Zaćma bez tajemnic

Według Światowej Organizacji Zdrowia, zaćma zajmuje czołowe miejsce w rankingu przyczyn ślepoty. Zaćma (katarakta) jest degeneracyjnym schorzeniem oczu, które objawia się zmętnieniem całkowitym lub częściowym soczewki oka.

Choroba rozwija się przez dłuższy okres czasu, z reguły w jednym i drugim oku. Jednakże taki proces nie jest regułą. Przypadłość ta głównie dotyka osób starszych (ponad 60% osób, które ukończyły 60 lat), może jednak występować także u młodych ludzi, w tym również u dzieci.

Jak podają statystyki, prawie co 50 - ty Polak choruje za zaćmę, w tym 90%, to osoby po 75 - tym roku życia. Dotychczas nie odkryto przyczyn powstania tego schorzenia. Według badań jednym z najczęstszych powodów pojawienia się zaćmy jest zmiana, która następuje w strukturze białka, w soczewce, powodująca jej zamglenie.

Soczewka to okrągły, przeźroczysty otwór znajdujący się w kolorowej tęczówce oka. Zbudowany jest z koncentrycznych pierścieni, które pozwalają skupiać promienie świetlne dokładnie na siatkówce. Proces ten umożliwia ostre widzenie przedmiotów z bliska, jak i z daleka. Jeżeli w soczewce zaczynają pojawiać się zmiany chorobowe (np. ulega zmętnieniu), to pogarsza się ostrość widzenia.

Do soczewki nie dopływa krew. Odżywia ją płyn, który znajduje w przedniej komorze oka i ciała szklistego, które ją otaczają. Gdy pojawią się stwardnienia naczyń, proces ten pojawia się z reguły w starszym wieku, to do ciała szklistego zaczyna docierać mniej substancji odżywczych. W takim przypadku także soczewka jest gorzej odżywiana. Dochodzi do utraty przez nią elastyczności oraz przezierności. Efektem jest pojawienie się zaćmy.

Objawy jak i ich występowanie uwarunkowane są stopniem zaawansowania choroby. W początkowym etapie zaćma może nie dawać żadnych symptomów. Ogólnie schorzenie powoduje proces stopniowego pogarszania się ostrości widzenia.

Objawy katarakty w początkowej fazie zależą od jej rodzaju. W przypadku np. zmętnienia tylniej torebki soczewki, upośledzenie ostrości widzenia zwiększa się w jasnym świetle oraz w patrzeniu z bliska.

Do najczęstszych objawów jakie daje zaćma należą:

- pogorszenie widzenia do dali
- problem z postrzeganiem oraz rozróżnianiem barw
- rozszczepienie świateł
- łzawienie
- lepsze widzenie w pochmurne dni (o zmierzchu)
- widzenie przedmiotów jak przez muślin (w otoczkach barwnych)

Choroba częściej dotyka te osoby, które dużo czasu spędzają w miejscach, gdzie występuje duże promieniowanie słoneczne, jonizujące, bądź też podczerwone. Grupą podwyższonego ryzyka są osoby, u których zaćma dotknęła wcześniej kogoś z bliskiej rodziny.

Zaćma dzieli się na kilka typów:

Wrodzona - jest najczęstszą przyczyną ślepoty u dzieci. Powstaje na skutek:

- aberracji chromosomowych (zespół Downa)
- dziedziczności
- schorzeń gałki ocznej (m.in. braku tęczówki)
- zakażeń wewnątrzmacicznych (m.in. wirus różyczki, który może doprowadzić do jedno, bądź też obustronnej zaćmy całkowitej)

Zaćma wrodzona może być:

- całkowita (uniemożliwia widzenie plamkowe. Efektem jest niemożliwość rozwoju zdolności widzenia u noworodka)
- częściowa (najbardziej powszechna, polega na częściowym zamgleniu soczewki)

Wtórna - powstaje na skutek przebytych chorób i urazów gałki ocznej. Najczęstszymi przyczynami ją wywołującymi jest:

- wrodzona dystrofia siatkówki
- zapalenie rogówki (twardówki)
- duża krótkowzroczność
- jasrka dokonana

Na pojawienie się tego rodzaju zaćmy mają wpływ również choroby ustrojowe (m.in. cukrzyca, niedoczynność przytarczyc).

Nabyta - występuje u osób po 50 - tym roku życia. Wpływ na jej powstanie mają fizyczne oraz biochemiczne zaburzenia stanu zdrowia oka, w tym także czynniki genetyczne.

Polekowa - to efekt długotrwałego stosowania określonych lekarstw, jak sterydy, które zażywa się w astmie, bądź reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Chorobę diagnozuje okulista, opierając się na wywiadzie lekarskim (stwierdzeniu typowych objawów katarakty). Następnie na badaniu oka wziernikiem okulistycznym i lampą szczelinową.

