Bajkoterapia

Bajkoterapia to czytanie lub opowiadanie dzieciom takich bajek, które sprawiają, że dziecko odnajduje w nich siebie, swoje kłopoty i sposoby ich rozwiązania.

Metoda jest niezwykle prosta. Właściwie sprowadza się do opowiadania dzieciom bajek. Tyle że są to historie o nich samych albo podobnych do nich dzieciach. Opowiadają o typowych dla nich kłopotach, zmartwieniach. Ich bohaterowie czasem wpadają w tarapaty, często miewają problemy, ale zawsze potrafią sobie z nimi poradzić.

Jakie są bajki?

Bajkoterapia przypomina trochę worek św. Mikołaja, z którego wyczarowywane są prezenty adekwatne dla każdego. Psycholog powie, że to jedna z metod wykorzystywanych w terapii dziecka. Pedagog - że to metoda diagnostyczna pokazująca mu, jak pracować z podopiecznym. Dla rodzica będzie to podpowiedź, jak rozmawiać z pociechą, a dla dziecka - bardziej lub mniej ciekawa opowieść o dziecku takim jak ono, które ma podobne kłopoty lub zmartwienia i które zawsze, ale to zawsze, umie sobie z nimi poradzić. W bajkoterapii stosowane są trzy typy bajek: relaksacyjne, psychoedukacyjne i terapeutyczne. W pierwszym przypadku nazwa mówi sama za siebie, w drugim chodzi o to, żeby czytelnik na podstawie przeżyć bajkowego bohatera mógł się nauczyć czegoś nowego o sobie, swoich możliwościach. Bajki terapeutyczne to takie, w których bohater rozwiązuje nurtujący go problem, a czytelnik, jeśli aktualnie podobny przeżywa, ma szansę rozprawić się z nim w podobny sposób. Traktują przede wszystkim o dziecięcych lękach i niepokojach.

Czytać czy opowiadać?

Nikt nie wymyślił jeszcze lepszej metody na komunikowanie się z drugim człowiekiem niż słowo. Oczywiście słowo mówione. W tym kontekście bajka opowiadana jest o wiele lepsza niż czytana, a czytana lepsza niż dana do posłuchania. Oczywiście każdy z tych sposobów podawania bajek ma swoje wady i zalety. Audiobooki są praktyczne: tanie, zajmują mało miejsca na półce. Świetnie sprawdzają się podróży. I choć trudno na ich podstawie prowadzić dyskusję, doskonale sprawdzą się w roli utrwalacza wiedzy. Są takie teksty, których dziecko mogłoby słuchać nieustannie, i właśnie w ich w przypadku, po "przegadaniu" problemu, audiobooki sprawdzają się wyśmienicie. Ale zanim to nastąpi, zanim problem zostanie odkryty, nazwany, przeanalizowany (zawsze w wyniku swobodnej wymiany myśli), zanim dziecko znajdzie sposób na jego rozwiązanie (nigdy w sposób narzucony), lepiej jest bajki czytać, a najlepiej, zdaniem ekspertów, opowiadać. To powinny być proste historie, niemal z życia wzięte: o dziecku i jego problemach. Ideałem jest takie snucie historii, by dziecko w dowolnym momencie mogło przejąć rolę opowiadacza i wycofać się z niej, kiedy tego zechce. Trzeba tylko uważać, żeby nie przedobrzyć. Pamiętać, o kim, po co i dla kogo się opowiada: nie moralizować, a raczej podpowiadać możliwe rozwiązania.

Ci, którzy wolą bardziej czytać niż opowiadać, bez trudu znajdą pozycje odpowiadające im tematyką i treścią. Warto przy tym pamiętać o dwóch sprawach. Należy chronić dzieci przed ilustracjami w tych książeczkach, bez względu na ich walory estetyczne. Jeżeli dziecko ma się utożsamiać z bohaterem opowiadania, łatwiej mu to przyjdzie, jeśli samo go sobie wyobrazi. Po drugie, warto przyjąć zasadę, że tekst, choć istotny, pełni funkcję drugorzędną w kontekście zamierzonego celu, którym jest zachęcenie do rozmowy o kłopocie, znalezienie jego rozwiązań. Czytanie dla przyjemności czytania w przypadku typowej bajkoterapii raczej się nie sprawdza. Teksty są raczej schematyczne i bardziej niż artyzmu należy szukać w nich użyteczności.

Namaluj świat

Czasem z dzieckiem o problemie nie da się porozmawiać, bo jest za małe albo zwyczajnie nie ma na to ochoty. Wtedy pomaga rysowanie. Dziecko zachęcone do zrobienia ilustracji do bajki narysuje dokładnie to, co jest dla niego istotne. Nawet jeśli z dużej ilości pętli i linii różnej grubości nie wyniknie żaden konkretny kształt, ważniejsze jest to, co dziecko opowiada w swojej pracy, a zwykle ma do powiedzenia sporo. W końcu rysowanie to jeden z najlepszych wyzwalaczy dziecięcej ekspresji. Tak naprawdę nawet te omówione i wielokrotnie przeczytane bajki dziecko powinno narysować. Głównie po to, by je jeszcze raz, po swojemu, odkryć i przeanalizować. Warto mu w tym towarzyszyć w roli życzliwego obserwatora; nigdy - uczestnika zabawy. Natomiast jak najbardziej wskazana jest zabawa w teatr. Odgrywanie ról, tak typowe dla dzieci w wieku przedszkolnym, może być świetnym dopełnieniem lektury i wskazówką do dalszej pracy.

BAJKI TERAPEUTYCZNE

• Doris Brett "Bajki, które leczą" i inne pozycje autorki
• Maria Molicka "Bajki terapeutyczne"
• Marcie Aboff "Nie lubię łaskotek"
• Barbara Cain "Chyba jestem nieśmiały"

INNE, WARTE POLECENIA

• Małgorzata Musierowicz - "Znajomi z zerówki"
• Anna Czerwińska-Rydel - "Tajemnica Matyldy"
• Anna Onichimowska - "O jeżu, który znalazł przyjaciela" - i inne z serii - "W lesie Marcina"
• Liane Schneider, Eva Wenzel-Bürger - seria o Zuzi, np. - "Zuzia uczy się jeździć na rowerze"
• ks. Bogusław Zeman - "Bajka o łaciatym słoniu Bombiku" - i inne pozycje tego autora
• Seria książeczek o Kamyczku lub Kajtusiu