Podział osobowości Rene Le Senne'a. Zobacz, kim jesteś

Prof. Rene Le Senne jest autorem typologii osobowości i licznych badań na ten temat. Jego podział zajmuje we francuskiej psychologii ważne miejsce. Wyróżnił on osiem typów temperamentów: flegmatyka, sangwinika, sentymentalnego, pasjonata, amorfika, apatyka, choleryka i nerwowca.

Szczery i spokojny flegmatyk

Na tyle polskich osobowości - często wybuchowych i ekstrawertywnych - bardzo niedoceniony, wręcz niezauważony. Zrównoważony emocjonalnie, obiektywny, cierpliwy, odważny, wytrwały, wierny.

Flegmatyk jest po prostu naturalny, nie umie udawać.

Jest obdarzony zdolnością jasnego i treściwego wypowiadania się. Pracuje systematycznie. Nie znosi pośpiechu, jest punktualny. Lubi porządek i czystość. Jest uzdolniony w kierunku nauk ścisłych, posiada zdolność abstrakcji.

Choć niekiedy oddaje się zwątpieniu, niezmordowanie szuka prawdy, która jest dla niego ważną wartością. Szanuje zasady.

Nie pragnie życia towarzyskiego, ale umie znaleźć się wśród ludzi. Mimo chłodu i pozornej nieczułości umie pomagać potrzebującym. Ma wybitne poczucie humoru, na co nie wydaje się wskazywać jego na ogół poważny wygląd.

Wśród wielu znanych flegmatyków obdarzonych poczuciem humoru w historii, warto zwrócić uwagę na św. Tomasza More’a. Gdy wchodził na szafot 6 lipca 1535 roku na Tower Hill w Londynie, skazany na śmierć przez króla Henryka VIII, okazał pogodę ducha, siłę i wiarę.

„Gdy eks-kanclerzowi oznajmiono, że łaska królewska zmienia mu wyrok ćwiartowania na zwykłe ścięcie, wyraził wdzięczność zwracając się do zgromadzonych ludzi: - Wolałbym jednak, żeby tego rodzaju łaski, nie spływały na moich przyjaciół”.

Wcześniej u stopni szafotu poprosił oficera: - Pomóż mi wejść dobry panie, z zejściem poradzę sobie sam”.

Znanymi flegmatykami, poza Tomaszem More’m, w historii byli m.in.: Sokrates, Bergson, Hume, Locke, Darwin, Kant, Renan, Washington, Leibniz, Franklin, Gauss, Hamelin, J. S. Mill.

Sangwinik

Lubi życie towarzyskie, choć najczęściej jest grzeczny, dowcipny i uprzejmy, bywa również ironiczny i złośliwy. Zdarza się, że jest chłodny i opanowany. Swoją uwagę kieruje na życie zewnętrzne (ekstrawertyk), który umie doskonale obserwować. Wie, jak podejść ludzi, można go więc nazwać zręcznym dyplomatą.

Choć jest często nastawiony egoistycznie, bywa nieraz wyrachowany i wykorzystuje innych, sam  jest bardzo podatny na wpływ otoczenia. Jest skłonny do oportunizmu i konformizmu.

Spokojny i zrównoważony, nawet w bardzo napiętych sytuacjach. Ma giętki umysł, zdolny do nauk ścisłych.

Jest obdarzony w wybitnym stopniu zmysłem praktycznym. Największą wartością jest dla niego powodzenie życiowe, użyteczność.

Znani sangwinicy w historii: Huxley Aldous, Katarzyna Medycejska, Voltaire, Monteskjusz, Mazarini, Machiavelli, Bacon, Eurypides, Horacy, Enstein, Metternich, Ludwik XVIII.

Żywotny i energiczny choleryk 

Ma usposobienie pogodne, optymistyczne. Z łatwością nawiązuje kontakty towarzyskie i przyjacielskie. Jest pełen ciepła i ostentacyjnej serdeczności, potrafi przyciągać do siebie ludzi. Zwykle jest dobrym mówcą, potrafi schlebiać innym.

Największą wartość stanowi dla niego działanie, która stawia nad ludźmi. Hołduje zasadzie, że cel uświęca środki. Umie zdobywać, rozkazywać i każdemu dać jakąś pracę do zrobienia.

Choleryk to często reformator lub buntownik. Wierzy w postęp. Jest szybki, zręczny, zdecydowany. Bywa, że angażuje się osobiście w politykę. Wśród choleryków politycznych spotykamy można wspomnieć np. Victora Hugo.

Działa z wytężeniem i gorączkowo w wielu kierunkach. Jest porywczy i wybuchowy. Nie zna umiaru.

Kiedy gwałtowna tendencja do działania u choleryka nie może znaleźć pełnego ujścia w życiu, ma on przed sobą pole w literaturze i sztuce. Przykładem są tu np. Hugo, Scott, Dickens, Dumas, Balzac.

