonik i że Bracia Sołuńscy pozyskali go dla swej ekipy, gdy pod koniec 867 r. wybierali się do Rzymu. Wkrótce potem miał zostać lektorem. Po śmierci Metodego (885) usunął się z innymi na teren Bułgarii. W drugiej połowie 885 r. lub też na początku roku następnego znaleźli się w Plisce, ówczesnej stolicy kraju, gdzie życzliwie przyjął ich car Borys Michał I (852-889). Rozwinęli działalność misyjną i literacką. Świadczy o tym Żywot Klemensa z Ochrydy, napisany przez Teofilakta, arcybiskupa Ochrydy, na podstawie raczej wiarygodnych źródeł. Daty śmierci nie znamy. Sawa zmarł prawdopodobnie wkrótce po 885 r. Wspominano go z innymi 27 lipca lub 9 sierpnia. Nie wydaje się, aby jego kult zatoczył kiedykolwiek szersze kręgi.

Sawa I, arcybiskup Serbii. Urodził się około 1174 r. jako młodszy syn Stefana Nemanji, założyciela serbskiej dynastii Nemaniczów. Około 1192 r. opuścił dom rodzinny i udał się na górę Athos. Imię Rastko zamienił wówczas na imię świętego mnicha z Ławry Jerozolimskiej. W greckim klasztorze Watopedy zdobył solidne wykształcenie. Gdy w 1197 r. jego ojciec abdykował i przybył na Athos, razem z nim założył serbską kolonię mniszą Hilandar. Na długo stanie się ona centrum kształcenia i działalności kulturalnej. Nieco później, gdy między braćmi trwały spory o tron, a wraz z nimi ścierały się rozbieżne orientacje kościelno-polityczne, wrócił do kraju. Został wtedy archimandrytą w Studenicy i rozwinął szeroką działalność dyplomatyczną. Układając się z panującymi na Węgrzech, w Bułgarii i w Konstantynopolu, stworzył podwaliny pod jedność polityczną i kościelną. W 1219 r. za przyzwoleniem patriarchy nicejskiego utworzył serbską autokefalię, a z klasztoru w Żičy stolicę arcybiskupstwa. Osiem zależnych odeń biskupstw stanowiło o organizacji niezależnego Kościoła serbskiego. Jako pierwszy serbski pisarz przełożył z greckiego najważniejsze księgi kościelne oraz opracował nowy Nomokanon (prawo kościelne i państwowe), który potem przyjmą Bułgarzy i Ruś. Żywotem swego ojca zapoczątkował serbską hagiografię. Zmarł 14 stycznia 1235 r. w Tyrnowie, kiedy wracał z Nicei, gdzie popierał sprawę autokefalii bułgarskiej. Pochowany został w klasztorze w Milešewie. W 1594 r. turecki pasza spalił jego szczątki we Wracarze pod Belgradem. Wspomnienie wielkiego arcybiskupa obchodzono zawsze w dniu jego śmierci.

Sawa II, arcybiskup Serbii. Był bratankiem Sawy I; podobnie jak on, zasmakował w życiu zakonnym i to samo zakonne imię przyjął, gdy przywdział habit. Odbył kilka pielgrzymek i przez jakiś czas przebywał w Jerozolimie. Potem do życia zakonnego wdrażał się na Athosie. Po powrocie do kraju objął tron metropolitalny po św. Arseniuszu, a tak był trzecim niezależnym zwierzchnikiem Kościoła serbskiego. Rządził nim przez lat siedem. Zmarł około 1259 r. w Peć i tam też został pochowany w cerkwi Wniebowstąpienia. Jego żywot zredagował arcybiskup Daniel. Wspomnienie przypada 8 lutego.

Sawa Brankowicz. Urodził się w 1625 r. w Inaul, w Siedmiogrodzie. Młodość spędził w Comana, w klasztorze, w którym opiekował się nim jego wuj Longin, przyszły biskup w Inaul. Zaprawiony do życia mniszego, został potem protopopem w Inaul. Święcenia kapłańskie otrzymał w Tirgoviste. Następnie osiedlił się w Alba Iulia (Gyulafehérvár, Karlsburg). Gdy po dwudziestu latach owdowiał, znów został mnichem i jako taki osiadł w Muntenii. Długo tam nie przebywał. Jeszcze w tym samym roku (1656) udzielono mu sakry biskupiej i powołano na stolicę metropolitalną całego Siedmiogrodu. Okazał się na niej nieustraszonym obrońcą prawosławia, a strzegąc jego zasad, wiele znieść musiał ze strony siedmiogrodzkich kalwinów oraz panujących. W 1680 rzucono nań oszczerstwa, na skutek których dostał się do więzienia. Doznał tam wielu udręk i poniewierki. Zmarł na skutek odniesionych ran w 1683 r. Synod rumuńskiego Kościoła prawosławnego ogłosił Sawę Brankowicza świętym oraz patronem całego Siedmiogrodu (!) w 1955 r. Wspomnienie obchodzi się 24 kwietnia.