Kościół i pieniądze. Jak to się robi w Europie

W związku z dzisiejszą publikacją Gazety Wyborczej "Droga sutanna", której autorzy wliczają, ile pieniędzy z budżetu państwa przeznacza się na pensje dla katechetów, kapelanów Ordynariatu Polowego czy więziennictwa, warto przypomnieć, jak wygląda finansowanie poborów tych osób w innych krajach Unii Europejskiej.

W wielu krajach państwo wypłaca duchownym wynagrodzenia, w innych fiskus ściąga podatki na rzecz Kościołów. U Polsce Kościół utrzymuje się w 80 procentach z dobrowolnych ofiar, które gdzie indziej stanowią zazwyczaj tylko fragment jego budżetu.

Za standardy obowiązujące w większości krajów UE należy uznać:

1. Powszechne ulgi podatkowe dla podmiotów kościelnych, w 6 krajach także z działalności
gospodarczej.

2. Duszpasterstwo w wojsku, więziennictwie i służbie zdrowia - koszty pokrywa wszędzie
państwo.

3. Dofinansowanie w całości lub niemal w całości szkół wyznaniowych.

4. Środki państwowe na remonty kościelnych zabytków.

5. Lekcje religii w szkołach obowiązkowe lub dobrowolne, zawsze finansowane przez państwo.

6. Finansowanie działalności społecznej i w dziedzinie kultury instytucji kościelnych na
równi z innymi ONG.

A oto przykłady konkretnych rozwiązań

Austria

Kościoły i związki wyznaniowe w Austrii finansowane są z obowiązkowych składek wiernych oraz dotacji ze strony od państwa. Każdy dorosły wierny Kościoła katolickiego, Kościołów protestanckich oraz Kościoła starokatolickiego obowiązany jest do regularnego płacenia składki, niezależnie czy uczęszcza do kościoła czy nie. Decyzja o wysokości miesięcznej składki zależy od każdego związku wyznaniowego. Osoby uchylające się od płacenia należności na rzecz Kościoła ścigane są przez państwowy system sprawiedliwości.

Darowizny na rzecz Kościołów (pieniądze, nieruchomości oraz spadki) w całości wyłączone są od podatku od spadków i darowizn.

Szkoły katolickie bądź należące do uznanych związków wyznaniowych są dotowane przez państwo bądź landy, pod warunkiem, że realizują obowiązujący program nauczania. Państwo refunduje szkołom wyznaniowym pełne koszty zatrudnianego przez nie personelu.

Nauka religii w publicznych szkołach państwowych jest obowiązkowa, a koszty jej organizacji pokrywane są ze środków publicznych. W klasach szkolnych musi być wywieszony krzyż, o ile większość uczniów jest wyznania chrześcijańskiego.

Państwo pokrywa koszty funkcjonowania wydziałów teologii katolickiej i protestanckiej na państwowych uniwersytetach.

W siłach zbrojnych istnieje duszpasterstwo zarówno katolickie jak i protestanckie. Kapelani wojskowi są wybierani przez Kościoły za zgodą Ministerstwa Obrony. Koszty duszpasterstwa w siłach zbrojnych pokrywa Ministerstwo Obrony.

Państwo i Kościoły w Austrii zawarły porozumienia gwarantujące im rekompensaty finansowe za straty poniesione podczas okupacji nazistowskiej.

Anglia

W Anglii od czasów Henryka VIII i Aktu Supremacji (1534 r.) Kościołem państwowym jest Kościół anglikański. Najwyższym Zwierzchnikiem jest królowa. Jej zwierzchnictwu podlega też Kościół prezbiteriański Szkocji, mający analogiczny status.

W odróżnieniu od innych "państw wyznaniowych" Kościół anglikański nie jest utrzymywany przez państwo. Z budżetu finansowane jest natomiast utrzymanie zabytkowych obiektów. Kościół otrzymuje się tu ze swych olbrzymich majątków (beneficja), którymi zarządza w sposób autonomiczny.

