Na pewno znasz kogoś, kto stracił dziecko. Statystyki są nieubłagane

Myślisz "mnie to nie dotyczy", ale to nie prawda. Rodzice, którzy stracili dziecko, bardzo często milczą na temat swojego cierpienia. Są wśród nich twoi bliscy i przyjaciele.

Śmierć dziecka bez względu na to, w jakim wieku następuje, to przeżycie bardzo trudne, a zarazem najboleśniejsza utrata bliskiej osoby. Samoistne przerwanie ciąży zawsze wywołuje u rodziców ogromne zaskoczenie, nawet jeśli wiedzieli oni o ryzyku. Nastawieni na powitanie potomka muszą mierzyć się z gwałtownymi emocjami, gniewem, rozczarowaniem, poczuciem winy i niewypowiedzianą rozpaczą. Dlaczego dochodzi do takich sytuacji i jak wielu par dotyka ta tragedia?

Terminologia

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o śmierci płodu mówi się, gdy dochodzi do niej przed porodem, bez względu na wiek ciążowy. Ponad 90% takich przypadków ma miejsce przed 20 tygodniem ciąży, 5% pomiędzy 20. a 27. tyg., natomiast 2% po 28.

Poronienie definiowane jest jako zakończenie ciąży przed 22 tygodniem jej trwania lub gdy płód waży poniżej 500 g, jeśli bierze się pod uwagę kryterium masy ciała. W przypadku porodu, który  nastąpił po 23. tygodniu ciąży, mówi się o przedwczesnym porodzie albo urodzeniu martwym.

Zagrożona nawet co piąta ciąża

Około 15 - 20% ciąż rozpoznanych kończy się poronieniem samoistnym, czyli wywołanym przyczynami naturalnymi, z tego 80% poronień występuje w pierwszych tygodniach ciąży. Wyraźna jest współzależność poronień i wieku ciąży - przed implantacją, czyli zamieszczeniem zarodka w macicy, traconych jest około 50% ciąż, w okresie poimplantacyjnym częstość ta wynosi 12 - 24%.

Przedwczesne przerwanie ciąży może niestety spotkać kobietę wielokrotnie. Gdy dochodzi do niego po raz trzeci lub więcej, mówi się o poronieniu nawracającym - dotyka ono 1% kobiet. W takim przypadku badania lekarskie skupiają się na ustaleniu przyczyn niepowodzenia oraz ich leczenia oraz na określeniu ryzyka kolejnej utraty ciąży. Wzrasta ono wraz kolejnymi poronieniami - po dwóch wynosi 18 - 28%, po trzech i więcej 30 - 40%.

(Nie)znane przyczyny

Czynników wpływających na poronienia jest wiele, wśród nich wskazuje się na: genetyczne, anatomiczne, immunologiczne, hormonalne i infekcyjne. Jednak nadal aż 30% przypadków poronień ma niewyjaśnione podłoże.

Najczęstszą przyczyną utraty ciąży są zaburzenia genetyczne, a wśród nich anomalie chromosomowe płodu. Kolejną grupą są czynniki anatomiczne zarówno wrodzone jak i nabyte, mające najczęściej związek z wadami macicy, a także pojawiającymi się w niej m.in. mięśniakami, przez które ryzyko utraty ciąży w pierwszym trymestrze szacowane jest na 40%, w drugim - 17%. Istotny jest także wiek kobiety - wraz z jego wzrostem (zwłaszcza po 35 roku życia) zwiększa się ryzyko utraty ciąży.

Zaburzenia immunologiczne są przyczyną przede wszystkim poronień nawykowych - szacuje się, że mogą odpowiadać za 65 - 75% przypadków. Wśród zaburzeń hormonalnych jednym z najczęściej wymienianych czynników wywołujących poronienie (którego częstość wynosi tu 30 - 50%) jest PCOS, czyli zespół policystycznych jajników. Czynniki infekcyjne mają głównie wpływ na poronienia sporadyczne (czyli nienastępujące po sobie), w zależności od rodzaju infekcji ryzyko utraty ciąży może wzrosnąć nawet do 50%.

Jest to oczywiście zbiór uproszczony, nie pokazujący całego spektrum przyczyn, a skupiający się na najczęściej ingerujących w ciążę czynnikach z poszczególnych grup.

Psychologiczny aspekt utraty

Jednak doświadczenie utraty dziecka nie stanowi przedmiotu badań jedynie lekarzy medycyny. Problemem tym zajmują się również psychologowie, skupiając się na całkiem innych aspektach tej trudnej sytuacji i badają jej skutki psychologiczne u matki oraz członków rodziny. Opieka wykwalifikowanego terapeuty jest niezwykle ważna zarówno na samym początku, w pierwszych dniach po stracie, ale także w dalszym okresie żałoby, a następnie podczas decyzji o ponownej próbie powiększenia rodziny. Szacuje się, że około 20% par, które doświadczyło straty dziecka w czasie ciąży, korzysta z opieki psychologicznej, ale aż ok. 60% związków rozpada się po tak bolesnym doświadczeniu.

Utrata nienarodzonego dziecka silnie odbija się na psychice kobiety, co często prowadzi do zaburzeń afektywnych, problemów z więzią emocjonalną z kolejnym dzieckiem, poczucia winy, chorób psychosomatycznych, a nawet nałogów. Na najczęstsze psychiatryczne następstwa utraty ciąży w wyniku poronienia wskazuje się depresję (22 - 55%) oraz ataki lęków i paniki (22 - 41%).

Szacunkowo każdego roku w Polsce dochodzi do 41 000 poronień samoistnych. W 2015 r. liczba ta wyniosła dokładnie z 41 946, urodzeń żywych zanotowano wówczas 401 982.

Szczegółowe ustalenie ilości przerwanych przedwcześnie ciąż jest jednak niemożliwe, gdyż zdarzają się przypadki poronień nierozpoznanych, przejawiających się niewielkimi objawami, jak na przykład krwawienie, mylone często z opóźnioną miesiączką. Trudno oszacować ich częstość, stąd niepełność danych.

***

Pisząc ten artykuł korzystałam z "Bazy Demografii" Głównego Urzędu Statystycznego oraz następujących publikacji:

• J. Łuczak-Wawrzyniak, M. Czarnecka-Iwańczuk, A. Bukowska, N. Konofalska, Wczesne i późne psychologiczne skutki utraty ciąży
• Psychologiczne aspekty utraty dziecka w okresie prenatalnym, pod red. Z. Knihinickiej-Mercik
• M Lewicka, M. Sulima, M. Pyć, B. Stawarz, Charakterystyka poronień i prawa przysługujące kobiecie po stracie ciąży
• Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie wybranych patologii wczesnej ciąży oraz postępowanie w ciąży po zapłodnieniu in vitro, Warszawa 2004
• Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w 2015 r. ustawy z dnia 7 stycznia, 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Warszawa 2017

Magdalena Syrda - studentka edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim, współpracuje z portalem DEON.pl

***