Prokuratura Krajowa: od 2016 umorzono 29 postępowań ws. pedofilii księży. Tylko 15 spraw uznano za "nietrafione"

Od 2016 r. prokuratury umorzyły 29 postępowań o przestępstwa seksualne wobec małoletnich, w których wskazywanym sprawcą była osoba duchowna – poinformowała Prokuratura Krajowa. W informacji przekazanej Rzecznikowi Praw Obywatelskich PK zaznaczyła, że 16 spraw umorzono zasadnie (głównie z powodu przedawnienia karalności), inne umorzenia PK oceniła jako przedwczesne lub nietrafne. W sprawach przedstawionych w filmie „Tylko nie mów nikomu" skazano tylko jednego księdza - Pawła K. Resztę spraw umorzono.

W maju 2019 r. w internecie ukazał się film pt. „Tylko nie mów nikomu” autorstwa Marka i Tomasza Sekielskich. Film zawierał nieznane wcześniej przypadki molestowania seksualnego dzieci przez duchownych (głównie sprzed wielu lat). Głos zabrały w nim m.in. dorosłe już ofiary, których dzisiejszą konfrontację z prześladowcami zarejestrowano ukrytą kamerą.

W opublikowanej na swoich stronach informacji Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że z własnej inicjatywy zainteresował się reakcją organów ścigania na informacje z filmu. Adam Bodnar z uznaniem przyjął decyzję o powołaniu przez Prokuratora Generalnego zespołu prokuratorów w celu przeanalizowania zdarzeń przedstawionych w filmie Sekielskich.

RPO poprosił Prokuratora Krajowego o informacje o działaniach zespołu. Zapytał też, czy przedmiotem jego zainteresowania jest kwestia odpowiedzialności karnej osób nadzorujących pracę poszczególnych księży, które - mając wiarygodną informację o możliwości popełnienia przestępstw seksualnych wobec dzieci - zaniechały poinformowania o tym organów ścigania. Za takie niezawiadomienie może grozić kara do 3 lat pozbawienia wolności.

W odpowiedzi do RPO prokuratorzy poinformowali o przeprowadzeniu szczegółowej analizy filmu, pozwalającej na ustalenie postępowań karnych, których zakres - w odniesieniu do części osób wskazywanych jako sprawcy - obejmował zdarzenia z filmu. Z informacji tej wynika, że spośród sprawców, o których była mowa w filmie, skazany został tylko jeden ksiądz - Paweł K. a resztę spraw umorzono.

Jednocześnie podjęto decyzję o analizie umorzonych postępowań przygotowawczych w sprawie wszystkich przestępstw seksualnych osób duchownych wobec małoletnich od 2016 r.

Zastępca Prokuratora Generalnego Krzysztof Sierak poinformował RPO, że w Departamencie Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej zakończono badanie umorzonych postępowań przygotowawczych o czyny z art. 197 § 3 pkt 2, 197 § 4 oraz 200 § 1 Kodeksu karnego, popełnione od początku 2016 r., w których wskazywanym sprawcą miała być osoba duchowna. Dokonano też weryfikacji przedstawionych przez poszczególne prokuratury regionalne stanowisk z oceną decyzji w poszczególnych sprawach.

Z nadesłanej puli 30 spraw karnych, decyzje o umorzeniu postępowania przygotowawczego podjęte zostały w 29 sprawach. Jedna sprawa zakończyła się decyzją o odmowie wszczęcia postępowania.

KAI zapytała Prokuraturę Krajową o uściślenie informacji na temat liczby umorzonych spraw, gdyż RPO podaje w swej informacji liczby 30 i 29. PK potwierdziła, że prokuratury regionalne nadesłały do Departamentu Postępowania Przygotowawczego PK akta 30 spraw.

"W toku przeprowadzonego badania stwierdzono, że tylko 29 spraw zostało zakończonych decyzją o umorzeniu postępowania przygotowawczego, zaś 1 sprawa została zakończona odmową wszczęcia postępowania przygotowawczego. Jednakże z racji przekazania akt tej sprawy do Prokuratury Krajowej i to postępowanie, pomimo rodzaju decyzji pozostającej poza zakresem planowanego badania, poddane zostało analizie aktowej i ujęte w jego sprawozdaniu końcowym" - czytamy w odpowiedzi Prokuratury Krajowej.