Ogromna aktywność choleryka jest jego wielką siłą, ale ma też swoje niebezpieczeństwa w postaci nagromadzenia energii i rozpraszania jej przez zajęcia drugorzędne, o czym pisał Tomasz Merton: - „Nie osiągamy wyższej pełni życia pracując więcej, widząc więcej, doznając więcej wrażeń i zbierając więcej doświadczeń niż do tej pory. Przeciwnie, wielu z nas powinno właśnie dojść do przekonania, że nie zaczniemy żyć pełniej, dopóki nie odważymy się dużo mniej działać, dużo mniej widzieć i mniej zbierać wrażeń i doświadczeń, niż robiliśmy dotychczas. Turysta może przejść z Boedekerem (przewodnik turystyczny - red.) przez muzeum i obejrzeć i obejrzeć sumiennie wszystko, co „ważne”, a mimo to wyjść zubożony, nie zaś wzbogacony. Patrzył na wszystko, ale naprawdę nic nie widział. Zrobił wiele, ale nie wyniósł nic z tego oprócz zmęczenia. Gdyby się zatrzymał na chwilę, ażeby spojrzeć uważnie na obraz, który mu się w rzeczywistości podobał, zapominając o wszystkich innych, mógłby się cieszyć myślą, że nie zmarnował całkowicie tego czasu, byłby odkrył coś nie tylko poza sobą, ale także w sobie”.

Cholerycy w historii: Balzac, Danton, Dickens, Diderot, Cellini, Casanova, Mahomet, Rabelais, Victor Hugo, św. Piotr, papież Pius X, Duma (ojciec), Mussolini.

Typ sentymentalny

Jest ambitny, ale nie umie urzeczywistnić swoich daleko idący planów, dlatego poprzestaje na marzeniach. Zadumany, zapatrzony w swoje życie wewnętrzne (introwertyk).

Często nieufny wobec ludzi, odznaczający się oschłością, izolujący się. Melancholiczny i niezadowolony z siebie, skłonny do skrupułów i kompleksów, zwłaszcza do kompleksu niższości. Często oskarża siebie, a nawet czuje do siebie wstręt.

Nieśmiały, wrażliwy, przeżywa (choć nie daje tego po sobie poznać) każde słowo niebacznie rzucone przez otocznie. Pozornie nieczuły pod i obojętny pod maską chłodu, ukrywa burze wewnętrzne i załamania.

Pesymista, nie wierzy we własne siły, często uprzednio rezygnuje z sukcesu, który mógłby zapewne osiągnąć, gdyby miał odrobinę ufności do samego siebie.

Lękliwy i delikatny w stosunkach do innych, umie im okazywać współczucie i otaczać opieką. Indywidualista kocha przyrodę i szuka w niej schronienia przed twardością losu. Najwyższą wartością wewnętrzną jest dla niego życie wewnętrzne i przyjaźń.

Sentymentalni w historii: Tomasz Mann, Budda, Robespierre, Rousseau, św. Jan Vianney, Słowacki, Schopenhauer, Lukrecjusz, Bierdiajew, Melebranche N., Leopardi, Holzwart.

Małomówny apatyk

Osoba o takim temperamencie bywa zamknięta w sobie, skryta. Rzadko się śmieje. Trzyma się z dala od społeczeństwa. Odznacza się równowagą emocjonalną. Jest opanowana. Wierna zasadom, które uważa za słuszne. Bywa uparta.

Apatyk jest uzdolniony w kierunku przedmiotów ścisłych, szczególnie matematyki, lubi porządek i czystość. Nie lubi nowości. Konserwatysta. Długo nosi urazy w sercu, niełatwo daje się pogodzić. Nie ma zbyt wielkich aspiracji. Zwykle uczciwy, prawdomówny, punktualny, odważny.

Apatyk w historii: Król Francji Ludwik XVI (rewolucja), król Sardynii Karol Albert, św. Bernadctcie Soubirous, król egipski Faruk, zdetronizowany w 1952 roku, obalony w wyniku rewolucji egipskiej.

Impulsywny nerwowiec

Odznacza się usposobieniem krańcowo-zmiennym, co oznacza, że w krótkim czasie przechodzi od łez do śmiechu. Jest spragniony uczuć, ale niestały w sympatiach, wciąż poszukuje nowych wrażeń. Potrzebuje wielu bodźców, by wyrwać się z bezczynności i nudy.

Jest impulsywny. Nie posiada zdolności do odraczania albo rezygnowania.

Odznacza się błyskotliwą inteligencją. Snuje wielkie plany, których nie urzeczywistnia. Bywa niezdolny do pracy systematycznej, oddaje się zajęciom ulubionym, a zaniedbuje obowiązkowe.

Towarzyski. Lubi zwracać na siebie uwagę. Jeśli doznaje niepowodzeń, daje się łatwo pocieszyć.

Odczuwa potrzebę „upiększania rzeczywistości”. Ocenia ludzi w zależności od tego, czy z nim sympatyzują czy też nie.

Ma nieraz gust do okropności i makabry.

