Psalm 145,1-13 - chwała Bożego majestatu (I)

Audiencja generalna, 1 lutego 2006 r.

1. Modliliśmy się teraz słowami Psalmu 145 [144], będącego radosnym oddawaniem chwały Panu, który wysławiany jest jako pełen miłości i czuły władca, troszczący się o wszystkie swoje stworzenia. Liturgia proponuje nam ten hymn w dwóch odrębnych częściach, odpowiadających podziałowi tego Psalmu również pod względem poetyckim i duchowym. Obecnie skupimy naszą uwagę na pierwszej części, obejmującej wiersze 1-13.

Psalm sławi Pana przyzywanego i opisanego jako «Król» (por. Ps 145 [144], 1) — obraz Boga dominujący w innych hymnach psalmodycznych (por. Ps 47 [46]; 93 [92]; 96-99 [95-98]). Co więcej, duchową istotą tej pieśni jest właśnie wyraźne i żarliwe sławienie królewskości Boga. Czterokrotnie powtórzone jest w niej hebrajskie słowo malkut — «królestwo» (por. Ps 145 [144], 11-13), wskazujące niejako na cztery główne kierunki istnienia i dziejów.

Wiemy, że ta symbolika królewska, która będzie zajmowała centralne miejsce w przepowiadaniu Chrystusa, jest wyrazem zbawczego planu Boga: nie jest On obojętny wobec ludzkich dziejów, co więcej, pragnie urzeczywistnić w nich — z nami i dla nas — zamysł harmonii i pokoju. Do wypełnienia tego zamysłu wezwana jest także cała ludzkość, aby przyjęła zbawczą wolę Bożą, obejmującą wszystkich «synów ludzkich», «wszystkie pokolenia» oraz «wszystkie wieki». Ma to być powszechne działanie, które wykorzenia zło ze świata, a wprowadza w nim «chwałę» Pana, czyli Jego osobistą obecność, skuteczną i transcendentną.

2. Ku tej istotnej treści Psalmu, wyrażonej właśnie w środku utworu, kieruje się modlitewna pieśń pochwalna Psalmisty, który przemawia w imieniu wszystkich wiernych, a dziś chciałby przemawiać w imieniu nas wszystkich. Najwznioślejszą modlitwą biblijną jest w istocie sławienie dzieł zbawczych, objawiających miłość Pana do swych stworzeń. Psalm nieustannie wysławia «imię» Boga, czyli Jego osobę (por. ww. 1-2), która objawia się przez swoje działanie w dziejach: mowa jest bowiem o «dziełach», «potężnych czynach», «cudach», o «potędze», «wielkości», «sprawiedliwości», «łagodności», «miłosierdziu», «łaskawości» i «dobroci».

Jest to rodzaj modlitwy litanijnej, mówiącej o wejściu Boga w ludzkie sprawy, by całą rzeczywistość stworzoną doprowadzić do pełni zbawienia. Nie jesteśmy zdani na działanie mrocznych sił ani nie pozostajemy sami z naszą wolnością, lecz jesteśmy powierzeni działaniu potężnego i miłującego Pana, który w stosunku do nas ma pewien plan — «królestwo», które trzeba zaprowadzić (por. w. 11).

3. Wspomniane «królestwo» nie opiera się na potędze i panowaniu, na tryumfie i ucisku, jak niestety często bywa w przypadku królestw ziemskich, ale jest ono przestrzenią objawienia, miłosierdzia, dobroci, łaskawości, sprawiedliwości, jak wielokrotnie potwierdzają to wersety wyrażające chwałę.

Syntezą tego Bożego portretu jest werset 8: Pan jest «nieskory do gniewu i bardzo łaskawy». Słowa te nawiązują do przedstawienia się Boga na Synaju, który o sobie powiedział: «Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i łagodny, nieskory do gniewu, bogaty w łaskę i wierność» (Wj 34, 6). Jest to przygotowanie wyznania wiary św. Jana apostoła, który w odniesieniu do Boga mówi nam po prostu, że jest On miłością: Deus caritas est (por. 1 J 4, 8. 16).

4. Naszą uwagę skupiamy nie tylko na tych pięknych słowach, ukazujących nam Boga «nieskorego do gniewu i bogatego w miłosierdzie», zawsze gotowego przebaczyć i pomóc, ale także na następnym, bardzo pięknym wersecie 9: «Pan jest dobry dla wszystkich, a Jego miłosierdzie nad wszystkim, co stworzył». Oto słowa do rozważenia, słowa pociechy, wyrażenie pewności, którą On wnosi w nasze życie. W odniesieniu do tego św. Piotr Chryzolog (ok. 380 — ok. 450) w Drugiej mowie o poście pisze: «'Wielkie są dzieła Pana': ale tę wielkość, którą widzimy w wielkości stworzenia, tę potęgę przewyższa wielkość miłosierdzia. Istotnie, prorok mówi: 'Wielkie są dzieła Pana', a następnie w innym miejscu dodaje: 'Jego miłosierdzie przewyższa wszystkie Jego dzieła'. Bracia, miłosierdzie wypełnia niebo, wypełnia ziemię. (...) Oto dlaczego wielkie, hojne i jedyne miłosierdzie Chrystusa, który pozostawił wszelki sąd na jeden tylko dzień, przeznaczyło cały czas człowieka na rozejm pokuty. (...) Oto dlaczego powierza się całkowicie miłosierdziu prorok, który nie pokładał ufności we własnej sprawiedliwości: 'Zmiłuj się nade mną, o Boże — mówi — w ogromie swego miłosierdzia' (Ps 51 [50], 3)» (42, 4-5: Sermoni 1-62 bis, Scrittori dell'Area Santambrosiana, 1, Mediolan-Rzym 1996, ss. 299. 301).

Również i my zwróćmy się do Pana: «Zmiłuj się nade mną, Boże, który jesteś wielki w miłosierdziu».

Streszczenie katechezy w języku polskim, odczytane podczas audiencji generalnej:

Psalm, który dzisiaj rozważamy, jest litanijną modlitwą skierowaną do Boga, który wchodzi w ludzkie dzieje, aby całe stworzenie wynieść do zbawczej pełni. Dzięki tej obecności nie jesteśmy zdani na łaskę i niełaskę ciemnych mocy, nie jesteśmy osamotnieni w naszej wolności, ale stajemy się uczestnikami działania Boga potężnego i kochającego, który panuje w swoim królestwie. A nie jest to królestwo zbudowane na sile, panowaniu i ucisku, ale na miłosierdziu, czułości, dobroci, sprawiedliwości i łasce.

Benedykt XVI