W Polsce pielgrzymuje pieszo pół mln. ludzi

Co roku w Polsce od 400 do 500 tys. osób pielgrzymuje pieszo do różnych sanktuariów, z czego aż 230-250 tys. na Jasną Górę. W całym kraju jest ok. 500 sanktuariów pielgrzymkowych, coraz chętniej Polacy wędrują też do tych zagranicznych – również pieszo. W tym roku, z racji Roku Jakubowego, popularne są trasy do Santiago de Composteli. Rokrocznie kilkadziesiąt tysięcy Polaków jedzie też do Ziemi Świętej.

Ale Polacy pielgrzymują nie tylko pieszo. Pielgrzymki autokarowe, rowerowe, konne, na rolkach, z wykorzystaniem samochodów osobowych czy nawet samolotem, nikogo już nie dziwią. W ten sposób rocznie pielgrzymuje do wybranego miejsca kultu 7-8 mln Polaków, co stanowi ok. 15 proc. ludności naszego kraju. Polscy pielgrzymi stanowią od 3-5 proc. wszystkich chrześcijan pielgrzymujących na świecie i 20 proc. pielgrzymujących Europejczyków – wynika z badań prowadzonych przez Zakład Geografii Religii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kalwaria Zebrzydowska, Łagiewniki, Licheń, Góra św. Anny – to najbardziej znane pielgrzymom miejsca oprócz Jasnej Góry. Popularność niektórych – jak Łagiewnik i Lichenia – cały czas wzrasta. Ostatnio rocznie te dwa sanktuaria odwiedza po 2 mln pielgrzymów.

Największy ruch pielgrzymkowy – rożnymi rodzajami środków transportu - rocznie odnotowuje Jasna Góra - aż 4 mln osób, w tym ok. 400 tys. obcokrajowców. Dla porównania do Lourdes rocznie pielgrzymuje 6 mln osób z całego świata, do Fatimy - 5 do 6 mln. Największe sanktuarium maryjne na świecie znajduje się w Guadalupe w Meksyku, gdzie przyjeżdża ponad 12 mln pielgrzymów rocznie. Polacy bardzo licznie wyjeżdżają do Ziemi Świętej, by odwiedzać miejsca, gdzie żył, nauczał i został ukrzyżowany Jezus Chrystus. Wg danych Ministerstwa Turystyki Izraela, co roku granicę z polskim paszportem przekracza 40-60 tys. osób. Pielgrzymi, czyli osoby przyjeżdżające w celach religijnych, to 75-85 proc. wszystkich wjeżdżających.

Na uwagę zasługuje fakt, że Jasna Góra jest największym na świecie ośrodkiem kultu maryjnego, który nie jest związany z objawieniami Matki Bożej lecz z kultem świętej ikony. Wszystkie inne wielkie ośrodki maryjne zawdzięczały swój rozwój objawieniom Maryi.

Tradycja pieszego wędrowania do Częstochowy sięga XV wieku. Ówcześni pątnicy szli z Krakowa. Jednym z najstarszych szlaków pielgrzymkowych jest też ten wiodący z Warszawy. Mieszkańcy stolicy przemierzają tę trasę od 1711 roku, bez względu na historyczne wydarzenia i polityczne uwarunkowania - pielgrzymowali nawet podczas Powstania Warszawskiego. Piesze pielgrzymki na Jasna Górę trwają od kilku do 20 dni. Uczestnicy kaszubskiej pielgrzymki z Helu mają do pokonania 638 km.

Zdaniem prof. Antoniego Jackowskiego, kierownika Zakładu Geografii Religii, coraz większą popularnością wśród pątników cieszą się sanktuaria związane z Miłosierdziem Bożym – a jest ich w Polsce kilkadziesiąt. Najpopularniejsze z nich to oczywiście sanktuarium w Łagiewnikach pod Krakowem, które konsekrował Jan Paweł II w 2002 roku. To sanktuarium może się poszczycić największym światowym rozgłosem – przyjeżdżają tu pielgrzymi z 89 krajów świata.

Piesi pielgrzymi obierają za cel swoich wędrówek także sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. Ojcowie bernardyni, opiekujący się nim, nie prowadzą dokładnych statystyk pieszych grup. Najwięcej jest bowiem autokarowych pielgrzymek. Zakonnicy liczą jednak wszystkich pielgrzymów, których rocznie przybywa tu 1,5 mln. Wzrost ruchu pielgrzymkowego odnotowali po ostatniej wizycie Jana Pawła II w 2002 roku, jego śmierci w 2005 r. oraz wizycie Benedykta XVI w maju 2006 r.

