Warszawa: Piotr Cywiński otrzymał papieski medal „Pro Ecclesia et Pontifice”

Piotr Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau odebrał dziś w Warszawie krzyż „Pro Ecclesia et Pontifice”. W imieniu Franciszka medal przekazał mu metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz. W uroczystości bierze udział nuncjusz apostolski w Polsce abp Salvatore Pennacchio, a laudację na cześć uhonorowanego wygłosi metropolita łódzki abp Grzegorz Ryś.

Udostępniamy tekst laudacji abp. Grzegorza Rysia wygłoszonej z okazji odznaczenia dr. Piotra Cywińskiego medalem "Pro Ecclesia et Pontifice" 14 stycznia w Domu Arcybiskupów Warszawskich. Uroczystość wręczenia papieskiego medalu odbyła się z udziałem nuncjusza apostolskiego abp. Salvatore Pennacchio i metropolity warszawskiego kard. Kazimierza Nycza oraz zaproszonych gości:

Bardzo dziękuję Ks. Kardynałowi Kazimierzowi za wyznaczenie mi zaszczytnego zadania wygłoszenia Laudacji Piotra Cywińskiego z okazji odznaczenia go medalem Pro Ecclesia et Pontifice.

Odznaczenie otrzymuje człowiek jeszcze nie 50-letni (!), który swoją aktywnością mógłby spokojnie obdzielić kilka życiorysów. Odznaczenie jest ‘kościelne’, więc na początek wypada wyróżnić z niej te obszary działania Laureata, które dotyczą wprost życia eklezjalnego. Na pierwsze miejsce wysunie się tutaj najpierw  członkostwo (od 1993 r.), następnie 5-letnia wice-prezesura, a w końcu 10-letnia prezesura w warszawskim KIK-u (do 2010 r.). Jezus mówi: “Poznacie ich po owocach…” (Mt 7, 16. 20) – nie od rzeczy będzie więc tutaj powiedzieć, iż stołeczny KIK jest dzisiaj z całą pewnością najważniejszym i najbardziej twórczym Klubem Inteligencji Katolickiej w Polsce, podejmującym nie tylko odważną refleksję, ale równie odważne (i ważne!) działania – tak wewnątrzkościelne (jak np. Inicjatywa “Zranieni w Kościele”), jak i szersze: społeczne. Obecny jest też twórczo na polu ściśle pastoralnym (np. w duszpasterstwie rodzin i młodzieży) i duchowym (organizując rekolekcje). W jakiej mierze ta dzisiejsza znacząca rola warszawskiego Klubu bierze się z pracy i zaangażowania poprzedniego Prezesa – powinni powiedzieć  członkowie.

To w warszawskim KIK-u powstało w 2002 roku Forum Świętego Wojciecha, a Piotr Cywiński został (aż do roku 2009) pierwszym przewodniczącym Rady tegoż Forum, i – w konsekwencji – współtwórcą pierwszych Zjazdów Gnieźnieńskich ( 1 2003, 2004, 2005 i 2007 roku). W 2004 roku – również w związku ze swoją działalnością w KIK-u – został Piotr Cywiński wybrany na prezesa europejskiej “Pax Romana” i pełnił tę funkcję przez następne 4 lata).

Dodajmy  do tego jeszcze pracę z Zespole Episkopatu Polski ds. rozmów z Kościołem Greckokatolickim na Ukrainie, członkostwo w Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, a także w Radach fundacji na rzecz Maximilian-Kolbe-Werk oraz Centrum Informacji, Spotkań, Dialogu, Wychowania i Modlitwy w Oświęcimiu – sam katolog, i to jedynie wewnątrz-kościelnych (!) funkcji staje się trudny do ogarnięcia…

“To by już nam wystarczyło. DAYENU DAYENU DAYENU…”. Ale myślę, że prawdziwy przełom w życiu Piotra Cywińskiego, i najważniejszy – moim zdaniem – tytuł do przyznania mu medalu Pro Ecclesia et Pontifice nie został jeszcze przez nas zasygnalizowany. Wyznaczają go dwie daty: roku 2000 Piotr Cywiński został członkiem i pierwszym Sekretarzem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, powołanej do życia przez ówczesnego premiera, prof. Jerzego Buzka; zaś sześć lat później został Dyrektorem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau – najważniejszego Miejsca Pamięci na świecie

Co to znaczy być Dyrektorem Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau?

