Depresja. Natura czy wychowanie?

Od momentu narodzin mały Oliver był trudnym dzieckiem. Często płakał, budził się wiele razy w ciągu nocy, jadł mało i niechętnie. Jego matka była zaniepokojona i zagubiona, choć robiła wszystko, by być jak najlepszą matką. Wokół siebie słyszała wiele głosów podpowiadających, co ma robić, ale żadna z tych sugestii nie wydawała się skuteczna.

Ona i jej mąż byli coraz bardziej wyczerpani, pozbawieni snu i zmuszeni do konfrontacji z własnym rozdrażnieniem i gniewem na siebie i na dziecko. W końcu Oliver wykształcił rodzaj rutyny, stając się uroczym, lecz wrażliwym i niepewnym dzieckiem. Krytycy teorii przywiązania twierdzą, że nie biorą one pod uwagę różnych temperamentów dzieci i tego, jak mogą one wpływać na sposób, w jaki matki reagują na nie w ciągu pierwszego roku życia.

Przyjrzymy się niektórym badaniom psychologa Jerome'a Kagana na temat wagi temperamentu w rozdziale o lęku; ważne jest na razie, aby uświadomić sobie, że Kagan zwraca uwagę na istnienie relacji z innymi ludźmi w domu rodzinnym (poza relacją z matką), które mogą mieć znaczący wpływ na bezpieczeństwo dziecka. Wydaje się, że zarówno natura, jak i wychowanie odgrywają rolę w procesie formowania się fundamentalnego poczucia bezpieczeństwa.

Zdarzenia krytyczne a związki interpersonalne.

Szczególne zdarzenia z życia dziecka mogą głęboko wpłynąć na jego obraz siebie samego. Wiele osób spekulowało na temat przyczyny tendencji depresyjnych u malarza Vincenta van Gogha, i warto zauważyć, że chociaż był najstarszym dzieckiem, nie był pierwszy. Dokładnie na rok przed dniem jego urodzin, starszy brat Vincenta urodził się martwy. Dziecko to również otrzymało imię Vincent i było często tematem rozmów w rodzinie. Każdej niedzieli przyszły malarz musiał przechodzić obok grobu swojego nieżyjącego brata. Wiemy, że często zmagał się z poczuciem winy oraz uczuciem bycia "gorszym uzurpatorem", a więc być może czuł, że nigdy nie zaspokoi oczekiwań swoich rodziców wobec prawdziwego Vincenta.

Innym przykładem ilustrującym, jak relacje z wczesnego dzieciństwa mogą wpłynąć na tendencje depresyjne, jest historia Barbary. Przed kilkoma laty przyszła do mnie na terapię. Odkąd tylko pamiętała, jej rodzice kłócili się i walczyli, a kiedy była nastolatką, każde z rodziców wylewało na nią swoje problemy z niewielką świadomością ciężaru troski, jaki nakładali na jej młode barki. Czuła presję, aby zachowywać spokój, i wszystkie jej własne potrzeby musiały zejść na dalszy plan, ponieważ potrzeby zwłaszcza jej matki wydawały się znacznie ważniejsze.

Podczas kiedy matka kładła się często do łóżka z powodu bólu głowy, ojciec pił zazwyczaj zbyt dużo, aby móc odpowiednio poważnie ją potraktować. Barbara starała się być idealna, aby ich zadowolić, ale nigdy jej się to nie udawało, i teraz, w wieku dwudziestu kilku lat, poczuła się schwytana w pułapkę. Pragnęła opuścić dom i rozpocząć własne życie, ale czuła się bardzo winna, ponieważ rodzice potrzebowali jej obecności dla swojego szczęścia. Nic dziwnego, że w swoim zagubieniu i depresji zaczęła przypominać sobie niektóre obrazy z dzieciństwa:

Jest tyle obaw, które nie zostały wypowiedziane, których nie wolno mi było do siebie dopuścić - starając się po prostu zignorować dławiące uczucia... Zawsze czując, że to nie wystarcza i nie jest w porządku być po prostu sobą - kimkolwiek jestem. Nie będę lubiana, akceptowana, kochana. Boję się spojrzeć na to wszystko. Spoglądam wstecz i "widzę" tę małą dziewczynkę, która przykrywa i ukrywa przed KAŻDYM to, co się dzieje, i każdy ból! Jakie to trudne! I wychodzi do szkoły ta cicha, samotna, mała dziewczynka - chcąca akceptacji, bycia lubianą. ale taka niepewna, a to naprawdę było widać. Tyle obaw, które ją powstrzymywały, okrucieństwo dzieciaków, a czasami odrzucenie. I współczuję jej, ale nadal "jej" - nie mnie, jak gdyby to były dwie różne osoby. Naprawdę staram się nie dopuszczać tego do siebie! Mnóstwo udawania, że wszystko było w porządku, awantury w domu były w porządku, brak pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa był w porządku, ale widzę teraz, że nie!

Tego rodzaju doświadczenia, uczucia i strach wspólne są osobom ze skłonnościami do depresji. Z powodu braku głębokiego poczucia wartości i znaczenia czują, że stale muszą zaskarbiać sobie aprobatę ze strony innych.

Doświadczenia z wczesnego dzieciństwa zabarwiają nasze reakcje wobec osób, które spotykamy w trakcie naszego rozwoju. Dziecko wewnątrz nas żyje nadal, choć trudno jest skonfrontować się ze wspomnieniami i bólem.

Wiecej w książce: Gdy życie ogarnia ciemność - Richard Winter