Podobnie jak w całym świecie katolickim, w Polsce dominują zdecydowania sanktuaria maryjne. Jest ich u nas około 430, ponad 85 proc. wszystkich sanktuariów, z tego ponad 200 posiada koronowane wizerunki Matki Bożej.

Większość sanktuariów - ok. 300 - to ośrodki o charakterze lokalnym. Właściwie w każdym dekanacie jest sanktuarium, do którego pielgrzymują wierni przynajmniej raz w roku z okazji święta patrona. Dla większości sanktuariów brakuje danych statystycznych dotyczących liczby odwiedzających je pielgrzymów. Najlepiej rozwiniętą bazę danych posiada Jasna Góra.

Mapa sanktuariów w Polsce nie jest jednolita. Jest kilka obszarów gdzie występuje wyraźna koncentracja: w Karpatach jest ponad 130 sanktuariów i ośrodków pielgrzymkowych, a więc blisko 15 proc. takich miejscowości w Polsce, z których ponad 30 posiada koronowane wizerunki Matki Bożej - ponad 20 proc. tych wizerunków w kraju. Główną rolę odgrywają: Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska, Tuchów i Ludźmierz. Tak znaczne nagromadzenie miejsc kultu religijnego wyróżnia Karpaty spośród innych obszarów górskich - zarówno Polski, jak i świata chrześcijańskiego. Drugim regionem, o dość dużym "zagęszczeniu" sanktuariów jest Wyżyna Krakowska-Częstochowska, gdzie znajduje się ponad 40 ośrodków pielgrzymkowych, czyli 8 proc. ogółu w Polsce, z tego blisko 15 z koronowanymi wizerunkami Maryi - 9 proc. ogółu.

Jak podkreśla prof. Jackowski, szczegółową statystykę zagranicznego pielgrzymowania Polaków prowadzi tylko z Watykan. Rocznie przyjeżdża tam z Polski 60 do 100 tys. osób. Popularne są sanktuaria w Lourdes, Fatimie i Medjugorie. Można przyjąć, że ponad 200 tys. Polaków co roku wyjeżdża na zagraniczną pielgrzymkę. Najbardziej popularnym środkiem transportu jest autokar, nie tylko ze względu na cenę, ale także dlatego, że po drodze można zwiedzić jeszcze wiele innych miejsc. Od kilku lat popularnością zaczęły się cieszyć również piesze pielgrzymki za granicę. Najdłuższą tradycję ma piesza pielgrzymka z Suwałk do Wilna, do Ostrej Bramy, która wyrusza w lipcu. A od kilku lat "chodzi" również pielgrzymka z Podhala do Luboczy na Słowacji.

Na świecie rocznie pielgrzymuje ok. 300 mln osób, z czego 50 proc. to chrześcijanie. I to nie tylko katolicy. W Polsce co roku kilka tysięcy pieszych pielgrzymów zmierza na górę Grabarkę, by 19 sierpnia uczestniczyć w prawosławnym święcie Przemienienia Pańskiego. Każdy pątnik niesie ze sobą krzyż, który potem zostawi w lesie otaczającym cerkiew. W samej uroczystości bierze udział kilkadziesiąt tysięcy wiernych, którzy dojeżdżają na górę Grabarkę autokarami i samochodami. Oprócz Polaków pielgrzymują tu prawosławni Białorusini, Słowacy i Czesi. W Polsce jest jeszcze jeden prawosławny ośrodek o zasięgu krajowym - Jabłeczna, dwa ośrodki o zasięgu ponadregionalnym - Supraśl i Góra Jawor oraz ponad 10 o zasięgu regionalnym.

Pielgrzymują także członkowie wspólnot żydowskich - odwiedzają groby osób zmarłych w opinii świętości. Jednym z głównych ośrodków życia religijnego Żydów zawsze był i jest nadal Kraków. Na cmentarzu Remuh pojawiają się pielgrzymi żydowscy ze wszystkich zakątków świata. Ważnym ośrodkiem kultu chasydów jest Leżajsk. Po II wojnie światowej niezwykłym miejscem kultu i pamięci stał się Oświęcim.

Wędrują też polscy wyznawcy islamu - polscy Tatarzy przez lata wędrowali do miejscowości Łowczyce i Sieniawce w dawnym województwie nowogródzkim, które aktualnie znajdują się poza granicami Polski. Te pielgrzymki zastępowały im odbywanie pielgrzymki do Mekki. Obecnie życie religijne wyznawców islamu koncentruje się w Bohonikach i Kruszynianach.