To znaczy najpierw wziąć na siebie odpowiedzialność za udostępnienie tego miejsca 2 300 000 ludzi (w 2019 r.), którzy chcą je nawiedzić (z czego absolutna większość chce to uczynić z wykwalifikowanym przewodnikiem). [Są momenty szczególne, jak np. umożliwienie odwiedzenia Auschwitz Birkenau ponad 155 tysiącom uczestników Światowych Dni Młodzieży w Krakowie (w kilka dni!)]. To samo w sobie niewyobrażalne wręcz wyzwanie logistyczne. A przecież “udostępnienie” nie spowadza się jedynie do rozwiązania problemów logistycznych. Oprowadzenie kogokolwiek po tym Miejscu Pamięci jest punktem dojścia – jest zwieńczeniem (owszem, CELEM!) niewyobrażalnej wręcz pracy i różnorodnych działań, takich jak:

Konserwacja obiektów: bardzo zróżnicowanych, ale również już wtedy, gdy powstawały mało-trwałych, raczej tymczasowych i prowizorycznych;

Pozyskiwanie nowych obiektów i źródeł;

Praca badawcza, głównie archiwalna;

A na niej zbudowana działalność wydawnicza i edukacyjna [tu trzeba podkreślić pracę Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście];

Sesje naukowe i popularno-naukowe; seminaria; kursy; prawdziwe studia (organizowane samodzielnie lub we współpracy); projekty edukacyjne, e-learning;

Praca wystawiennicza [przepracowanie niemal całej ekspozycji; ale także: ogromny zakres udostępnień internetowych];

Wydarzenia rocznicowe;

Wolontariat etc.

To wyliczanie można by ciągnąć w nieskończoność… Na to wszystko potrzeba wielkiego zmysłu organizacyjnego; finansów  [stąd powstała w 2009 r. Fundacja Auschwitz-Birkenau, z kapitałem wieczystym 120 mln euro]; trzeba też niezwykłej wręcz umiejętności zbierania, dobierania i przewodzenia ludziom. Przede wszystkim jednak potrzeba – w tym MIEJSCU – niesłychanej wrażliwości. Wrażliwości wobec potencjalnego SŁUCHACZA. I wobec najważniejszego NARRATORA! Narratorem jest samo MIEJSCE. I OCALENI!

Stąd też głównym imperatywem wszelkich działań Piotra Cywińskiego na terenie dawnego obozu jest zachowanie autentyzmu – konserwacje najbardziej kompetentne i wykorzystujące najnowocześniejsze metody, ale równie ascetyczne i pokorne.

Ocaleni – ich głos w Miejscu Pamięci wysłuchiwany jest z największą uwagą. Także wtedy, gdy na teren obozu wprowadzane są najnowocześniejsze technologie, to jedynie po to, by w każdym miejscu można było usłyszeć historię opowiedzianą przez byłego więźnia.

To właśnie można zidentyfikować jako główny wyznacznik i kierunek działań Piotra Cywińskiego: mając przy sobie oddane grono kompetentnych historyków (i sam będąc z wykształcenia historykiem), sam koncentruje sięna dokumentacji PAMIĘCI. Wystarczy przywołać tytuły jego publikacji:

Marsz śmierci W PAMIĘCI ewakuowanych więźniów Auschwitz

Rampa W PAMIĘCI Żydów deportowanych do Auschwitz

Początki Auschwitz W PAMIĘCI pierwszego transportu polskich więźniów politycznych

Zagłada W PAMIĘCI więźniów Sonderkomando.

Szczególną – prawdziwie wstrząsającą  – dokumentacją pamięci jest też książka “Sny obozowe”, a tekże rozmowa z prof. Władysławem Bartoszewskim w książce “Mój Auschwitz”.

Koncentracja na pamięci, przyznanie jej absolutnego pierwszeństwa w narracji w tym szczególnym miejscu służy wyzwoleniu w odwiedzających postaw już ku SŁUCHANIU! W Auschwitz-Birkenau człowiek MUSI przyjąć jego przesłanie, a nie narzucić mu swoją własną naukę czy (jeszcze gorzej) “politykę” historyczną. Ten wybór wydaje się oczywisty – w rzeczywistości jednak bywa inaczej, i wymaga ogromnej odwagi, by go obronić. Nagradza jednak człowieka niezwykłą zdolnością do prowadzenia DIALOGU, a nie ideologicznego sporu z innymi. Dyrektor Cywiński JEST człowiekiem MĘSTWA i DIALOGU. I ODPOWIEDZIALNOŚCI za dziś. Auschwitz to nie historia: to konfrontacja! Tym, których przeprowadza przez Auschwitz Piotr Cywiński nie proponuje “zwiedzania”; proponuje im “RYTUAŁ PRZEJŚCIA” i to “przejścia” o charakterze PASCHALNYM, głęboko osobistym i angażującym. Opisując to przejście nie mówi “oni – naziście sprzed 75 lat” – mówi “MY”. Pisze: “W dniu wielkiej próby nie zdaliśmy egzaminu. W dobie Zagłady zawiodły wszystkie filary europejskości – starożytne fundamenty myśli i prawa, chrześcijański ład moralny, cały dorobek humanizmu i oświecenia. To wszystko okazało się zbyt słabe. Europę zdominowała bierność wobec zła, które sama wygenerowała.

