Dziś ogólnopolskie obchody XVII Dnia Judaizmu

"Pan jest moją mocą, (...) Jemu zawdzięczam moje ocalenie" (Wj 15,2) - to hasło XVII Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce, którego centralne tegoroczne obchody mają miejsce 16 stycznia w Sandomierzu. Dzień Judaizmu jest też obchodzony w całym kraju.

Bp Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. dialogu z judaizmem w swym Słowie poprzedzającym 17. Dzień Judaizmu w Polsce przypomina, że "łączą nas z judaizmem szczególne więzy: przede wszystkim nadprzyrodzone Objawienie, przymierze z ludem pierwszego wybrania, Księga Święta (Prawo, Prorocy, Psalmy), Dekalog i obietnica spełniona dla nas w Jezusie Chrystusie, a której spełnienia oczekują Żydzi, w nadziei, modlitwie, tęsknocie". Wyjaśnia, że hasło tegorocznych obchodów Dnia Judaizmu zostało zaczerpnięte z Księgi Wyjścia (15,2): Pan jest moją mocą (…). Jemu zawdzięczam moje ocalenie. Odnosi się ono do wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej, mocą Bożej interwencji. Ma ono współczesne odniesienie do tragicznych losów Żydów czasu Zagłady.

Ks. Tomasz Lis, rzecznik diecezji sandomierskiej w rozmowie z KAI zaznacza, że głównym celem i istotą każdego Dnia Judaizmu jest upowszechnianie postaw dialogu i życzliwości wobec Żydów w środowiskach chrześcijańskich.

Kolejnym ważnym elementem wspólnego spotkania - podkreśla - jest "zgodna i jednogłośna modlitwa oraz refleksja nad Słowem Boga, co znajdzie odniesienie także podczas sandomierskiego spotkania, podczas którego zaplanowano Modlitwę na Cmentarzu Żydowskim oraz nabożeństwo Słowa Bożego w sandomierskiej katedrze".

Informuje, że historia Sandomierza przez wieki spleciona była z istnieniem wspólnoty żydowskiej, która stanowiła stały element miejskiego życia społecznego i politycznego. W okresie międzywojennym działały tutaj dwie żydowskie biblioteki oraz amatorski teatr żydowski.

Dodaje, że niestety w historię Żydów sandomierskich "wpisane są także okrutne lata prześladowania i holocaustu, jakie miały miejsce podczas ostatniej wojny". Mówi, że w tych trudnych czasach "pomoc prześladowanym Żydom i ich rodzinom nieśli liczni mieszkańcy miasta oraz wielu duchownych, którzy narażając własne życie ratowali życie swoich braci starozakonnego wyznania. Niemałe zasługi położyli tutaj także pasterze Diecezji Sandomierskiej".

Obchodom Dnia Judaizmu w Sandomierzu towarzyszy ponowne wystawienie na widok publiczny w katedrze słynnego osiemnastowiecznego obrazu Karola de Prevo przedstawiającego rzekomy mord rytualny dokonany przez miejscowych Żydów w 1710 r. - wraz z wyjaśnieniem, że takie akty nie miały miejsca.

Od kilku lat obraz ten był zakryty, gdyż jego obecność bez należytego komentarza umożliwiała różne interpretacje historii, co spotykało się z wieloma protestami. Obecnie - na prośbę Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem - towarzyszy mu tablica informująca w sposób jednoznaczny, że Żydzi nigdy nie popełniali mordów rytualnych.

Napis na tablicy brzmi: "Obraz ten przedstawia rzekomy mord rytualny, który miałby być dokonany przez sandomierskich Żydów w celu dodania krwi dziecka chrześcijańskiego do macy używanej w czasie Paschy. Wydarzenie to nie jest zgodne z prawdą historyczną, a co więcej nigdy nie mogło mieć miejsca, gdyż prawa judaizmu zabraniają spożywania krwi. Żydzi nie mogli dokonywać i nie dokonali mordów rytualnych. Z powodu podobnych oskarżeń byli często prześladowani i mordowani, jak to wydarzyło się również w Sandomierzu. Począwszy od XIII wieku papieże zabraniali rozpowszechniania tego rodzaju fałszywych zarzutów i bronili Żydów przed nimi".

