Pasjonat? Choleryk? Poznaj nieznany podział osobowości Le Senne'a

Dla wielu osób typologia osobowości wg Hipokratesa wydaje się zbyt wąska i tym samym niewystarczająca, aby mogli określić swój temperament. Dokładniejszy opis stworzył Rene Le Senne - francuski filozof i psycholog, który wyróżnił osiem typów osobowości. Być może jego typologia okaże się pomocniejsza niż klasyczny podział.

Nawet jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że często człowiek ma w sobie więcej niż jeden komponent osobowości i dodamy do tego oddźwięk emocjonalny (ekstrawertyzm, introwertyzm, równowaga emocjonalna czy neurotyczność), otrzymamy wciąż nieprecyzyjny podział.

Określenie swojego temperamentu jest o tyle ważne, że dzięki znajomości własnego i innych, będzie nam łatwiej przewidzieć, jak inni zachowają się w danej sytuacji i jak zachowamy się my.

Choć istnieje nieskończenie wiele indywidualnych zespoleń osobowościowych, to można jednak wyznaczyć dość precyzyjne przybliżenie podziału osobowości.

I tu z pomocą w poszukiwaniach kompletnego opisu temperamentów przychodzi nam francuski filozof i psycholog, Rene Le Senne.

Szkoła Le Senne’a i osiem typów osobowości

Jego typologia osobowości zajmuje we francuskiej psychologii ważne miejsce.

O ile u Hipokratesa mamy cztery typy osobowości, to u Le Senne’a mamy ich osiem.

W swojej typologii, które bazuje również na podziale starożytnego lekarza, wyróżnił następujące typy osobowości: flegmatyk, sangwinik, sentymentalny, pasjonat, amorfik, apatyk, choleryk i nerwowiec.

Prof. Le Senne w swoich głównych założeniach psychologicznych typologii osobowości opisał osobowości jako „zespół w rodzonych dyspozycji tworzących psychiczną strukturą człowieka”.

Dyspozycjami konstytuującym osobowość wg prof. Le Senna są: emocjonalność, aktywność, oddźwięk psychiczny.

Emocjonalność (E) to dyspozycja do ulegania silnym w zburzeniom psychicznym nawet w skutek stosunkowo niewielkiej podniety. Aktywność (A) to zdolność do spontanicznego działania mimo przeszkód. Oddźwięk psychiczny jest dyspozycją świadomości określającą czas przechowywania reakcji na dane wrażenia. Jeżeli czas pamiętliwości jest krótki mamy do czynienia z osobnikiem prymalnym (P). Jeżeli emocje i wspomnienia są długo przechowywana w pamięci mówimy o osobniku sekundalnym (S).

Ciekawym typem osobowości wg tej klasyfikacji jest pasjonat - typ najbardziej obdarowany przez naturę.

Jesteś pasjonatem? Masz duże szczęście

Jak można krótko określić ten typ osobowości? Połącznie inteligencji teoretycznej i praktycznej. Jego energia twórcza przejawia się nie mniej w refleksji niż w działaniu. Są to zwykle zarówno myśliciele i działacze, teoretycy i praktycy.

Emocjonalność i aktywność dają mu zarówno energię emocjonalną i realizacyjną, której sekundalność, czyli oddźwięk emocjonalny, zapewnia ciągłość i harmonię.

Jego wszystkie trzy właściwości podstawowe przewyższają przeciętną, jest to więc, w tym sensie najbogatszy z ośmiu przedstawicieli klasyfikacji Le Sennne’a.

Emocjonalność i dominująca pasja

Najbardziej typowa cecha pasjonata to dominująca namiętność, pasja, myśl, wola pod której wpływem przesiąknięta jest jego cała osobowość. Pasja, namiętność rozumiana w sensie psychologicznym, jako jedność sił osoby scalającą zarówno uczucia jak i wolę.  

Choć również choleryk jest również człowiekiem pełnym życiowej pasji, ale z racji na swoją prymarność, nie umie uporządkować często sprzecznych ze sobą namiętności - pasji. 

U pasjonata, który jest natomiast sekundalny, bierze zazwyczaj górę jedna naczelna - pasja, która podporządkowuje sobie wszystkie inne. Wskutek staje się ona coraz silniejsza i doprowadza pasjonata do maksymalnego napięcia energii.

Ważne miejsce u pasjonata zajmuj ambicja realizacyjna, którą Le Senne nazywa dźwignią w działaniu. Jak dodaje, gdy łączy się z wybitnymi zdolnościami, może popychać do czynów niebywałych.

Ambitny jest też typ sentymentalny, ale z racji na brak aktywności, jego ambicja nie jest tu twórcza, lecz ożywia świat marzeń lub staje się przyczyną urazów i kompleksów.

Sentymentalny żyje dla ideałów, ale rzeczywistość nie pasuje do nich. Pasjonat umie rzeczywistość podporządkować swemu ideałowi: jest on zwykle zarówno teoretykiem i praktykiem, podczas, gdy sentymentalny ogranicza się najczęściej do świata teorii.

Często spotykane u pasjonata są również cechy takie jak: gwałtowności i czułość. Ich nasilenie zależy od tego do jakiego „miejsca” zbliża się pasjonat w danym momencie. Mogą to być pasjonaci gwałtowni (paracholeryczni lub paranerwowi) albo pasjonataci o emocjonalności ukrytej (paraflegmatyczni).

W obserwacjach codziennych pasjonat umie maskować swoje życie uczuciowe i pozornie wydaje się zimny i obojętny sposób dla otoczenia, zaabsorbowany pracą społeczną i zawodową. Potrafi on jednak w zaciszu domowym być czułym mężem i ojcem. Taka osoba jest zwykle przyjacielem dzieci, kocha przyrodę lub zwierzęta.