Liczba 29 spraw to "ilość wszystkich spraw karnych, w których wskazywanym sprawcą była osoba duchowna, umorzonych o czyny z art. 197 § 3 pkt 2 k.k., art. 197 § 4 k.k. oraz art. 200 § 1 k.k., mających mieć miejsce od początku 2016 r. do chwili nadesłania akt spraw przez prokuratury regionalne do Prokuratury Krajowej".

W 13 sprawach za podstawę umorzenia postępowania karnego przyjęto przepis art. 17 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego (brak znamion czynu zabronionego), w 12 sprawach - art. 17 § 1 pkt 1 Kpk (niepopełnienie czynu lub brak danych dostatecznie uzasadniających jego podejrzenie). Dwie sprawy umorzono wobec stwierdzenia przedawnienia karalności (art. 17 § 1 pkt 6 Kpk).

Przedawnienie karalności było także przyczyną decyzji o odmowie wszczęcia postępowania. Ponadto jedno postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 5 Kpk (śmierć podejrzewanego). W innej ze spraw stwierdzono brak znamion czynu ściganego z oskarżenia publicznego i brak interesu społecznego w kontynuowaniu ścigania z urzędu czynu prywatnoskargowego.

Przeprowadzone badanie aktowe pozwoliło na stwierdzenie, że w 16 sprawach wydane decyzje (o umorzeniu postępowania i jedno postanowienie o odmowie wszczęcia) były słuszne.

W pozostałych sprawach decyzje o umorzeniu uznano za przedwczesne lub nietrafne z uwagi na "niewyczerpanie inicjatywy dowodowej" oraz niekompletny materiał dowodowy. Ponadto zajęto stanowisko o potrzebie ich weryfikacji po wykonaniu dodatkowych czynności pozwalających na podjęcie decyzji w przedmiocie podjęcia na nowo umorzonego śledztwa.

W jednej z analizowanych spraw umorzone śledztwo przed przekazaniem akt do Prokuratury Krajowej zostało podjęte na nowo i w dacie badania było w toku.

W jednej sprawie niezasadnie wszczęte zostało śledztwo, mimo jednoznacznego ustalenia przy pierwszej czynności tzw. negatywnej przesłanki procesowej, czyli przedawnienia. Natomiast w innej sprawie niezasadnie umorzono postępowanie przed wszczęciem, co jednak nie wystarczyło do podjęcia prawidłowej decyzji w przedmiocie jego umorzenia.

KAI zapytała też, dlaczego cezurą wyznaczoną przez Prokuraturę Krajową był rok 2016? Według PK było to czas pozwaląjacy na zbadanie "reprezentatywnej ilości spraw".

"Zakres badania obejmujący przedział czasowy od 2016 r. umożliwiał analizę reprezentatywnej ilości spraw i sformułowanie wniosków w zakresie prawidłowości prowadzonego postępowania przygotowawczego z uwzględnieniem aspektu gromadzenia właściwego materiału dowodowego, wyczerpania inicjatywy dowodowej oraz zasadności podjętej decyzji procesowej kończącej postępowanie przygotowawcze" - odpowiedziała Prokuratura Krajowa.

Objęte badaniem sprawy zostały zainicjowane przede wszystkim zawiadomieniami o podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonymi przez rodziców małoletnich pokrzywdzonych, ich opiekunów lub pełnomocników. Zawiadomienia składali także dyrektorzy szkół, do których małoletni uczęszczali lub ich nauczyciele, kuratorzy sądowi, delegaci biskupa lub ich pełnomocnicy oraz inne osoby (m.in. dyrektor hotelu, kolega osoby pokrzywdzonej). W trzech przypadkach zawiadomienia o przestępstwie zostały złożone przez samych pokrzywdzonych.

Jeszcze w 2019 r. Prokuratura Krajowa przekazała RPO informację o postępowaniach karnych, wiążących się lub mogących mieć znaczenie dla oceny zdarzeń i okoliczności ujawnionych w filmie „Tylko nie mów nikomu”.