Nauczanie religii jest obowiązkowe w szkołach utrzymywanych przez państwo. Budżet państwa pokrywa też niemal wszystkie koszty funkcjonowania szkół należących do Kościoła anglikańskiego. Kościół partycypuje wyłącznie w kosztach budowy szkoły bądź jej remontu, ale najwyżej do 15 %.

Poza Kościołem Anglii i prezbiteriańskim Kościołem Szkocji, inne Kościoły nie cieszą się prawami publicznymi. Funkcjonują jako stowarzyszenia. Utrzymują się z ofiar i darowizn.

Belgia

Kościół, w szczególności katolicki, w Królestwie Belgii traktowany jest jako istotna instytucja kultury narodowej. Konstytucja stanowi (art. 181), że wynagrodzenia i emerytury duchownych są finansowane przez państwo. Oprócz tego z budżetu państwa wypłacane są wynagrodzenia świeckim pracownikom kościelnym, traktowanym jako tzw. "słudzy kultu". Natomiast lokalne samorządy mają obowiązek zapewnienia i pokrycia kosztów mieszkań osobom duchownym.

Bardzo rozwinięty jest system szkolnictwa katolickiego, którego personel wynagradzany jest przez państwo. 60 % belgijskich uczniów szkół średnich uczęszcza do szkół pozostających w sieci szkolnictwa katolickiego. Ta liczba sięga 75 % we Flandrii i jest jednocześnie najwyższym wskaźnikiem w Europie.

Obowiązujący w Belgii system oferuje także Kościołowi korzyści podatkowe: wyłączenie spod opodatkowania dochodów uzyskiwanych z własności budynków bądź ich części, w których odprawiane są nabożeństwa. W szkołach państwowych obowiązkowe są zajęcia z religii lub etyki. Koszty zajęć pokrywa Ministerstwo Edukacji.

Czechy

W Czechach, mimo, że kraj ten należy do najbardziej zlaicyzowanych w Europie, Kościoły otrzymują znaczące wsparcie finansowe od państwa. Państwo wypłaca pensje duchownym należącym do zarejestrowanych związków wyznaniowych. Pokrywa też koszty remontów zabytkowych budynków kościelnych.

W Republice Czeskiej działa obecnie 88 szkół katolickich oraz 22 protestanckie. Większość kosztów funkcjonowania, przede wszystkim wynagrodzenia personelu, pokrywa państwo. Nauczanie religii w szkołach publicznych ma charakter dobrowolny, a jej koszty pokrywa ministerstwo edukacji.

21 lat po upadku komunizmu - po wielu latach negocjacji - czeskie państwo zdecydowało się zwrócić Kościołom i gminom żydowskim zagrabiony przez komunistów majątek. Chodzi tu o 2,5 tys. budynków, 175 tys. hektarów lasów i 25 tys. hektarów ziemi. W przeważającej większości są to dobra Kościoła katolickiego.

Według zaproponowanego 13 stycznia 2012 r. rozporządzenia w naturze zwrócone zostanie 56 proc. majątku. Za resztę państwo będzie płacić przez 30 lat odszkodowanie w wysokości 2 mld koron rocznie, czyli równowartość ok. 340 mln złotych. Jednocześnie jednak, począwszy od roku 2013, państwo będzie stopniowo obniżać pensje osobom duchownym, aż do kompletnego wycofania się z finansowania Kościoła w 2030 r.

Ten model restytucji rzeczowej i finansowej dla Kościołów został przyjęty zarówno przez parlament jak i prezydenta Republiki Czeskiej i stopniowo wprowadzany jest w życie.

Dania

Kościół Ewangelicko-Luterański ma status duńskiego Kościoła narodowego i cieszy się szczególnymi, konstytucyjnymi przywilejami. Inne związki wyznaniowe, w tym Kościół katolicki rejestrowane są jako prywatne stowarzyszenia. Duchowni Kościoła luterańskiego (narodowego) mają status państwowych urzędników i z tego tytułu są wynagradzani, wedle stawek określonych w ustawie o służbie cywilnej.

Dotacje państwowe rozdzielane za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Kościelnych służą także pokryciu kosztów administracyjnych poszczególnych parafii i diecezji jak i wydatków na odnowę historycznych kościołów i ich wyposażenia.

