Zakończono szkolenia „zespołów ds. prewencji” we wszystkich polskich diecezjach

Centrum Ochrony Dziecka zakończyło szkolenia „zespołów ds. prewencji” powołanych przez ordynariuszy we wszystkich polskich diecezjach – poinformował KAI o. Adam Żak, dyrektor Centrum. Uczestniczyły w nich zespoły z diecezji przynależących do poszczególnych metropolii, gdyż szkolenia były organizowane na poziomie metropolii.

Szkolenia zespołów ds. prewencji

Celem szkoleń prowadzonych przez COD w ciągu ostatniego roku, było dostarczenie zespołom diecezjalnym odpowiedniej wiedzy, aby mogły rozpocząć tworzenie systemu prewencji dla wszystkich sektorów diecezjalnej pracy z dziećmi i młodzieżą, czyli w rozmaitych projektach i dziełach wychowawczych, edukacyjnych i opiekuńczych. - Chodzi o przygotowanie ludzi świadomych problemu i współtworzących lokalną politykę ochrony – tłumaczy KAI o. Żak.

Efektem szkoleń są przygotowane już w 32 polskich diecezjach specjalne programy ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystywaniem seksualnym.

Jak informuje o. Adam Żak, zaangażowanie diecezji w szkolenia „zespołów ds. prewencji” było bardzo duże. Szkolenia prowadzone były na poziomie metropolitalnym, grupującym zwykle po 3 diecezje. Ich zorganizowanie osobno dla każdej diecezji potrwałoby bowiem znacznie dłużej. W szkoleniach uczestniczyli – wyznaczeni przez ordynariuszy - przedstawiciele tych sektorów duszpasterskich, które dotyczą pracy z dziećmi i młodzieżą: wydziałów katechetycznych w kurii, duszpasterstw ogólnych, rodzin, młodzieży, wspólnot i ruchów oraz przedstawicieli szkół i Caritas. Te osoby, zwykle w liczbie 25-35 przygotowywały potem swoje środowiska w zakresie prewencji. - Największe było wspólne szkolenie archidiecezji poznańskiej i gnieźnieńskiej, uczestniczyło w nim ok. 50 osób – podkreśla duchowny.

Diecezjalne programy ochrony dzieci i młodzieży

Osoby, które podczas szkolenia zdobyły wiedzę w zakresie prewencji, tworzą potem diecezjalne programy ochrony dzieci i młodzieży. Po merytorycznej akceptacji programu przez Centrum Ochrony Dziecka był on przyjmowany przez biskupa diecezjalnego i ogłaszany na terenie kierowanej przez niego diecezji.

Do dziś 32 diecezje przygotowały już specjalny, diecezjalny program ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystywaniem seksualnym. Są to: archidiecezja częstochowska, archidiecezja gnieźnieńska, diecezja bydgoska, diecezja wrocławska, archidiecezja katowicka, diecezja gliwicka, diecezja opolska, archidiecezja krakowska, diecezja bielsko-żywiecka, diecezja tarnowska, archidiecezja lubelska, diecezja sandomierska, diecezja siedlecka, archidiecezja łódzka, diecezja łowicka, archidiecezja poznańska, archidiecezja przemyska, diecezja rzeszowska, archidiecezja szczecińsko-kamieńska, diecezja koszalińsko-kołobrzeska, diecezja zielonogórsko-gorzowska, diecezja elbląska, archidiecezja warszawska, diecezja warszawsko-praska, diecezja płocka, archidiecezja wrocławska, diecezja legnicka, diecezja zamojsko-lubaczowska, diecezja świdnicka, diecezja radomska, diecezja ełcka. Jako pierwsza program taki ogłosiła diecezja polowa, Ordynariat Polowy WP. Obecnie następuje wdrażanie programu w konkretnych placówkach na terenie tych wszystkich diecezji.

W pozostałych diecezjach trwają jeszcze prace nad opracowywaniem dokumentu nt. prewencji.

Co zawierają programy prewencji

Przygotowane już programy są przeznaczone do stosowania we wszystkich parafiach, wspólnotach, przedsięwzięciach i dziełach podejmowanych w archidiecezjach i diecezjach. Obowiązują księży i osoby konsekrowane, jak też wszystkich świeckich prowadzących jakąkolwiek działalność wśród dzieci i młodzieży.

