Stan duchowieństwa w Polsce. Co mówi nowy raport ISKK?

Jaki jest aktualny stan duchowieństwa w Polsce, oczywiście w liczbach? Co roku informuje o tym ISKK, choć niestety z rocznym „opóźnieniem”. Niedawno został opublikowany raport obejmujący pandemiczny rok 2021.

Ilu mamy księży w Polsce? Ilu z nich pracuje w parafiach? Jak kształtuje się liczba alumnów w seminariach? Ilu mamy biskupów i jakie zmiany czekają nas w tym roku w diecezjach? Mówi o tym nowe "Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia", czyli opracowanie zawierające wyniki badań statystycznych prowadzonych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. Witolda Zdaniewicza w roku 2021. 

Ilu jest księży w Polsce?

Zebrane dane mówią o 2021 roku i na ich podstawie można stwierdzić, że w 2021 roku w Polsce było o 224 mniej kapłanów niż w rok wcześniej i aż o 994 mniej niż w roku 2015. To wyliczenia oparte o liczbę księży inkardynowanych do diecezji, a jak podaje raport, w 2021 roku było ich 23 984.

Najwięcej księży, bo aż 1512, było w 2021 roku w diecezji tarnowskiej, ponad tysiąc posługuje w archidiecezji krakowskiej (1145) oraz katowickiej (1007 kapłanów). Najmniejszymi diecezjami pod względem liczby księży, nie wliczając Ordynariatu Polowego WP były diecezja drohiczyńska z 253 księżmi, elbląska z 262 kapłanami i ełcka, w której księży jest 302.

Co to znaczy, że ksiądz jest inkardynowany?

Inkardynacja to jedno ze słów sprawiających czasem kłopoty, tymczasem oznacza rzecz bardzo prostą, czyli przynależność księdza do konkretnego miejsca: na ogół diecezji lub zakonu. Kwestię tę reguluje kodeks prawa kanonicznego, który w kan. 265 mówi: „Każdy duchowny powinien być inkardynowany do jakiegoś Kościoła partykularnego albo do prałatury personalnej, albo do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego lub do jakiegoś stowarzyszenia, które posiada tę zdolność, tak że nie może być duchownych nikomu nie podlegających czyli tułaczy.”

Tak więc inkardynacja księdza to włączenie go w struktury kościelne tak, by było jasne, gdzie przynależy i komu podlega. Kodeks nie pozwala księżom być „wolnymi strzelcami” czy, jak to ujmuje wspomniany kanon, „tułaczami”, więc gdy kapłan z jakichś przyczyn formalnie opuszcza swoją dotychczasową diecezję, musi zostać włączony w struktury innej diecezji.

Ilu księży w Polsce pracuje w parafiach?

Czy każdy ksiądz musi pracować w parafii? Nie, i różnica między liczbą księży w Polsce a tych, którzy pracują w parafiach pokazuje, że to nie jedyny obszar, w którym księża posługują. Poza posługą na parafii księża pełnią także funkcję dyrektorów dzieł kościelnych, jak np. placówki Caritas czy domy rekolekcyjne, są wykładowcami na uczelniach lub pracują w swoich diecezjalnych kuriach. W liczbie inkardynowanych kapłanów są także nie pracujący już na parafiach księża emeryci

Jak podaje raport, z 10 352 polskich parafii aż 9680 jest diecezjalnych (pozostałe są zakonne). Gdy spojrzymy na ostatnie kilka lat, ta liczba się zmienia – od 2015 roku ilość parafii zwiększyła się o 104, ale względem 2020 roku w 2021 „ubyło” ich dziewięć. W parafiach w 2021 roku posługiwało 20 135 księży, co znaczy, że niemal cztery tysiące duchownych, czyli niemal jedna szósta księży diecezjalnych (dokładnie 3849) pracuje poza parafiami (lub jest na emeryturze). 

Najwięcej księży pracujących poza parafią ma diecezja tarnowska – aż 442 na 1512 przypisanych do niej kapłanów. Niemal jedna trzecia księży posługuje poza strukturami parafialnymi także m.in. w archidiecezji białostockiej, częstochowskiej, łomżyńskiej, siedleckiej czy katowickiej, ale są też diecezje, w których w parafiach są zaangażowani w zasadzie wszyscy księża – tak jest na przykład w diecezji toruńskiej, legnickiej czy też elbląskiej, w której jest 262 inkardynowanych księży, ale o dwóch więcej pracowało w 2021 roku w elbląskich parafiach.   

Ilu jest w Polsce biskupów?

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego nie podaje w raporcie za 2021 rok liczby polskich biskupów, ale informacje o biskupach ordynariuszach, biskupach pomocniczych i seniorach można znaleźć na stronie Konferencji Episkopatu Polski. Według aktualnego stanu to 44 biskupów diecezjalnych, 54 biskupów pomocniczych i 49 biskupów seniorów. Oznacza to, że aktualnie w Polsce jest 147 biskupów (w porównaniu do 2015 roku o 15 mniej).

Najbliższe zmiany w polskim episkopacie

Zgodnie z prawem biskup pełni swoją funkcję do 75 roku życia i zwyczajowo w dniu urodzin składa na ręce papieża rezygnację. Ilu polskich biskupów odejdzie w najbliższym czasie? Na przyjęcie rezygnacji przez Franciszka czeka gliwicki biskup Jan Kopiec, który 22 grudnia skończył 75 lat. W maju 2023 dokona się również zmiana w archidiecezji katowickiej, której obecny abp Wiktor Skworc także ukończy 75 lat.

Więcej zmian przyniesie rok 2024, kiedy rezygnację z funkcji z powodu wieku złoży czterech kolejnych biskupów: w lutym biskup diecezjalny koszalińsko-kołobrzeski Edward Dajczak, w lipcu arcybiskup metropolita krakowski Marek Jędraszewski, w październiku arcybiskup metropolita poznański i przewodniczący KEP  Stanisław Gądecki, a w grudniu biskup diecezjalny elbląski Jacek Jezierski.

Najstarszy polski biskup ma 99 lat

Najstarszym hierarchą jest urodzony w 1924 roku, za moment 99-letni abp Stanisław Szymecki, senior białostocki, który w styczniu przyszłego roku może świętować setne urodziny. Niewiele młodsi są bp Kazimierz Romaniuk (1927), bp Julian Wojtkowski (1927), bp Władysław Bobowski (1932), bp Alfons Nossol (1932), bp Henryk Muszyński (1933) i bp Janusz Zimniak (1933).

Polscy biskupi przed pięćdziesiątką

Najmłodszym polskim biskupem jest obecnie bp Maciej Małyga, biskup pomocniczy wrocławski urodzony w 1979 roku. Przed pięćdziesiątką są oprócz niego jeszcze czterej biskupi: ełcki biskup pomocniczy Dariusz Zalewski (ur. 1974), gdański biskup pomocniczy Piotr Przyborek (ur. 1976), biskup pomocniczy diecezji zielonogórsko-gorzowskiej Adrian Put (ur. 1978) oraz biskup pomocniczy lubelski Adam Bab (ur. 1974).  

Źródło: KAI / ISKK / episkopat.pl / mł