Ponadto wierni Kościoła Narodowego zobowiązani są do specjalnych podatków na rzecz Kościoła, ściąganych przez państwowy system fiskalny. Kościół luterański posiada także dobra ziemskie oraz inne nieruchomości, z których czerpie dochody.

W sumie roczny budżet Kościoła Narodowego sięga 4, 5 miliarda koron (605 mln 653 tys. euro) 75 % tej sumy pochodzi z podatku od wiernych, 12 % z od państwa, a 13 % z dochodów od nieruchomości. Darowizny na rzecz tego Kościoła zwolnione są z podatków.

Katechizacja w formie przedmiotu "wiedza religijna" jest obowiązkowa we wszelkich typach szkół i jej koszty ponosi państwo.

Finlandia

Zarówno Kościół luterański jak i Kościół prawosławny są uprawnione do otrzymywania środków pochodzących z odpisów podatkowych od swoich członków. Podatki te są zbierane przez państwowe urzędy skarbowe. Obowiązkowe podatki na rzecz tych Kościołów uiszczają również prywatne przedsiębiorstwa ze swego podatku dochodowego, w zależności od tego kto jest właścicielem danego przedsiębiorstwa. Jest to jedyne takie rozwiązanie w Europie.

Kościół luterański i prawosławny zwolnione są od podatku dochodowego ze swej działalności. Regulacje te nie dotyczą Kościoła katolickiego.

Francja

Istniejący w tym kraju radykalny rozdział Kościoła i państwa uniemożliwia dotowanie go przez państwo. Jednakże ze środków publicznych pokrywane są koszty remontów i utrzymania budynków kościelnych. Dotyczy to budynków, które zostały zbudowane przed 1905 r. i upaństwowione na mocy ustawy z tego czasu. Katedry i pałace biskupie są utrzymywane z budżetu państwa, a inne świątynie przez gminy.

Ponadto system podatkowy umożliwia przedsiębiorcom i indywidualnym podatnikom odliczanie (do określonego limitu) darowizn na rzecz Kościoła.

Stowarzyszenia katolickie maja prawo do państwowych dotacji na określone cele na równi z innymi stowarzyszeniami. Z funduszy publicznych finansowane jest duszpasterstwo w wojsku, szpitalach i więzieniach.

Z budżetu państwa opłacani są także nauczyciele w prywatnych szkołach katolickich, pod warunkiem, że dana szkoła zawarła porozumienie z państwem.

Grecja

Kościół prawosławny w Grecji ma status "religii dominującej", w związku z czym większość jego kosztów funkcjonowania pokrywa państwo. Państwo opłaca wynagrodzenia biskupów, księży pracujących w parafiach, diakonów i osób świeckich zatrudnianych przez ten Kościół. Inne Kościoły pozostają na własnym utrzymaniu.

Duchowni prawosławni służący jako kapelani w armii i policji maja stopnie oficerskie i otrzymują stosowne wynagrodzenie. Duchowni mogą też być zatrudnieni w sektorze publicznym, zazwyczaj jako nauczyciele i otrzymują za to wynagrodzenie.

Zarówno Kościół prawosławny jak i inne Kościoły i wyznania cieszą się licznymi ulgami podatkowymi, np. od nieruchomości oraz ich wynajmu oraz od wszelkich darowizn i spadków.

Nauczanie religii we wszelkich typach szkól ma charakter obowiązkowy. Nauczyciele religii mają status urzędników państwowych za co otrzymują wynagrodzenie.

Hiszpania

Kościół katolicki jest jedynym Kościołem w Hiszpanii otrzymującym korzystającym z pośrednictwa państwowego systemu podatkowego. Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych mogą zadeklarować 0,7 % ich podatku na rzecz Kościoła. Przeznaczenie części podatku na Kościół ma charakter dobrowolny. Jeśli chodzi o przepisy podatkowe Kościoły traktowane są na równi z organizacjami społecznymi "non profit".