Za tą konstatacją kryje się nie rezygnacja, lecz wiara, że może być inaczej – że przejście przez Auschwitz nie musi ani przetrącić, anie wygenerować gniew wobec innych. Może – przeciwnie – zmobilizować do opowiedzenia się za dobrem w życiu osobistym i wspólnym. Może zrodzić determinację i wewnętrzny imperatyw budowania lepszego świata.

To właśnie jest najwłaściwszy tytuł do otrzymania medalu Pro Ecclesia et Pontifice.

Celem Kościoła nie jest przecież sam Kościół! Kościół ma swoją misję poza sobą (KK 1): “w każdym człowieku i w całym rodzaju ludzkim”. Człowieka prowadzi do wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem; rodzaj ludzki zaś – do jedności!

Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau jest dziś dzięki ludziom takim jak Piotr Cywiński – wielką przestrzenią budowania jedności całego rodzaju ludzkiego a nie petryfikowania dawnych podziałów. Kto wie, czy to właśnie nie ci ludzie przywracają dziś nadzieję i wiarę w odniesieniu do chrześcijaństwa i Kościoła, które 75 lat temu się “nie -dość-sprawdziły”.

Na koniec chciałem podzielić się myślą, która rezonuje mocno także w moim osobistym doświadczeniu: – Nie byłoby [chyba] Piotra Cywińskiego, strażnika pamięci w Auschwitz-Birkenau, gdyby nie wcześniejszy dużo Piotr Cywiński – mediewista, badacz świętych Wojciecha i Brunona z Kwerfurtu. I nie chodzi mi w tym momencie jedynie o to, że mediewista to historyk, który – jak żaden inny – wie, co to jest krytyka źródła i kocha pracę archiwalną.

Chodzi mi raczej o doświadczenie źródłowe polskiego chrześcijaństwa, zakodowane w osobach i życiu tych dwóch męczenników, ludzi misji prowadzonej ewangelicznymi, ubogimi środkami – gotowymi raczej położyć głowę pod miecz niż samemu się nim posługiwać. Ich zasiew skutuje całą naszą dalszą historią, pozwalając jasno odróżniać w niej ogniwa żywej tradycji od ciągu starych błędów.

Może właśnie dlatego Pan Bóg czasemi wzywa mediewistów do działań bardzo odległych od ich studiów? Jest w tym Boża logika i humor – potwierdzone [ale tylko w wyjątkowych przypadkach] krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice.

***

Piotr Cywiński, od 1 września 2006 r. pełni funkcję dyrektora Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Z wykształcenia jest historykiem mediewistą, absolwentem Uniwersytetu Humanistycznego w Strasburgu (1993) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1995). Doktoryzował się w Instytucie Historii PAN (2002). Od lat jest aktywnym uczestnikiem dialogu polsko-żydowskiego, chrześcijańsko-żydowskiego oraz rozmów między kulturami pogranicza. Od 2000 członek, a w latach 2000–2006 sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Znany jest też ze swoich zainteresowań oraz działań ekumenicznych.

Piotr Cywiński, ur. 16 kwietnia 1972 w Warszawie jest synem Bohdana Cywińskiego. W latach 1982–1993 mieszkał w Szwajcarii i we Francji wskutek emigracji politycznej ojca.

W latach 1996–2000 był wiceprezesem, a w latach 2000–2010 prezesem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. W 2002 współtworzył Forum Świętego Wojciecha, organizujące międzynarodowe Zjazdy Gnieźnieńskie, przewodniczył Forum do stycznia 2009. W latach 2004–2008 był prezesem na Europę światowej federacji intelektualistów katolickich Pax Romana.

