Niemiecki mnich biskupem w Krakowie?

"Dzisiaj to jest niewyobrażalne. Dziś jest problemem przeniesienie biskupa z Krakowa do Łodzi" - skonstatował nowy metropolita łódzki i dodał prowokacyjnie: "Czy ktoś sobie dziś wyobraża niemieckiego mnicha jako biskupa w Krakowie?".

Obserwując wydarzenia ostatnich kilku lat na Starym Kontynencie wielu dochodzi do wniosku, że marzenia o europejskiej jedności trzeba odesłać do archiwum. Czy faktycznie przepadły szanse na zjednoczoną Europę i pora zająć się troską o jak najlepsze zabezpieczenie własnych partykularnych interesów?

A może jednak idea jedności nadal ma sens, tylko wymaga poważnej zmiany myślenia? Także myślenia o chrześcijaństwie i jego miejscu oraz roli na naszym kontynencie.

Podczas niedawnej, zorganizowanej w ramach obchodów tegorocznego Dnia Papieskiego, konferencji "Europa - kryzys i nadzieja", nowo mianowany metropolita łódzki abp Grzegorz Ryś wygłosił wykład pt. "Źródła kryzysu, źródła nadziei". Podzielił się w nim ciekawym spostrzeżeniem dotyczącym najstarszego rękopisu przechowywanego w Polsce. To "Praedicationes" ("Kazania") z VIII w. Dzieło trafiło do Polski w XI w. dzięki Aaronowi, pierwszemu opatowi benedyktynów tynieckich, późniejszemu biskupowi Krakowa. Zdaniem abp. Rysia jest w tej księdze zakodowana jedność Europy. Dlaczego? Ponieważ została napisana we Włoszech przez irlandzkiego mnicha. Do Krakowa przywiózł ją mnich niemiecki, który został tu biskupem. "Dzisiaj to jest niewyobrażalne. Dziś jest problemem przeniesienie biskupa z Krakowa do Łodzi" - skonstatował nowy metropolita łódzki i dodał prowokacyjnie: "Czy ktoś sobie dziś wyobraża niemieckiego mnicha jako biskupa w Krakowie?".

Postawione przez abp. Rysia pytanie jest czymś więcej niż tylko przykuwającym uwagę i wybijającym słuchaczy z letargu zabiegiem retorycznym. To słowa sięgające do fundamentów myślenia o katolickości, powszechności i jedności Kościoła.

Sytuacja symbolizowana przez najstarszy znajdujący się na naszych ziemiach rękopis była możliwa i oczywista w czasach, gdy Europie kształt nadawała idea christianitas, idea powszechnej jedności narodów europejskich pod skrzydłami jednej wiary - chrześcijańskiej. Nie była ona pozbawiona słabości (co abp Ryś przyznał w swej wypowiedzi), ale pozwoliła na długie wieki ustanowić pewien model jedności na kontynencie.

Christianitas okazała się skuteczna na długo, ale nie na zawsze. Jej braki i niedoskonałości ujawniły i wykorzystały wydarzenia kojarzone z rokiem 1517, a potem idea państw narodowych. Zrobiły to skutecznie. Nie jest dzisiaj możliwy powrót do niej, jako fundamentu jedności europejskiej.

Nie oznacza to jednak, że należy z tej jedności zrezygnować. Nie oznacza to również, że należy zrezygnować z fundamentalnej roli chrześcijaństwa w jej kształtowaniu na nowo. Twórcy powojennej zjednoczonej Europy nie pomylili się, sięgając do chrześcijańskich korzeni. Pomylili się ci, którzy później odrzucili ich pierwotną intuicję.

Abp Grzegorz Ryś nie skupił się na pesymistycznych ocenach. Wskazał znak nadziei, który nazwał "momentem ekumenicznym". Ten "moment" trwa już od XIX stulecia, stanowiąc próbę "wyjścia ku sobie z wyznaniowych izolatek". Zdaniem nowego metropolity łódzkiego, ekumenizm ma wiele wspólnego z nową ewangelizacją. Takie stwierdzenie w uszach niejednego katolika może brzmieć szokująco, ale czy nie zawiera dużego ziarna prawdy? Jednak przyjęcie tego ziarna wymaga radykalnej zmiany sposobu myślenia zarówno o Starym Kontynencie, o jego jedności, jak i o Kościele, o wyznawcach Jezusa Chrystusa, o chrześcijaństwie i jego roli integrującej. Wymaga uznania, że prawdziwa jedność potrzebuje czegoś więcej niż wspólny system wartości. Potrzebuje spotkania w Jezusie Chrystusie.

Jako miejsce realizacji "momentu ekumenicznego" w praktyce abp Ryś wskazał wspólnotę w Taizé i organizowane przez nią Europejskie Spotkania Młodych. Nie byłem nigdy w Taizé ani na organizowanych przez wspólnotę spotkaniach. Jednak wciąż żywe są w mojej pamięci spotkania z o. Rogerem, w których uczestniczyłem jako nastolatek podczas pielgrzymek w Piekarach Śl. Sposób, w jaki dzisiaj myślę o chrześcijaństwie, kształtowały także tamte spotkania. Dlatego zgadzam się z abp. Rysiem.

ks. Artur Stopka - dziennikarz, publicysta, twórca portalu wiara.pl; pracował m.in. w "Gościu Niedzielnym", radiu eM, KAI