Posługa religijna - na koszt państwa - zapewniona jest w siłach zbrojnych, więzieniach i szpitalach. Szkoły wyznaniowe finansowane są ze środków publicznych. Uniwersytety Katolickie zarządzane przez Konferencję Episkopatu, Opus Dei oraz jezuitów są także finansowane przez państwo.

W szkołach publicznych zajęcia z religii mają charakter fakultatywny i opłacane są z budżetu ministerstwa edukacji.

Irlandia

Pomoc państwa Kościołom polega głównie na finansowaniu bardzo rozwiniętej sieci szkolnictwa wyznaniowego. Obejmuje ona niemal 90 % szkół. Większość z nich w Irlandii prowadzona jest przez katolickie zgromadzenia zakonne. Wszystkie te szkoły korzystają z finansowania państwowego, obejmującego koszty administracji, budynków i wynagrodzenia nauczycieli. Jeśli chodzi o budowę nowych budynków szkolnych, państwo finansuje je w 80 proc.

W siłach zbrojnych oraz więzieniach kapelani wynagradzani są ze środków publicznych. Kościół korzysta również z licznych zwolnień podatkowych: w przypadku darowizn i spadków oraz podatków od nieruchomości wykorzystywanych na cele sakralne.

Niemcy

Najistotniejszym źródłem utrzymania Kościołów, katolickiego i ewangelickiego oraz wspólnoty żydowskiej jest podatek kościelny. Jego stawka waha się między 8 a 9 % zobowiązania podatkowego danej osoby. Podatek jest pobierany przez państwowego fiskusa. Za tę usługę Kościoły płacą państwu prowizję 3-5 proc. Jedyną możliwością niepłacenia podatku kościelnego jest wystąpienie z Kościoła.

Uzyskiwany w ten sposób dochód Kościoła katolickiego oraz ewangelickiego wynosi ok. 8 miliardów euro rocznie. 5,1 mld euro dla Kościoła katolickiego w 2008 r.

Instytucje społeczne prowadzone przez Kościoły uzyskują dodatkowe finansowanie ze strony gmin, landów bądź państwa. Z publicznych funduszy finansowana jest większość są szpitali prowadzonych przez Kościoły.

Kościoły korzystają także z szeregu zwolnień podatkowych. Podatek kościelny i darowizny na cele charytatywne mogą być odliczone od podatku dochodowego.

Polska

Ani ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego z 1989 r., ani Konkordat z 1993 r. nie regulują spraw finansowania Kościoła. Konkordat w art. 22 odsyła tę kwestię do dalszych regulacji i umów pomiędzy stronami. Kościół katolicki jak i inne Kościoły utrzymują się zasadniczo z dobrowolnych ofiar wiernych. Nie istnieje też żadna forma "podatku kościelnego", a państwowe dotacje na rzecz Kościołów mają w Polsce nieporównywalnie mniejszy wymiar niż w jakimkolwiek przeciętnym kraju europejskim.

Najznaczniejszą dotacją na rzecz zarejestrowanych w Polsce Kościołów i związków wyznaniowych są środki tzw. Funduszu Kościelnego (stanowiącego dziedzictwo z okresu komunistycznego), który został powołany na mocy ustawy z 1950 r. o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki. Miała być to forma rekompensaty dla Kościołów za przejęte przez państwo nieruchomości ziemskie. Nigdy jednak wartość tych dóbr nie została oszacowana, a wysokość środków Funduszu zależała wyłącznie od decyzji politycznych. Obecnie waha się ona w granicach 90 mln zł. rocznie.

Środki Funduszu, stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy z 20 marca 1950 r. i rozporządzenia Rady Ministrów z 23 sierpnia 1990 r. teoretycznie mogą być przeznaczane na wspomaganie działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej, prowadzonej przez kościelne osoby prawne. Dotacje z Funduszu mogą być ponadto udzielane na remonty i konserwację zabytkowych obiektów o charakterze sakralnym. W ostatnich latach Fundusz swe środki niemal w całości przeznaczał na dopłaty do składek ubezpieczeniowych osób duchownych.

