Środa Popielcowa, 5 marca 2003

1. «Na Syjonie dmijcie w róg, zarządźcie święty post, ogłoście uroczyste zgromadzenie. Zbierzcie lud, zwołajcie świętą społeczność» (Jl 2, 15-16). Te słowa proroka Joela, przed chwilą odczytane, ukazują wspólnotowy wymiar pokuty. Oczywiście, skrucha musi rodzić się w sercu, które w myśl antropologii biblijnej jest ośrodkiem głębokich intencji człowieka. Akty pokutne muszą być jednak przeżywane także razem z członkami wspólnoty. Zwłaszcza w trudnych chwilach, po wielkim nieszczęściu lub w obliczu niebezpieczeństwa, słowo Boże, wypowiadane przez usta proroków, zazwyczaj wzywało wierzących do podjęcia pokuty: wzywani byli wszyscy bez wyjątku, od starców po dzieci; wszyscy łączyli się, by błagać Boga o zmiłowanie i przebaczenie (por. Jl 2, 16-18).

2. Wspólnota chrześcijańska słyszy to gorące wezwanie do nawrócenia, w chwili gdy podejmuje drogę wielkopostną, rozpoczynającą się starożytnym obrzędem posypania głów popiołem. Ten gest, mogący niektórym wydać się przestarzały, jest niewątpliwie daleki od mentalności współczesnego człowieka, tym bardziej więc powinniśmy wniknąć w jego sens i odkryć jego szczególną moc. Posypując głowy wiernych popiołem, kapłan powtarza słowa: «Pamiętaj, że prochem jesteś i w proch się obrócisz». Obracanie się w proch jest na pozór wspólnym losem ludzi i zwierząt. Istota ludzka nie składa się jednak tylko z ciała, lecz także z ducha; o ile przeznaczeniem ciała jest przemiana w proch, o tyle duch jest stworzony do nieśmiertelności. Ponadto wierzący wie, że Chrystus zmartwychwstał, pokonując także śmierć ciała. I ku tej perspektywie również on zmierza z nadzieją.

3. Przyjęcie popiołu na głowę oznacza zatem, że uznajemy się za stworzenia uczynione z ziemi i dla ziemi przeznaczone (por. Rdz 3, 19); oznacza zarazem przyznanie, że jesteśmy grzesznikami, potrzebującymi Bożego przebaczenia, aby móc żyć zgodnie z Ewangelią (por. Mk 1, 15); oznacza wreszcie umocnienie nadziei na ostateczne spotkanie z Chrystusem w chwale i pokoju nieba. Ta radosna perspektywa zobowiązuje wierzących do czynienia wszystkiego, co możliwe, by już w czasie obecnym uzyskać cząstkę przyszłego pokoju. Wymaga to oczyszczenia serca i umocnienia komunii z Bogiem i z braćmi. Temu służą modlitwa i post, do których wezwałem wiernych w obliczu wiszącej nad światem groźby wojny. Przez modlitwę oddajemy się całkowicie w ręce Boga, i tylko od Niego oczekujemy autentycznego pokoju. Poszcząc, przygotowujemy serce do przyjęcia od Pana pokoju najbardziej upragnionego daru i szczególnego znaku nadejścia Jego Królestwa.

4. Modlitwie i postowi muszą jednak towarzyszyć dzieła sprawiedliwości; nawrócenie musi przejawiać się w otwartości i solidarności. Starożytny prorok poucza w związku z tym: «Czyż nie jest raczej postem, który Ja wybieram: rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy niewoli, wypuścić na wolność uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać?» (Iz 58, 6). Nie będzie pokoju na ziemi, dopóki będą istniały ucisk narodów, niesprawiedliwość społeczna i brak równowagi gospodarczej, utrzymujące się do tej pory. Lecz aby mogły nastąpić wielkie, pożądane zmiany strukturalne, nie wystarczą inicjatywy i interwencje zewnętrzne; potrzebne jest przede wszystkim powszechne nawrócenie serc do miłości.

5. «Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem» (Jl 2, 12). Można by powiedzieć, że przesłanie dzisiejszej liturgii streszcza się w tym usilnym wezwaniu Boga do nawrócenia serca. Zostaje ono powtórzone przez apostoła Pawła w drugim czytaniu: «W imię Chrystusa prosimy: pojednajcie się z Bogiem! (...) Oto teraz czas upragniony, oto teraz dzień zbawienia» (2 Kor 5, 20; 6, 2). Oto czas sprzyjający, drodzy bracia i siostry, by zastanowić się nad naszą postawą względem Boga i braci. Oto dzień zbawienia, w którym trzeba dogłębnie przeanalizować kryteria kierujące nami w codziennym życiu. Dopomóż nam, Panie, byśmy całym sercem nawrócili się do Ciebie — Drogi, która prowadzi do zbawienia, Prawdy, która wyzwala, Życia, które nie zna śmierci.