Urszula Stępień, kustosz Muzeum Diecezjalnego informuje w rozmowie z KAI, że społeczność Sandomierza już od kilku lat podejmuje działania związane z przełamywaniem stereotypów. Dodaje, że w styczniu 2013 r. zorganizowane zostało w Sandomierzu sympozjum "Stosunki chrześcijańsko-żydowskie w historii, sztuce i pamięci: Europejski kontekst dzieł w katedrze sandomierskiej". Miało ono na celu - podkreśla - otwarcie drzwi na rozmowy o przeszłości.

"I choć ta właśnie jednoczesna prozaiczność i zawiłość historii może być rozczarowująca dla osób szukających szybkich rozwiązań i jasnych odpowiedzi, to zrozumienie tej właśnie historii ma szansę umożliwić spojrzenie na owe kontrowersyjne obrazy nie poprzez pryzmat niesłychanie tragicznych wydarzeń ostatniego stulecia, ale głównie na ich własnym tle historycznym" - mówi Urszula Stępień.

Program obchodów

W programie centralnych obchodów Dnia Judaizmu w Sandomierzu 16 stycznia wezmą udział m.in. naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz ambasador Izraela Zvi Rav Ner.

Dzień rozpocznie się od spotkania w Muzeum Okręgowym - Zamku o godz. 10.00. Wystąpią burmistrz Jerzy Borowski, bp Krzysztof Nitkiewicz, Michael Schudrich, Zvi Rav Ner a prof. Waldemar Kowalski z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach wygłosi wykład "Polacy i Żydzi w Sandomierzu, czyli o potrzebie wspominania przeszłości".

O 11.30 będzie miała miejsce modlitwa na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Szucha.

O 12.30 w Muzeum Diecezjalnym w Domu Długosza rozpocznie się panel dyskusyjny z udziałem prof. Moniki Adamczyk-Garbowskiej z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, prof. Magdy Teter z Wesleyan University w USA, Michaela Schudricha, bp. Mieczysława Cisło i prof. Jana Grosfelda z UKSW w Warszawie. Panel prowadzić będzie red. Marcin Przeciszewski.

Po panelu zaplanowano promocję książki "Stosunki chrześcijańsko-żydowskie w historii, sztuce i pamięci. Europejski kontekst dzieł w Katedrze Sandomierskiej". Po prezentacji otwarte zostaną wystawy w piwnicy Domu Długosza: prac Hanny Kossowskiej "Wypiski z niepamięci" z udziałem autorki oraz fotografii "Ślady pamięci - sandomierska wspólnota żydowska".

O godz. 15.30 w katedrze bp Nitkiewicz przewodniczyć będzie nabożeństwu Słowa. Zaś o 17.00 w Katolickim Domu Kultury św. Józefa przy ul. Mariackiej zostanie wystawiony spektakl "Josela Rakowera rozmowa z Bogiem" autorstwa Zvi Kolitz'a w przekładzie Artura Kucia. Muzyka autorstwa i w wykonaniu Michała Górczyńskiego.

Obchodom towarzyszą liczne wydarzenia kulturalne i prelekcje, przygotowujące mieszkańców, szczególnie młodzież, do Dnia Judaizmu - trwają one od 12 stycznia.

W dniu obchodów otwarta też będzie wystawa na Zamku "Malarstwo Żydów polskich okresu międzywojennego" a chętni będą mogli zwiedzić siedzibę Archiwum Państwowego, gdzie mieściła się dawniej synagoga - przy ul. Żydowskiej. Organizowane są tez różnorodne wydarzenia i dyskusje z udziałem miejscowej młodzieży.