RPO wyliczył sprawy, jakie zostały poddane prokuratorskiemu badaniu w kontekście głośnego filmu. Są to sprawy:

- Prokuratury Rejonowej w Brodnicy w sprawie doprowadzenia w 2002 r. w M. małoletniego do poddania się innej czynności seksualnej, dokonanego przez ówczesnego proboszcza parafii. Sprawa zakończona 20 czerwca 2013 r. odmową wszczęcia dochodzenia wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Czyny przedawniły się przed 2018 r.

- Prokuratury Rejonowej w Kartuzach w sprawie nękania w internecie Andrzeja S. 27 grudnia 2018 r. wydano decyzję o odmowie wszczęcia dochodzenia, wobec braku wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej.

- Prokuratury Rejonowej w Kartuzach w sprawie zniszczenia w G. drzwi, okna oraz elewacji budynku mieszkalnego i gospodarczego na szkodę Alfreda C. oraz stosowania wobec niego groźby bezprawnej. Postępowanie trwa.

- Prokuratury Rejonowej w Koninie w sprawie doprowadzenia przemocą, groźbą bezprawną bądź podstępem Pawła F. do poddania się innym czynnościom seksualnym od 2000 r. do 2002 r. na terenie sanktuarium w L. S. 2 września a 2015 r. wydano decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa, wobec braku znamion czynu zabronionego. Sąd Rejonowy w Koninie nie uwzględnił zażalenia pokrzywdzonego zażalenia i utrzymał decyzję w mocy. Analiza akt potwierdziła zasadność wydanej decyzji.

- Prokuratury Okręgowej w Łomży w sprawie obcowania z małoletnim od 2012 r. do 2015 r. w G. W. Zarzuty popełnienia przestępstwa obcowania z małoletnim lub innej czynności seksualnej, przy nadużyciu zaufania lub udzieleniu w zamian korzyści majątkowej lub osobistej oraz rozpijania małoletniego przedstawiono Adamowi S. W 2019 r. postępowanie pozostawało w toku.

- Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia - Krzyki Zachód w sprawie zmuszania w 2012 r. do określonego zachowania się Pawła K., groźbą bezprawną spowodowania wobec niego postępowania karnego w przypadku nieprzekazania określonej kwoty pieniężnej. W 2014 r. dochodzenie umorzono wobec braku dostatecznych danych uzasadniających podejrzenie czynu. Analiza akt potwierdziła, że decyzja o umorzeniu postępowania jest słuszna.

- Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia - Krzyki Zachód w sprawie przeciwko Pawłowi K. podejrzanemu, że od 2014 do 2015 r. nękał Łukasza K. telefonami i wiadomościami tekstowymi SMS, wpływając jednocześnie na jego rolę procesową świadka w sprawie Sądu Okręgowego we Wrocławiu. 29 grudnia 2015 r. umorzono dochodzenie, uznając jego niecelowość ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo.

- Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście, która w czerwcu 2007 r. oskarżyła Pawła K. o próbę dokonania w 2005 r. innej czynności seksualnej z trzema małoletnimi (do czego nie doszło, gdyż zatrzymała go policja). W październiku 2008 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia uniewinnił oskarżonego od tych czynów. Za posiadanie treści pornograficznych z udziałem małoletnich skazał go zaś na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu. Po apelacji obrony Sąd Okręgowy we Wrocławiu uniewinnił oskarżonego i od tego czynu - uznał, że w dacie jego popełnienia nie było to przestępstwem. Po kasacji prokuratury Sąd Najwyższy w 2009 r. uchylił ten wyrok. Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy we Wrocławiu utrzymał wyrok I instancji.

- Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we Wrocławiu, która w grudniu 2013 r. skierowała do Sądu Okręgowego we Wrocławiu akt oskarżenia przeciw Pawłowi K. o liczne przestępstwa seksualne wobec małoletnich. 13 stycznia 2015 r. sąd uznał go za winnego i skazał na 7 lat. Zakazał mu też prowadzenia działalności wychowawczej z dziećmi i zobowiązał do podjęcia leczenia ambulatoryjnego sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej, popełnionych w następstwie zaburzenia preferencji seksualnych. W czerwcu 2015 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymał ten wyrok.