Poszczególne dokumenty zawierają odniesienia do "Wytycznych Konferencji Episkopatu Polski" przyjętego w 2014 r. oraz do dokumentu KEP o prewencji uchwalonego wraz z Wytycznymi. Korzystają też z doświadczeń tych jednostek kościelnych, które dużo wcześniej opracowały swoje normy i zasady prewencji. Zawierają też odniesienia do kodeksu prawa karnego, jak również do zasad gromadzenia i przechowywania danych osobowych zgodnie z unijną dyrektywą RODO.

Przytaczają też obowiązujące przepisy prawa kościelnego dotyczące przestępstw na tle seksualnym. Opisują, co w prawie kościelnym uznaje się za takie przestępstwo na szkodę osób małoletnich.

Zgodnie z dokumentem Episkopatu na temat prewencji nadużyć seksualnych, opisują także zasady postępowania w przypadku osób niepełnosprawnych. W jednym z dokumentów czytamy m.in., że "Nikt nie może wyręczać osoby z niepełnosprawnością w czynnościach osobistych, które jest w stanie wykonać samodzielnie. W nagłym wypadku, gdy ten rodzaj pomocy jest potrzebny, rodzice lub opiekunowie prawni powinni zostać o tym powiadomieni tak szybko, jak to jest możliwe".

Dokumenty zawierają też zasady korzystania z Internetu w tych diecezjalnych dziełach, które zapewniają dzieciom i młodzieży dostęp do sieci. Na wszystkich komputerach na terenie placówki z dostępem do sieci powinno być zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie filtrujące treści internetowe. Należy też okresowo sprawdzać, czy nie znajdują się na nich niebezpieczne treści, a jeśli tak - ustalić, kto korzystał z komputera w czasie ich wprowadzania.

Wszystkie opracowane dokumenty zawierają ponadto deklarację respektowania zawartych w nich zasad, którą po uprzednim zapoznaniu ich z treścią dokumentu powinny podpisać wszystkie osoby mające do czynienia z dziećmi lub młodzieżą – w tym biskupi, księża, osoby konsekrowane, wychowawcy, nauczyciele, katecheci , animatorzy, wolontariusze, praktykanci, stażyści. Deklaracja uświadamia, że naruszanie kodeksu zachowań i innych procedur prewencyjnych grozi konsekwencjami służbowymi.

Przykład archidiecezji gnieźnieńskiej

Tytułem przykładu przyjrzyjmy się dokumentowi archidiecezji gnieźnieńskiej zatwierdzonemu przez Prymasa Polski, metropolitę gnieźnieńskiego abp. Wojciecha Polaka. Został on przeznaczony do stosowania we wszystkich parafiach, wspólnotach, przedsięwzięciach i dziełach podejmowanych w archidiecezji i obowiązywać ma zarówno księży i osoby konsekrowane, jak też wszystkich świeckich prowadzących jakąkolwiek działalność wśród dzieci i młodzieży.

Gnieźnieński program prewencji zawiera w części ogólnej obszerne uwagi dotyczące zobowiązań na gruncie polskiego prawa karnego, łącznie z nowelizacją kodeksu karnego z 2017 r. i przy zachowaniu zasad gromadzenia i przechowywania danych osobowych zgodnie z unijną dyrektywą RODO.

Dalej przytacza przepisy prawa kościelnego dotyczące przestępstw na tle seksualnym. W nawiązaniu do Katechizmu Kościoła Katolickiego i norm "De gravioribus delictis" opisuje, co w prawie kościelnym uznaje się za takie przestępstwo. Podejmuje zagadnienie przedawnienia, potwierdzenia i niepotwierdzenia zarzutów. Przechodzi następnie do opisu procedury postępowania w konkretnych przypadkach. Kto jest kompetentny do przyjęcia i prowadzenia sprawy? Jeśli oskarżenie dotyczy osoby zakonnej, sprawę powinien prowadzić biskup diecezjalny czy prowincjał danego zakonu? Co zrobić w przypadku wniesienia oskarżenia przeciwko zmarłemu duchownemu? Gnieźnieńskie wytyczne odpowiadają na te pytania.

