Nieśmiałość, gafy i lęk społeczny

Wywieranie określonego wrażenia na innych jest jedną z ważniejszych społecznych umiejętności. Badania dotyczące zaburzeń interakcji społecznych i ich związku z nieśmiałością prowadziła dr Jolanta Szczurkowska z Instytutu Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach.

- Pragnienie wywierania pożądanego wrażenia na ludziach jest istotą autoprezentacji - wyjaśnia dr Szczurkowska. - Nie zawsze jednak interakcje społeczne przebiegają gładko i bez potknięć.

Zaburzenia tego rodzaju interakcji mogą być spowodowane przez zdarzenia, których efektem jest zniszczenie lub nadwyrężenie naszego wizerunku w oczach naszych lub innych. Szczególnym przykładem tego rodzaju incydentów są gafy, czyli nietaktowne zachowanie, naruszające niepisane zasady zachowania obowiązujące w danej społeczności.

- Sytuacja gafy polega na złamaniu reguł dobrego wychowania i taktu, prowadzące do zakłócenia interakcji społecznej - zwraca uwagę psycholog. - W rezultacie odczuwamy zakłopotanie lub wstyd.

Sytuacje tego typu zdarzają się każdemu człowiekowi. Niektórym jednak według ich subiektywnej oceny przytrafiają się częściej. Według badaczki następstwem tego rodzaju obserwacji może być przekonanie, że dana osoba jest bardziej niż inni skłonna do popełniania gaf.

- Ukształtowanie się przekonania, że jesteśmy większymi gafowiczami niż inni, może znaleźć swoje odzwierciedlenie w sposobach budowania kontaktu z ludźmi, nadmiernym przejmowaniem swoimi reakcjami, mniejsza pewnością siebie, lękiem społecznym, swoistego rodzaju zahamowaniem w sytuacjach społecznej oceny, itp. - podkreśla naukowiec. - Dlatego w badaniach szukano związku między tendencją do popełniania gaf a nieśmiałością w aspekcie prywatnym i publicznym.

Według danych statystycznych w Polsce na nieśmiałość cierpi około 50 proc. społeczeństwa. Uważa się, że jest to cecha typowa dla ludzi młodych, ale może występować u osób w różnym wieku i różnym wykształceniem. Nieśmiałość powoduje zaniżenie samooceny, poczucie niższej wartości i upatrywanie w tych cechach źródeł swoich niepowodzeń życiowych.

Zgodnie z danymi, 62 proc. ludzi doświadcza każdego dnia uczucia nieśmiałości w różnych sytuacjach. Około 82 proc. nieśmiałych traktuje to uczucie jako doświadczenie niechciane i niepożądane, a 7,2 proc. nie wierzy, że nieśmiałość może być pokonana.

W badaniach dr Szczurkowskiej wzięło udział 200 osób. Analizy wyników, uzyskanych na podstawie odpowiednio przygotowanych kwestionariuszy, pozwoliły potwierdzić istnienie pewnych relacji między skłonnością do popełniania gaf a nieśmiałością.

- Uzyskane rezultaty ujawniły istnienie związku między gafami typu nieporadne wykonanie, nieprzemyślane zachowanie, spontaniczne, nagłe reakcje a nieśmiałością publiczną i prywatną - dodaje badaczka. - Zaznaczyła się istotna różnica w nieśmiałości między osób o dużej vs małej skłonności do popełniania gaf.