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych Fundusz Kościelny finansuje składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe duchownych, nie podlegających tym ubezpieczeniom z innych tytułów, w wysokości 80 proc., a za członków zakonów kontemplacyjnych klauzurowych i misjonarzy w 100 proc.

Według rzecznika ZUS z Funduszu Kościelnego finansowane są składki za 23 tys. duchownych różnych wyznań i 1,5 tys. alumnów, którzy mają finansowaną składkę zdrowotną. Obejmuje to ok. 40 proc. duchownych katolickich. Natomiast duchowni, którzy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę (np. jako katecheci, wykładowcy, kapelani więzienni, szpitalni czy wojskowi) sami opłacają składki emerytalne.

Budżet państwa - w tym wypadku analogicznie jak we wszystkich innych krajach - pokrywa koszty ordynariatu polowego oraz duszpasterstwa innych wyznań w siłach zbrojnych. Ponadto w policji na terenie całego kraju zatrudnionych jest 16 kapelanów. Pensje z ze środków publicznych otrzymują także kapelani więzienni oraz szpitalni, ale ci ostatni zatrudniani są zazwyczaj na ułamek etatu. Ministerstwo edukacji pokrywa koszty katechizacji szkolnej, w której udział jest dobrowolny. Z budżetu państwa dofinansowywane są także uczelnie kościelne i wyznaniowe. Warto zaznaczyć, że istnieje na nich wiele wydziałów niekościelnych.

Kościelne instytucje mogą też ubiegać się o dotacje na remont zabytków. Ale pula dofinansowania ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest bardzo niska - w 2001 roku 27 mln zł.

Szkolnictwo wyznaniowe jest dofinansowywane ze środków publicznych na poziomie najniższym w Europie. Szkoły katolickie jako niepubliczne na ogół mogą uzyskać od lokalnych samorządów zwrot połowy kosztów zatrudnienia personelu. Tylko w wyjątkowych wypadkach samorząd pokrywa całość kosztów zatrudnienia.

Polska jest jedynym krajem w Europie, gdzie księża płacą państwu podatki od ilości mieszkańców ich parafii. Obowiązuje ich zryczałtowany podatek dochodowy w formie ryczałtu dochodowego od przychodów z ofiar otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim. Wysokość ryczałtu ustalana jest odrębnie na każdy rok podatkowy prze zwłaściwy według miejsca wykonywania funkcji o charakterze duszpasterskim urząd skarbowy. Przewidziano stawki ryczałtu dla duchownych kierujących parafią i wikariuszy, w zależności od wielkości parafii (liczy się liczba mieszkańców) i miejsca zamieszkania.

Jeśli chodzi o zwolnienia podatkowe, to Kościelne osoby prawne w Polsce zwolnione są z części podatków. Jeżeli posiadają nieruchomości rolne lub leśne są płatnikami podatku rolnego i leśnego. Są również płatnikami podatku od nieruchomości, z wyjątkiem nieruchomości niemieszkalnych o ile nie jest w nich prowadzona działalność gospodarcza. Spod podatku odnieruchomości wyłączono ponadto nieruchomości, które służą jako internaty przy szkołach i seminariach duchownych. Zwolnione są też budynki, w których mieszczą się zarządy diecezji, klasztory zakonów kontemplacyjnych, domy formacyjne zakonów, domy sióstr emerytek oraz księży emerytów.

Kościelna działalność gospodarcza jest opodatkowana.

Od kwietnia 2012 roku na forum zespołów roboczych ds. finansów kościelnej i rządowej komisji konkordatowych toczą się rozmowy na temat zastąpienia Funduszu Kościelnego dobrowolna asygnatą podatkową od obywateli. Zawarty kompromis tanowi, że odpis podatkowy wynosić będzie 0,5 %. Obecnie trwają negocjacje związane z ostatecznym kształtem ustawy, która ma wprowadzić wżycie zawarte postanowienia. Minister Administracji i Cyfryzacji prowadzi też negocjacje na ten temat z innymi Kościołami i związkami wyznaniowymi.