W latach 2000–2002 w ramach Instytutu Adama Mickiewicza współkierował Festiwalem „Europalia 2001 Polska”, następnie stworzył serwis internetowy Diapozytyw.pl, w którym dostępne były informacje o historii i kulturze żydowskiej w Polsce. W okresie 2001–2004 był członkiem Rady Konsultacyjnej Organizacji Pozarządowych przy Polskiej Radzie Integracji Europejskiej.

Od maja 2002 członek Zespołu Episkopatu Polski do rozmów z Kościołem greckokatolickim na Ukrainie. Uczestnik także dialogu polsko-żydowskiego, chrześcijańsko-żydowskiego oraz rozmów między kulturami pogranicza.

Od 2000 członek, a w latach 2000–2006 sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Od 1 września 2006 dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Współtwórca Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście i wiceprezes Rady tego Centrum. W 2009 współtwórca i od tamtego czasu prezes Fundacji Auschwitz-Birkenau. Współtwórca także - i przewodniczący Rady - Instytutu Auschwitz-Birkenau (od 2018), główny ekspert Centrum Badań nad Ekonomiką Miejsc Pamięci (od 2018) na Uniwersytecie SWPS, współtwórca i prezes Towarzystwa Zarządzania Miejscami Pamięci (od 2019).

W latach 2009–2018 był członkiem Rady do Spraw Muzeów przy Ministrze Kultury, a w latach 2010–2016 członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Ponadto był wiceprzewodniczącym Rady Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, członkiem pierwszej kadencji Rady, a następnie (od 2012) członkiem Rady Powierniczej budowanego wówczas Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. W 2017 roku został wybrany przewodniczącym Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie.

Członek Rady Fundacji na rzecz Maximilian-Kolbe-Werk, założonej przez Konferencję Episkopatu Niemiec. Od 2011 członek zarządu Stowarzyszenia Miejsce Pamięci Maison d’Izieu we Francji. Od 2015 roku członek moskiewskiego Stowarzyszenia Memoriał.

W 2008 był ambasadorem Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego. W wyborach w 2004 kandydował do Parlamentu Europejskiego z ramienia Unii Wolności.

Od 2014 członek Komitetu Obywatelskiego Solidarności z Ukrainą.

W latach 2005–2007 był wiceprezesem Stowarzyszenia Wikimedia Polska, a w latach 2007–2012 członkiem Komisji Rewizyjnej tego stowarzyszenia.

Jest autorem wielu poczytnych publikacji, m. in.: „Epitafium... i inne spisane niepokoje”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2012; „Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2015; „Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2015; „Marsz śmierci w pamięci ewakuowanych więźniów Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016; „Sny obozowe w pamięci ocalałych z Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016; „Rampa w pamięci Żydów deportowanych do Auschwitz”, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2016.

W 2006 został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Złotym Krzyżem Zasługi. 15 kwietnia 2008 został również przez niego odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a 20 stycznia 2010 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2012 otrzymał przyznawaną przez ministra spraw zagranicznych Odznakę Honorową „Bene Merito”, a w 2014 – przyznawaną przez ministra sprawiedliwości złotą odznakę „Za zasługi w pracy penitencjarnej”, a także – przyznawaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich – odznakę honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. W 2015 roku otrzymał przyznawany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

W 2012 otrzymał Krzyż Kawalerski belgijskiego Orderu Korony, w 2013 – Krzyż Kawalerski monakijskiego Orderu Świętego Karola, a w 2014 Krzyż Oficerski greckiego Orderu Feniksa. W 2015 otrzymał Krzyż Kawalerski francuskiego Orderu Palm Akademickich. W 2019 otrzymał insygnia Kawalera Legii Honorowej. 1 sierpnia 2019, w przededniu 75. rocznicy likwidacji Zigeunerlager w Birkenau, otrzymał przyznawaną przez niemieckich Sinti i Romów Europejską Nagrodę Praw Obywatelskich.

Medal (krzyż) Pro Ecclesia et Pontifice (Dla Kościoła i Papieża) – jedno z wysokich odznaczeń Stolicy Apostolskiej w kształcie krzyża. Może go otrzymać osoba świecka. Został ustanowiony przez papieża Leona XIII 17 lipca 1888 dla upamiętnienia 50-lecia jego kapłaństwa. Przyznawany jest przez papieża w dowód uznania dla zaangażowania w pracę na rzecz Kościoła, na wniosek biskupa diecezjalnego.

Piotr Cywiński został przedstawiony do tego odznaczenia w dowód uznania jego całej działalności, którą zawsze podejmował z inspiracji chrześcijańskiej.