Jedynym skutecznym środkiem leczenia zaćmy jest zabieg operacyjny

Uważa się, że kataraktę powinno się usunąć wtedy, gdy nastąpiło wyraźne obniżenie zdolności widzenia, które w sposób zdecydowany wpłynęło na jakość życia. Chodzi tutaj o m.in. utrudnione czytanie, oglądanie telewizji, prowadzenie samochodu. Wskazaniem do natychmiastowego przeprowadzenia zabiegu jest sytuacja, w której zaćma wpływa na stan oka (m.in. zaćma podwichnięta wywołująca jaskrę).

Dawniej specjaliści byli zdania, że aby zaćmę można było operować, musi ona najpierw "dojrzeć". Aktualnie operuje się bardzo często zaćmy niedojrzałe, a nawet początkowe, jeżeli wpływają na upośledzenie widzenia. Postęp technologii oraz materiałów chirurgicznych, w znaczący sposób wpłynął na jakość zabiegu. Obecnie charakteryzuje się on mniejszą inwazyjnością, jak i skróconym czasem rekonwalescencji.

Zabieg usunięcia zaćmy nosi nazwę fakoemulsyfikacji. Chirurg dokonuje niewielkiego cięcia, wprowadza przez nie urządzenie, które przy pomocy ultradźwięków rozdrabnia zmętniałe masy soczewkowe. Po ich usunięciu z wnętrza torebki soczewki, zostaje wszczepiony implant wewnątrzgałkowy sztucznej soczewki do zachowanej własnej torebki soczewki.

Zabieg odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, w znieczuleniu miejscowym (krople do oczu).Trwa około 30 minut. Pacjent jeszcze tego samego dnia może wrócić do domu. Nacięcie jakiego dokonuje podczas operacji chirurg, jest tak małe, ze nie ma potrzeby zakładania szwów. Oko szybko się goi. Przez kilka tygodni stosuje się specjalne krople do oczu, których zadaniem jest ochrona przed infekcją oraz stanem zapalnym.

Niestety, gdy schorzenie dotyka dwojga oczu, zabieg nie może być przeprowadzony jednocześnie. Pomiędzy jednym, a drugim okiem powinien minąć okres miesiąca. W ciągu kilku pierwszych dni po zabiegu odczuwalna jest poprawa widzenia. Po ustabilizowaniu się wzroku dobierane są przez specjalistę odpowiednie okulary.

Sztuczne soczewki, które się wszczepia, nie mają zdolności akomodacji (przystosowywania się do patrzenia raz blisko, a raz daleko). Tak więc, po zabiegu używa się okularów do bliży, bądź dali. Wybór należy do pacjenta. Nie ma przeciwwskazań do noszenia szkieł kontaktowych.

Najnowocześniejszym sposobem leczenia zaćmy jest jej usuwanie laserem femtosekundowym. Metoda charakteryzuje się precyzyjnością, bezpieczeństwem oraz brakiem skutków pooperacyjnych. Za pomocą lasera femtosekundowego chirurg robi małe nacięcia na rogówce (porty), wprowadza przez nie narzędzie do usuwania zmętniałej soczewki. Proces ten jest taki sam jak w przypadku fakoemulsyfikacji.

Zabieg jest bezbolesny, znieczulenie następuje przy pomocy kropli do oczu. Trwa 10 - 15 minut. W tym czasie usuwa się chorą soczewkę, w jej miejsce wprowadzając sztuczną (syntetyczną). Połączenie lasera femtosekundowego, który zastępuje skalpel oraz metody ultradźwiękowej usuwania zmętniałej soczewki (fakoemulsyfikacja), pozwala na przeprowadzenie niezwykle bezpiecznego zabiegu. Nie ma ryzyka uszkodzenia znajdujących się w pobliżu zdrowych tkanek. Brak także długotrwałej i uciążliwej rekonwalestencji.

Przełomem w tej metodzie są soczewki dyfrakcyjne, które się wszczepia. Zostały tak zaprojektowane, aby poprawiać widzenie na każdą odległość. Dzięki temu osoba, która poddała się zabiegowi nie jest zmuszona do używania okularów do bliży, bądź dali.

Lista klinik, gdzie zaćma jest leczona: https://www.tourmedica.pl/kliniki/operacje-zacmy/

Źródła: J.J. Kański "Diagnostyka kliniczna w okulistyce", Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2008 rok. M.H. Niżankowska "Okulistyka - podstawy kliniczne", Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2007 rok. centrum-zacmy.pl okulistyka.mp.pl poradynazdrowie.pl

Artykuł specjalistyczny