Słowacja

Zdecydowaną większość kosztów funkcjonowania Kościoła na Słowacji pokrywa budżet państwa. System prawny tam obowiązujący kontynuuje tradycje monarchii austro-węgierskiej, gdzie duchowni zostali zrównani w swych prawach z urzędnikami państwowymi. Był on kontynuowany nawet przez władze komunistyczne, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenia dostawali wyłącznie duchowni służebni wobec władzy. Obecnie pensje duchownych są w całości wypłacane przez państwo zgodnie z dekretem rządu z 1990 r. , stanowiącym uzupełnienie do ustawy o utrzymaniu finansowym Kościołów z 1949 r.

Państwo przyznaje także środki słowackiej katolickiej Caritas oraz ewangelickiej Diakonii.

Środki pochodzące ze zbiorek kościelnych bądź z działalności gospodarczej Kościoła są zwolnione od podatku. Z kolei z podatku od nieruchomości są zwolnione wszelkie kościelne budynki oraz cmentarze.

Opodatkowaniu nie podlegają ofiary, darowizny i spadki na rzecz Kościołów.

Szkoły prowadzone przez kościelne osoby prawne są zrównane w sensie prawnym ze szkołami publicznymi, zatem w całości finansuje je państwo. Podobnie finansowany jest katolicki uniwersytet w Rużemberku. Państwo wspiera też wydziały teologiczne na innych uniwersytetach.

Katechizacja w szkołach publicznych jest obowiązkowa i finansuje ją ministerstwo edukacji.

Ustawę o zwrotu majątku kościelnego zagrabionego w okresie komunistycznym przyjęto w 1994 roku. Mówiono wówczas o "częściowym wyrównaniu krzywd wyrządzonych Kościołom w czasach komunistycznych". Nie uwzględniała ona roszczeń instytucji kościelnych, jeśli w budynkach sakralnych znajdowały się szkoły, szpitale lub instytucje socjalne. Do końca 1994 roku Kościoły musiały skatalogować i zarejestrować majątek, który miałby podlegać zwrotowi. Nie zdołano jednak tego uczynić i reprywatyzacja dóbr kościelnych nie została do dziś zakończona.

Szwecja

Choć przez wieki była państwem wyznaniowym, to od 2000 r. Kościół ewangelicko-luterański (tzw. Kościół Szwecji) jest autonomiczny, zgodnie z wprowadzaną wówczas zasada rozdziału od państwa. Jego pozycja jest jednak nadal uprzywilejowana.

Głównym źródłem jego utrzymania są obowiązkowe składki od wiernych pozyskiwane za pośrednictwem państwowego aparatu fiskalnego. Na drodze ustawy z 2010 r. Kościół Szwecji otrzymuje również środki na utrzymanie kościelnego dziedzictwa kulturowego, czyli wszystkich obiektów zabytkowych.

Węgry

Kościoły (Katolicki, protestanckie i inne zarejestrowane związki wyznaniowe) mogą prowadzić każdą formę działalności publicznej, która nie została zarezerwowana dla państwa. Przy wykonywaniu swoich funkcji społecznych (prowadzenie szkół, zaangażowanie w opiekę medyczną) otrzymują analogiczne wsparcie z budżetu jak instytucje państwowe realizujące ten sam cel. Np. jeśli chodzi o prowadzenie szkół, to budżet przekazuje Kościołom taką samą kwotę na każdego ucznia, ile przeznacza na rzecz uczniów szkół państwowych. Warunkiem utrzymywania przez państwo szkół wyznaniowych jest nie pobieranie przez nie czesnego.

Podobnie w przypadku szpitali prowadzonych przez Kościoły, system opieki społecznej zapewnia takie same dopłaty, jakie obowiązują w szpitalach publicznych.

Zasada równego finansowania działalności publicznej jest gwarantowana przez węgierskie prawo. Została także potwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny, który orzekł w 1997 r., że równe finansowanie jest wymogiem konstytucyjnym dla zapewnienia wolności wyznania i realizacji zasady niedyskryminacji.