"Ofiarę seksualnego wykorzystania – która może, ale nie musi być osobą oskarżającą – oraz jej bliskich należy otoczyć właściwą troską duszpasterską, zapewniając im poczucie bezpieczeństwa, wolę życzliwego ich wysłuchania i przyjęcia od nich prawdy. Należy też – jeśli jest taka potrzeba – ułatwić jej uzyskanie specjalistycznej pomocy duchowej i psychologicznej oraz prawnej" - czytamy w dokumencie archidiecezji gnieźnieńskiej.

Wytyczne przeprowadzają następnie czytelnika przez swoiste kompendium postępowania, skierowane do osób duchownych i świeckich pracowników instytucji pracujących z dziećmi i młodzieżą.

Dokument wspomina, jakie kroki powinien podjąć ktoś, kto powziął wiedzę o potwierdzonym lub nie przypadku wykorzystania seksualnego. Podkreśla m.in., że niedopuszczalne jest prowadzenie samodzielnego śledztwa czy też równoległego dochodzenia, gdy sprawa zostanie już przekazana ordynariuszowi.

W przypadku sprawy znanej już opinii publicznej (nawet w minimalnym zakresie) podkreślono, że najrozsądniej jest nie wypowiadać się na jej temat, m.in. występując w obronie kogokolwiek. Osobą upoważnioną do kontaktu z osobami niewłączonymi w sprawę (w tym z przedstawicielami mediów) jest wyłącznie osoba pełniąca oficjalną funkcję rzecznika w danej sprawie.

Wytyczne mówią też jasno, jak należy się zachować w obliczu zarzutów pod własnym adresem. "W takim przypadku – nawet gdy zarzuty są nieprawdziwe i krzywdzące – musisz uznać, że jako strona w danej sprawie nie jesteś obiektywny i powinieneś niezwłocznie o wszystkim zawiadomić arcybiskupa lub jego Delegata, którzy podejmą konieczne działania" - napisano w wytycznych. Podobna procedura będzie obowiązywać, gdy "w twoim środowisku zaczynają krążyć plotki o rzekomym nagannym postępowaniu twoim lub innego kapłana".

Gnieźnieńskie wytyczne w prosty sposób opisują też zasady reagowania na oznaki wykorzystania seksualnego lub na wiadomość o nim ze strony ofiar. Jasno sugerują, że należy dokładnie wysłuchać relacji osoby zgłaszającej, którą może być też małoletni; nie sugerować odpowiedzi; zapewnić, że ujawniając problem, postąpiła właściwie, a po rozmowie sporządzić zapis rozmowy i podpisać się czytelnie oraz działać dalej bez zwłoki, postępując zgodnie z procedurami zawartymi w dokumencie.

W dalszej części dowiadujemy się o zasadach organizowania bezpiecznej opieki duszpasterskiej oraz wypoczynku dzieci i młodzieży. Czytamy m.in., że obowiązującą zasadą doboru osób, które w dziełach parafialnych i diecezjalnych sprawują pieczę nad dziećmi i młodzieżą, jest ich weryfikacja w rejestrze prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości na podstawie Ustawy z dnia 13 maja 2016 roku o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. Zaleca się także wymaganie przedłożenia przez te osoby aktualnego wypisu z Krajowego Rejestru Karnego. Za weryfikację opiekunów odpowiedzialny jest podmiot organizujący spotkanie, ale też każda osoba samodzielnie może dokonać autoweryfikacji.

Zgodnie z dokumentem Episkopatu na temat prewencji nadużyć seksualnych, opisano także zasady postępowania w przypadku osób niepełnosprawnych. Czytamy m.in., że "Nikt nie może wyręczać osoby z niepełnosprawnością w czynnościach osobistych, które jest w stanie wykonać samodzielnie. W nagłym wypadku, gdy ten rodzaj pomocy jest potrzebny, rodzice lub opiekunowie prawni powinni zostać o tym powiadomieni tak szybko, jak to jest możliwe".