Co z dostępem duszpasterzy do pacjentów?

Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz zwróciła się do ministra zdrowia Bartosza Arłukowicza z pytaniem, czy w służbie zdrowia odmawia się duszpasterzom dostępu do pacjentów.

Jak informuje, do biura RPO napływają bowiem ostatnio "sygnały dotyczące braku posług duszpasterskich w niektórych zakładach służby zdrowia". - Przypadki odmowy współpracy z kapelanami zdarzają się rzadko, najczęściej w prywatnych jednostkach służby zdrowia - komentuje w rozmowie z KAI ks. Stanisław Warzeszak, krajowy duszpasterz służby zdrowia.

Prosząc w piśmie skierowanym 23 sierpnia do ministra zdrowia Bartosza Arłukowicza o dokładną informację w tej sprawie, Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz przypomina, że świadczenie posług religijnych i opieki duszpasterskiej w placówkach służby zdrowia przewidziane jest w wielu aktach normatywnych regulujących stosunki państwa z Kościołami i związkami wyznaniowymi. Jednak, jak informuje RPO, do biura Rzecznika napływają ostatnio "sygnały dotyczące braku posług duszpasterskich w niektórych zakładach służby zdrowia".

Zdaniem krajowego duszpasterza służby zdrowia, przypadki odmowy współpracy z kapelanami zdarzają się najczęściej w prywatnych jednostkach służby zdrowia. - Dotychczas były to nieliczne przypadki. Odmowa posługi kapelana, gdy pacjent wyraźnie tego chce, występuje raczej rzadko. Niemniej zdarzają się przypadki ideologicznych uprzedzeń - powiedział KAI ks. Stanisław Warzeszak.

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina w swoim liście o szeregu aktów prawnych, na czele z Konstytucją i Konkordatem, w których zapisano prawo pacjentów do opieki duszpasterskiej i praktyk religijnych w placówkach służby zdrowia.

Konstytucja RP w art. 53 ust. 1 zapewnia każdemu wolność sumienia i religii, a zgodnie z ust. 2 każdy ma prawo do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajduje. - Wskazane przepisy stanowią istotną gwarancję korzystania z wolności sumienia i wyznania jako osobistej wolności człowieka. Staje się szczególnie ważne dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, czasem zagrażającej życiu i zdrowiu - argumentuje Irena Lipowicz.

O prawie do opieki duszpasterskiej mówi także m.in. ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (art. 36-38) oraz ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (art. 19 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 2). Odnosi się do nich także ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w RP (art. 30 i 31).

Podobne regulacje odnoszą się do świadczenia posług religijnych przez inne wspólnoty wyznaniowe niż Kościół katolicki. Zostały one zawarte w niektórych ustawach o stosunku państwa do danego Kościoła lub związku wyznaniowego.

Zatrudnianie kapelanów szpitalnych i organizowanie posług religijnych w zakładach opieki zdrowotnej reguluje art. 17 Konkordatu. Natomiast rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 czerwca 2013 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę pracowników podmiotów leczniczych działających w formie jednostki budżetowej przewiduje wynagrodzenie dla kapelana szpitalnego, co "jednoznacznie świadczy - podkreśla RPO - iż intencją autorów tego aktu prawnego jest przyznanie wskazanym jednostkom prawa do ich zatrudniania i wynagradzania".

Wątpliwości w tej kwestii budzą zdaniem RPO przepisy ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, która powinna określać status posługi duszpasterskiej np. w placówkach opieki paliatywnej. Jak zwraca uwagę RPO, ustawa ta nie wymienia jednoznacznie hospicjów wśród podmiotów leczniczych (art. 4), ale przewiduje w art. 12 ust. 1 pkt 4, iż stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, innych niż szpitalne, udziela się także w hospicjach.

- Na tym tle powstaje wątpliwość czy hospicja mają prawo do zatrudnienia kapelanów, mogących świadczyć posługi religijne dla chorych, którzy z racji przebywania w hospicjum znajdują się bardzo często w ciężkim stanie zdrowia. Dla osób tych opieka duchownego i posługa religijna może mieć istotne znaczenie, także w wymiarze zdrowotnym. Wydaje się więc niezbędne jednoznaczne objęcie hospicjów przepisami dopuszczającymi zatrudnienie kapelana szpitalnego - uważa Irena Lipowicz.

- Problemy polegają głównie na trudnościach w dostępie do pacjenta - mówi KAI ks. Warzeszak. - Nie ma bowiem spontanicznych wezwań kapelana do pacjenta, ten musi szukać z nim kontaktu, co nierzadko jest trudne - dodaje.

- Inną trudnością - dodaje krajowy duszpasterz służby zdrowia - jest czasem odmowa zatrudnienia i wynagrodzenia. Z kolei bez formalnego zatrudnienia kapelan przestaje być członkiem zespołu terapeutycznego.

Ks. Stanisław Warzeszak szacuje, że w szpitalach, hospicjach, domach opieki społecznej i innych placówkach służby zdrowia posługuje ok. 1500 kapelanów. - Na pełnych etatach jest bardzo niewielu, ok. 20% i tylko w dużych jednostkach. Na ogół są to cząstkowe etaty - dodaje.

Do chwili nadania depeszy KAI nie uzyskała komentarza Ministerstwa Zdrowia w tej sprawie.