Do 1998 r. Kościoły były finansowane bezpośrednio z budżetu państwa. Poczynając od tego czasu państwo węgierskie wprowadziło możliwość przekazywania przez obywateli dodatkowego 1 % podatku dochodowego na wybrany przez nich Kościół, niezależnie od istniejącej już możliwości przekazywania 1 % podatku na organizacje pozarządowe, instytucje kultury, itp.

Wprowadzenie tego systemu okazało się jednak mało skuteczne. W pierwszym roku tylko 10 % podatników przekazało 1 % podatku na rzecz któregoś z Kościołów. Po 10 latach odsetek ten wzrósł do ok. 20 % podatników. 65 %. wpłat kierowanych jest na rzecz Kościoła katolickiego, 20 % reformowanego, a 5, 7 % luterańskiego.

Z powodu niskiego poziomu wpłat z 1 %, od 2003 r państwo postanowiło dopłacać na rzecz Kościołów 0, 8 proc. sumarycznego wpływu z podatków dochodowych od obywateli.

Od 2002 r. Kościoły otrzymują także środki, przeznaczone na wynagrodzenia dla duchownych z terenów wiejskich, zamieszkujących w miejscowościach poniżej 5 tys.

Kościoły otrzymują z budżetu także dotacje na rzecz dziedzictwa kulturowego a więc zabytków, archiwów, bibliotek i muzeów. Kościół zwolniony jest także z wszelkich podatków: od działalności kultowej, społecznej i gospodarczej.

Z budżetu państwa pokrywane są ponadto koszty katechizacji w szkołach publicznych oraz funkcjonowania katolickiego ordynariatu polowego jak i duszpasterstwa prowadzonego przez inne wyznania w siłach zbrojnych.

Włochy

Na mocy Konkordatu Włoch ze Stolicą Apostolską z 1984 r. wprowadzony został system bazujący na dobrowolnym odpisie przez wiernych 0, 8 % (otto per mille) ich podatku dochodowego. Zastąpił on funkcjonujący od wieków, tradycyjny system beneficjalny. Oprócz "otto per mille" Kościół we Włoszech utrzymuje się z ofiar wiernych, darowizn jak i działalności gospodarczej prowadzonej przez niektóre podmioty kościelne.

Każda osoba fizyczna będąca płatnikiem podatku dochodowego w swym zeznaniu podatkowym ma możliwość skierowania 0,8 % podatku na Kościół katolicki, jeden ze związków wyznaniowych bądź na "nadzwyczajne działania podejmowane przez państwo przeciwko głodowi na świecie, katastrofom naturalnym, pomoc uchodźcom i zabezpieczenie pomników kultury". Wśród osób objętych wyborem tylko ok. 40 % zaznacza odpowiednią rubrykę. Jeśli ktoś jej nie wypełni, to i tak 0, 8 % jego podatku trafi na jeden z tych celów, zależnie od proporcji wskazanych przez pozostałych zaznaczających. Tak więc 81 % środków trafia do Kościoła katolickiego, 15 % na rzecz państwa, a pozostałe 4 % jest dzielone pomiędzy adwentystów, zieloświątkowców, luteran i żydów. W 2010 r. Kościół katolicki uzyskał z tego źródła w sumie około miliarda euro. W 2010 r. Konferencja Episkopatu Włoch na cele związane z utrzymaniem duchownych z tego źródła przekazała 355 mln 24 tys. euro, na potrzeby kultu i duszpasterstwa 452 mln 333 tys. euro oraz na działalność charytatywną prowadzoną we Włoszech i w krajach Trzeciego Świata 227 mln euro.

Ponadto każdy podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych ma prawo do przekazania darowizny na rzecz wybranego Kościoła. Odliczeniu od podstawy opodatkowania podlega kwota nie przekraczająca 1032, 81 euro rocznie. W 2009 r. z tego źródła Kościół katolicki uzyskał 14 mln 908 tys152 euro (co pokryło 3,6% jego potrzeb roku 2010).

Do tego dochodzą liczne zwolnienia podatkowe instytucji kościelnych. Traktowane są one analogicznie do organizacji "non profit". Przykładowo, Kościół płaci tylko połowę podatku od swej działalności gospodarczej, zwolniony jest też z płacenia podatku VAT za kupowane towary.