Nerwowiec bywa próżny. Aby zaszła zmiana w jego postawie wewnętrznej i zachowaniu, potrzeba dużego wstrząsu.

Przykładem nerwowaca, który przeszedł wewnętrzną przemianę jest angielski modernistyczny twórca Oscar Wilde XIX-wiecznej Anglii.

Za uważany wówczas za niemoralny tryb życia znalazł się w więzieniu i tam, będąc w trudnym położeniu odkrył wartość pokory: - „Tym czymś ukrytym w głębi mojej istoty, jako skarb w ziemi jest - Pokora. Pokora jest jedyną rzeczą, która ma w sobie pierwiastki życia, nowego życia. Jest to odkrycie, do jakiego, punkt wyjścia nowego rozwoju. Wydobyłem je sam, z głębi własnej mojej istoty”.

Nerwowiec w historii: Edgar Poe, Chopin, Oscar Wilde, Verlinde, Mozart, Dostojewski, Andersen, Byron, św. Franciszek z Asyżu, Baudelaire, Chateubriand, Stendhal, Sartre.

Amorfik

Jest uczynny, zgodny, tolerancyjny. Da się ukształtować swojemu otoczeniu, dlatego mówi się o nim, że ma „dobry charakter”.

Niedbały, skłonny do lenistwa, odkłada zlecenie czy zamierzone zajęcie. Niepunktualny. 

Dość obiektywnie ocenia rzeczywistość.

Nad wszystko stawia potrzeby organiczne: jedzenie, picie, sen. Ożywia się z częstej „duchowej drzemki” podczas gier i zabaw towarzyskich. Chętnie uprawia gdy hazardowe.

Lubi wygodne życie w domu rodzinnym, ale nie umie poświęcić się i być ofiarnym.

Na ogół idzie za tym, co modne, niekiedy dość zaskakująco przejawia bierny opór. Nieraz obdarzony dobrą pamięcią, uzdolniony muzycznie.

Amorfik w historii: Król Francji Ludwik XV, bajkopisarz Jean de La Fontaine,  Michel de Montaigne (filozof), Jerzy IV, Aleksandra I z serbskiej dynastii Obrenowiczów.

Pasjonat

Umie konsekwentnie urzeczywistnić swoje dalekowzroczne plany. Wielką energię swojej osobowości dyscyplinuje, angażując się do wielkich zadań. Wielka prężność całej jego osobowości jest skoncentrowana w kierunku określonym przez „główną pasję”.

Charakter władczy, ale skłonny do panowania zarówno nad sobą, jak i nad innymi. Potrafi wyrzec się wszystkiego, co nie prowadzi do umiłowanego celu.

Potrafi ujarzmić swoją gwałtowność, chociaż czasami wybucha.

Zwykle wszechstronnie uzdolniony, ceni przeszłość, której pragnie być kontynuatorem. Często utożsamia siebie ze sprawą, której służy lub grupą społeczną, do której należy.

Gotowość do poświęceń jest widoczna u pasjonata. To jego wielka zaleta. Gotowość do ofiar i poświęceń jako jeden z elementów „perspektyw moralnych”. Bywa usłużny i ofiarny wobec ludzi. Poświęcenie wymaga ryzyka, które jest łatwiej podjąć osobom aktywnym, a oddźwięk emocjonalny pasjonatów dodaje ich poświęceniu głębi i wytrwałości, są stali i konsekwentni.

Od strony psychologicznej interesujące jest nawrócenie św. Pawła. Wrogość wobec chrześcijan gromadził się w nim coraz bardziej. W skutek spotkania z pełnym dobroci Bogiem, następuje w jego życiu zasadniczy zwrot: przejście ze służby nienawiści na służbę miłości, która wyraża się całym jego życiem. Poświęca się bez reszty, co wyraża się nie tylko w nieprzerwanym trudzie apostolskim, ale np. wielokrotnym pobycie w więzieniu.

Oczywiście nawrócenie Pawła jest łaską, która jednak działa w oparciu o naturalne predyspozycje.

Wpływ łaski Bożej uruchamiającej możliwości czynów ofiarnych, tkwiące w typie pasjonata, można zobaczyć u Karola de Foucauld, który żył na Saharze i dawał świadectwo powszechnego braterstwa w Bogu, ginie od kuli.

Pasjonaci w historii: Tołstoj, Zola, Izaak Newton, Alighieri, Kartezjusz, Napoleon Bonaparte, Michał Anioł, św. Paweł, św. Augustyn, św. Maksymilian Kolbe, św. Tomasz z Akwinu, św. Franciszek Salezy, Cezar, Pascal, Moliere, Churchill, de Gaulle, Bossuet, Goethe, Jean-Baptiste Racine.

* * *

René Le Senne - filozof, zajmował się również psychologią, prof. Sorbony. Jest autorem typologii osobowości i autorem licznych badań i publikacji na ten temat. Zmarł w 1954 roku.

* * * *

Artykuł na podstawie „Z tajników naszego ja”, ks. Janusza Tarnowskiego.