Ogólnie mówiąc, pasjonaci nie lubią zbytnio manifestować swoich uczuć w przeciwieństwie do choleryków. Pasjonaci są sekundalni, a to działa wstrzymująco na objawy zewnętrzne. Nie jest to jednak lęk czy nadmierna nieśmiełością, ale raczej domyślamy się jakiegoś niemądrego wstydu i szczerej delikatności stanowiącej integralną cząstkę natury pasjonata.

Sekundalność, systematyczność, synteza

Ten typ osobowości przez swój oddźwięk psychiczny posiada umiejętność wyrzeczenia się.  Pod tym względem flegmatycy i pasjonaci (typy aktywano-sekundalne) mają liczby najniższe.

Umiejętność odsuwania od siebie nie przychodzi oczywiście pasjonatowi łatwo, ale jeśli widzi taką potrzebę, postrzega takie zachowanie jako coś naturalnego.

Sekundalność uwidocznia się również tu w zamiłowaniu do historii i ogólnie w twórczym zainteresowaniu przeszłością. Jest to typowe dla pasjonatów, podobnie jak dla typów sentymentalnych.

Choleryk również interesuje się przeszłością, należy on jednak do typu osób, którzy wierzą w nową, lepszą przyszłość, którą można narzucić siłą. Należą z natury do rewolucjonistów.

Pasjonata natomiast jeśli już reorganizuje jakąś instytucje, lubi nawiązywać do przeszłości i się na niej opierać, skłania się ku konserwatyzmowi.

Jest również typem szlachetnym. Jak pokazuje Le Senne, prawie na równi z flegmatykiem odznacza się następującymi cechami: postępuje uczciwie, najmniej zmienny, prawdomówny, punktualny, umie pracować dla odległej przyszłości, oszczędny, naturalny w postępowaniu, wytrwały, jego czyny są zgodne z zasadami.

Obserwacje wskazują, że introwertyzm i ekstrawertyzm znajduje się na ogół u pasjonata w równowadze. Sekundalności zawdzięcza zwykle miano dobrego organizatora.

Młodzi pasjonaci w szkole

Ogólnie mówiąc pasjonat odznacza się dobrą pamięcią oraz zdolnościami w zakresie nauk humanistycznych, jak i ścisłych, jest wszechstronnie uzdolniony, ponadto jest obdarzony najcenniejszym walorem inteligencji - zmysłem syntezy. Inteligencja pasjonata jest teoretyczno-praktyczna.

Jak podaje Le Senne, jeśli chodzi o błyskawiczność koncepcji pasjonat ustępuje prymarnym i aktywnym sangwinikowi i cholerykowi, ponieważ jego sekundalność, czyli oddźwięk emocjonalny działa opóźniająco.

Pasjonat jest zwykle uczniem bardzo dobrym, traktuje szkołę poważnie i chodzi do niej po to, aby zdobywać wiedzę (podobnie jak flegmetycy). Nie odpowiada mu jednak zbytnio praca zbiorowa, woli pracować sam. Stoi więc wobec życia klasy na uboczu, obserwując wszystkich krytycznie.

Jeśli nauczyciel mówi rzeczy znane, młody pasjonat zajmie się czymś innym, przychodzi nie po to aby słuchać nauczyciela, ale alby się uczyć, więc nie chce tracić czasu. Jest niezależny w myśleniu i niezbyt podatny na wpływ. Jest raczej uważany przez innych za wzór do naśladowania. Jest raczej obojętny na zabawę i sport, dopóki nie zostanie przekonany o ich przydatności.

Potęga pracowitości przejawia się u pasjonata wymaganiem niesłychanej pracy od siebie i innych.

Choleryk poświęca porządek, nawet sam cel dla poczucia siły, które daje mu różnorodność i bezustanne działanie.

Pasjonat zaś rozumiejąc, że możliwości człowieka są ograniczone, umie zrezygnować z zajęć mniej ważnych, wybiera to, co najistotniejsze.

Pasjonat, jako osoba emocjonlano-aktywna interesuje się raczej osobami niż rzeczami. Bardzo często osoba z taką osobowością interesuje się grupami społecznymi.

Przejawia się zamiłowaniem do konkretnej grupy społecznej, do której czuje pasję, namiętność. Oś życia osobistego identyfikuje się z życiem grupy, do której pasjonat należy i którą ukochał.

Wielu spotykanych w życiu codziennym pasjonatów, wszystkie swe siły chętnie oddaje rodzinie, ceniąc jej dobro ponad wszystko inne.

Prof. Le Senne, ze względu na różne proporcje emocjonalności, aktywności i sekundalności, wyróżnił trzy podtypy osobowości pasjonata: twardego, życzliwego, miękkiego.

Największym zagrożeniem pasjonatów jest pycha i pracoholizm.

Pasjonaci w historii

Prof. Le Senne przeanalizował konkretne postaci historyczne pod kątem jego typologii temperamentów i wiemy już, że pasjonatami byli np.: Tołstoj, Emil Zola, Izaak Newton, Dante Alighieri,  Kartezjusz, Napoleon Bonaparte, Michał Anioł, św. Paweł, św. Augustyn z Hippony,  św. Maksymilian Kolbe, św. Tomasz z Akwinu, św. Franciszek Salezy, Juliusz Cezar, Pascal, Moliere, Winston Churchill, Charles de Gaulle, Bossuet, Wolfgang von Goethe, Jean-Baptiste Racine.

* * *

René Le Senne - filozof, zajmował się również psychologią, prof. Sorbony. Jest autorem typologii osobowości i autorem licznych badań i publikacji na ten temat. Zmarł w 1954 roku.

* * * *

Artykuł na podstawie „Z tajników naszego ja”, ks. Janusza Tarnowskiego.