Dodatkową formą wspierania Kościołów jest możliwość przyznawania im gratis przez samorządy działek na budowę świątyń. Oprócz tego kościelne instytucje o charakterze edukacyjnym, medycznym, charytatywnym są dofinansowywane na równi z analogicznymi placówkami powadzonymi przez państwo. Państwo ponosi też cały ciężar finansowania religii katolickiej w szkołach i przedszkolach. Udział w katechizacji szkolnej ma charakter dobrowolny. Z budżetu państwa pokrywane są ponadto koszty funkcjonowania katolickiego ordynariatu polowego, praca kapelanów w więzieniach jak i duszpasterstwo innych wyznań w tych instytucjach.

Równolegle z uporządkowaniem kwestii finansowych na styku z państwem, Kościół katolicki we Włoszech dokonał zasadniczej reformy swych wewnętrznych finansów. W 1991 r. w każdej diecezji utworzono specjalny diecezjalny instytut utrzymania duchowieństwa. Jednocześnie zlikwidowano wszystkie beneficja kościelne, a należące do nich majątki przeniesiono do tychże instytutów.

Równocześnie - na szczeblu krajowym - utworzony został Centralny Instytut Utrzymania Duchowieństwa. Dochody uzyskiwane przez diecezjalne instytuty stanowią 11,8 % wpływów Centralnego Instytutu, darowizny na rzecz Kościoła - 3,5 %, a środki pochodzące z "otto per mille" - 84, 6 %. Środki te trafiają do Centralnego Instytutu, który wypłaca później comiesięczne dodatki do wynagrodzeń osobom duchownym.

Podstawowym zamysłem dokonanej przez Kościół reformy było wprowadzenie jednakowych wynagrodzeń duchowieństwa. Wcześniej zarobki każdego duchownego były inne. Obecnie o wysokości zarobków księdza decyduje jedynie pełniona funkcja oraz staż pracy. Do wyliczenia wysokości wynagrodzeń zastosowany został system punktów. Każdemu duchownemu przypisuje się 80 "punktów wyjściowych", a za każde 5 lat stażu kapłańskiego dolicza się po 2 punkty. Dodatkowe punkty przysługują za pełnienie określonego urzędu. Biskupowi przypisuje się ponadto 40 punktów, wikariuszowi generalnemu 25, wikariuszowi biskupiemu - 18, a proboszczowi parafii liczącej ponad 4 tys. mieszkańców - 10. Dodatkowo biskup może przyznać swoim kapłanom do 25 punktów, w zależności od oceny ich pracy.

Wartość jednego punktu, zgodnie z uchwałą Konferencji Episkopatu, wynosi aktualnie 12,36 euro. W konsekwencji, minimalne wynagrodzenie, jakie może przysługiwać duchownemu (odpowiadające 80 punktom), to 988,8 euro. Natomiast przeciętne wynagrodzenie włoskich duchownych (odpowiadające 108 punktom), to 1334,88 euro miesięcznie.

W sytuacji kiedy dany kapłan nie posiada innych dochodów, całość tej sumy wypłacana mu Centralny Instytut Utrzymania Duchowieństwa. Od tej sumy odlicza się jednak dochody otrzymywane przez duchownego w swej parafii oraz otrzymywane z tytułu innej pracy np. jako nauczycieli religii w szkołach, czy funkcji kapelańskich w wojsku, szpitalach bądź w więzieniach. Centralny Instytut opłaca też za duchownych składki emerytalne oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Instytut ten jest też płatnikiem podatku dochodowego obciążającego duchownych. Podatek oblicza się nie tylko od kwoty wypłacanej przez Instytut, ale również od kwot wypłacanych duchownym przez kościelne jednostki organizacyjne, przy których pełnia oni posługę.

W 2010 r. Instytut Centralny wydatkował na utrzymanie duchownych kwotę ponad 338 mln euro, uzupełniając "wynagrodzenie" nieco ponad 34 tysięcy duchownych.